نویسنده : دکتر علی صلابی
آیا تسبیح تقدیر را تغییر می‌دهد؟
مطلبی را خواندم، نظرم را به خود جلب کرد، دوست دارم که نظر شما را نیز به آن جلب کنم اگر آن را تا آخر بخوانی.
موضوع تسبیح در قرآن را پیگیری کردم، به نتیجه‌ی عجیبی رسیدم. دیدم که تسبیح تقدیر را تغییر می‌دهد همان طور که در قصه‌ی یونس (علیه الصّلاة و السّلام) آمده که خداوند می‌فرماید: {فَلَوْلَا أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ (143) لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ} [الصافات: 143، 144] اگر او قبلاً از زمره‌ي تسبیح کنندگان نمي‌بود. او در شكم ماهي تا روز رستاخيز مي‌ماند.
چون یونس چنین تسبیح کرده بود: {لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِين} [الأنبياء: 87] پروردگاري جز تو نيست و تو پاك و منزّهي ( از هرگونه كم و كاستي، و فراتر از هر آن چيزي هستي كه نسبت به تو بر دلمان مي‌گذرد و تصوّر مي‌كنيم . خداوندا بر اثر مبادرت به كوچ بدون اجازه‌ي حضرت باري ) من از جمله‌ي ستمكاران شده‌ام (مرا درياب !).
تسبیح همان ذکری است که کوهها و پرندگان همراه داود (علیه الصّلاة و السّلام) تکرار می‌کردند: {وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ} [الأنبياء: 79] و كوهها و پرندگان را در ذكر و تسبيح با داود همراه ساختيم.
تسبیح ذکر تمامی آفریده‌ها است. خداوند می‌فرماید: { أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ } [النور: 41] (اي پيغمبر،) مگر نمي‌داني كه همه‌ي كساني و همه‌ي چيزهائي كه در آسمان‌ها و زمين بسر مي‌برند، و جملگي پرندگان در حالي كه (در هوا) بال گسترده‌اند، سرگرم تسبيح (خدا و فرمانبر اوامر) او هستند؟! همگي به نماز و تسبيح خود آشنايند (و برابر فرمان تكويني يا تشريعي، و يا الهام الهي، به وظيفه‌ي خويش در زندگي آگاهند، و به زبان قال يا حال بيانگر عظمت و جبروت پروردگار و نمايانگر قدرت و حكمت آفريدگارند)، و خدا دقيقاً آگاه از كارهائي است كه انجام مي‌دهند.
هنگامی که زکریا از محراب عبادتش خارج شد به مردم دستور داد که تسبیح کنند و گفت: {فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا } [مريم: 11] بعد (از اين بشارت، زكريّا) از محراب (عبادت) بيرون آمد و به پيش قوم خود رفت و با رمز و اشاره بديشان گفت: بامدادان و شامگاهان (به شكرانه‌ي اين نعمت كه در سرنوشت آينده‌ي همه‌ي شما تأثير بسزا دارد) به تسبيح و تقديس (خدا) بپردازيد.
موسی دعا کرد و از پروردگار خواست که برادرش هارون را وزیر و همکار او گرداند تا او را بر تسبیح و ذکر فراوان یاری دهد: { وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي (29) هَارُونَ أَخِي (30) اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي (31) وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي (32) كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيرًا (33) وَنَذْكُرَكَ كَثِيرًا } [طه: 29 – 34]و وزيري از خاندانم براي من قرار ده، برادرم هارون را، با او پشتم را محكم كن، و او را در كارم شريك ساز، تا تو را بسيار تسبيح گوييم، و تو را بسيار ياد كنيم.
می‌بینیم که تسبیح ذکر اهل بهشت است: {إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمَانِهِمْ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ (9) دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ } [يونس: 9، 10] كساني كه ايمان آوردند و كارهاي شايسته انجام دادند، پروردگارشان آنها را در پرتوي ايمانشان هدايت ميكند، از زير قصرهاي آنها در باغ‌های بهشت نهرهایي جاري است. در بهشت دعاي مؤمنان: پروردگارا، تو منزّهي (از آنچه كافران در دنيا مي‌گفتند) و سلام آنان در آن (خطاب به همديگر) درودتان باد (اي فرمانبرداران يزدان سبحان)، و ختم دعا و گفتارشان: شكر و سپاس پروردگار جهانيان را سزا است، (كه ايمان را نصيب ما كرد و از ما خوشنود گرديد).
تسبیح ذکر مخصوص ملائکه است. خداوند می‌فرماید: {وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ} [الشورى: 5] و فرشتگان ( با همه قدرتي كه دارند دائماً ) به تسبيح و تقديس پروردگارشان مشغول و براي كساني كه در زمين هستند درخواست آمرزش مي‌كنند.
به درستی که تسبیح جایگاهی بزرگ و تأثیر بسزایی دارد، تا جایی که خداوند به وسیله‌ی آن تقدیر را تغییر می‌دهد همان طور که در جریان یونس (علیه الصلاة و السّلام) رخ داد.
پروردگارا، ما را از کسانی قرار بده که بسیار تسبیح تو می‌کنند و بسیار ذکر تو می‌کنند.
سبحان الله و بحمده عدد خلقه و رضا نفسه و زنة عرشه و مداد کلماته
این دو چیز آشکار( تسبیح و رضایت درونی) در ذهن من به صورت واضح مرتبط نبودند. امّا آیه‌ای از قرآن انگار این رمز را برای من کشف کرد که چگونه تسبیح در زندگی یکی از اسباب رضایت نفسی و درونی است. خداوند متعال می‌فرماید: {وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ آنَاءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَى } [طه: 130] و قبل از طلوع آفتاب و پيش از غروب آن، و در اثناء شب و در بخش‌هائي از روز، به تسبیح و ستايش پروردگارت مشغول شو، تا (پيوندت با خدا استوار گردد و آرامش خاطر به تو دست دهد، و بدانچه برايت مقدّر شده است) راضي و خوشنود شوي.
ببین که چگونه تسبیح تمام زندگی را در بر می‌گیرد: قبل از طلوع و قبل از غروب و در دل شب و اول اخر روز. هیچ بخشی از شبو روز نمی‌ماند که این آیه آن را در بر نگیرد و تشویق به تسبیح در ان نکند.
رضایت در این آیه عام است و دنیا و آخرت را شامل می‌شود.
خداوند در اخر سوره‌ی حجر می‌فرماید: {وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ (97) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ } [الحجر: 97، 98] و ما مي‌دانيم كه سينه‌ات از آنچه مي‌گويند، تنگ مي‌شود (و از استهزاء و استهانت و الفاظ شرك‌آلودشان دلت به هم مي‌آيد). پس (به هنگام هجوم ناراحتي‌ها و اندوهها متوسّل به تسبيح و تقديس خدا شو و زبان) به حمد و ثناي پروردگارت بگشاي و از زمره‌ي سجده‌كنندگان (و نمازگزاران) باش.
بنگر و ببین که چگونه این آیه‌ی بزرگ نسخه‌ی شفای دلتنگی را می‌پیچد و داروی آرام بخش دل و درون را تجویز می‌کند.
یکی از شگفت انگیز ترین معلوماتی که قرآن در اختیار ما می‌گذارد این است که ما در جهانی به سر می‌بریم که پر از صدای تسبیح است:
{ وَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلَائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ } [الرعد: 13] و رعد (مانند همه‌چيز فرمانبردار يزدان است و با صدائي كه از آن مي‌شنويد، با زبان حال)، و فرشتگان از هيبت و عظمت يزدان، (به زبان قال)، تسبیح و حمد و ثناي خدا را مي‌گويند.
{ تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا }[الإسراء: 44] آسمانهاي هفتگانه و زمين و كساني كه در آنها هستند همگي ، تسبيح خدا مي‌گويند و هيچ موجودي نيست مگر اين كه ( به زبان حال يا قال ) حمد و ثناي وي مي‌گويند ، ولي شما تسبيح آنها را نمي‌فهميد، بي‌گمان يزدان بس شكيبا و بخشنده است.
{ وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ وَالطَّيْرَ } [الأنبياء: 79] و كوهها و پرندگان را در ذكر و تسبيح با داود همراه ساختيم.
سبحانک یا ربّ
اکنون می‌دانیم که چقدر از لحظات عمر ما بیهوده گذشته که آن را با تسبیح بهره‌ور نکردیم.
خداوند من و شما دوستانم را از بسیار تسبیح کنندگان قرار دهد.
برای دوستان‌تان بفرستید و اجر و پاداش خودتان را چندین برابر کنید. به امید خدا، تسبیح خود و تسبیح آنان در نامه‌ی عمل شما نوشته می‌شود.
خداوند اوقات شما را پر سعادت گرداند.
خداونداعمال نیک ما و شما را قبول کند.
مترجم : رحمن جعفری
