قرآن کریم کتاب خداست که هیچ چیز باطل و بیهوده ای نه از حال و نە از ورای آن یافت نخواهد شد. کتابی است که از جانب خدای حکیم و حمید نازل شده است، در آن از گذشته و آینده ما و همچنین از جدایی میان ما خبر می دهد. این جدایی شوخی نیست. قرآن از هوا و هوس به دور است و علما از تدبر در آن سیر نمی شوند و از پاسخ مکرر آن خسته نمی شوند و اعجازش پایان نمی پذیرد. قرآن میراثی از جانب خداوند جبار و تواناست و هر کس بخواهد راهی غیر آن را در پیش گیرد، خداوند او را گمراه می کند. آن ریسمان خداوند متین و سخن خداوند حکیم است. راه راستی است که هر کس به آن عمل کند، پاداش داده می شود و هر کس بر مبنای آن حکم کند، به عدل و عدالت حکم می کند، هر کس به سوی آن فرا خوانده شود، به راه راست هدایت شده است. همانطور که پیامبر صادق و مصدوق چنین خبر داده است.
بنابراین قرآن کریم برای واعظ، مانند آب و هوا برای موجودات زنده است، بدون همراهی با قرآن در حل و فصل و سیر و سفرش نمی تواند زندگی کند و در مسیرش گام بردارد. چرا که به وسیله نور قرآن، تاریکی های راهش را روشنایی می بخشد و از داستانهایش اراده و یقین و عبرت می گیرد و بر اثر بازتاب های آن، ذهنش باز شده و چشم انداز های درونی اش فراتر می رود و اوج می گیرد و در نتیجه درسهایش، شخصیتی منحصر به فرد و متمایزش، تربیتی همه جانبه و کامل می یابد…
پیشینیان صالح ما به فضایل این کتاب بزرگ و مبار پی برده اند که بزرگی اش را از خداوند سبحان و متعال می گیرد و از پیامبر اکرمﷺ و از وسایط بینشان(ع) و هر آنچه گنج های روحی و نفسی و درس های عظیمش را در خود پوشش داده است.
در این مقاله به اختصار از فضایل قرآن سخن می گوییم. به همین خاطر در این چند سطر بر اهمیت قرآن در زندگی واعظ و واجبات و وظایف واعظ در برابر قرآن اکتفا خواهیم کرد.
اهمیت قرآن برای واعظ:
قرآن نقش بزرگی در زندگی همه ی مسلمانان دارد و به همین خاطر پیامبر خداﷺ ما را به روی آوردن به آن و بهرە بردن از آن فرا خوانده است، همانطور که عبدالله بن مسعود(رضی الله عنه) روایت کرده است که پیامبرﷺ چنین فرموده اند: «قرآن ضیافت خداوند است، پس هر چقدر می توانید از ضیافتش بهره ببرید، این قرآن ریسمان خداوند است و نوری است آشکار و شفای نافع و عصمت و پاکی. برای هر کسی که به آن چنگ زند، راه نجات است. هرکس که از آن پیروی کند، منحرف نمی شود. پس پایدار می ماند و اعجابش پایان نمی پذیرد و از پاسخ مکرر خسته نمی شود، پس آن را تلاوت کنید که خداوند با تلاوت کردن هر حرف آن ۱۰ برابر پاداش نیک به شما عطا می کند. من نمی گویم: (الم) یک حرف است، بلکه خود حرف (ألف) ۱۰ پاداش و (لام) ۱۰ و (میم) ۱۰ پاداش دارد. (یعنی در ازای هر یک از این حروف به صورت مجزا برابر ۱۰ کار نیک پاداش داده می شوید).
پس اگر این امر برای عموم مسلمانان چنین است، برای یک واعظ موضع مهم تر و اولویت بیشتری دارد و ما در زیر به صورت مجمل و خلاصه به اهمیت آن می پردازیم:
– در قرآن برای روح و روان دعوتگر و واعظ، آموزش و پرورش و آماده سازی ایمانی وجود دارد، تا بر سختی ها و موانعی غلبه کند که در راه دعوتش با آن رو به رو می شود و به همین خاطر از توجیهات خداوند تعالی در آغاز بعثت رسول بخشنده اشﷺ
این بود که قرآن را با ترتیل بخواند. آنجا که خداوند متعال می فرماید: «یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ * قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلاً * نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً * أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً * إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلاً ثَقِیلاً» (مزمل/۵-۱)
یعنی: «ای جامه به خود پیچیده! * شب ، جز اندکی (از آن) بیدار بمان * نیمی از شب، یا کمی از نیمه بکاه (تا به یک سوم شب می‌رسد) * یا بر نیمه آن بیفزا (تا به دو سوم شب می‌رسد) و قرآن را بخوان خواندنی (همراه با دقّت و تأمّل و در ضمن شمرده و روشن) * ما سخن (پر مسؤولیّت و پر دردسر و لبریز از تکالیف و وظائف) سنگینی را بر تو نازل خواهیم کرد (که قرآن است)»
در قرآن داستان هایی از گذشتگان و درس هایی از آن وجود دارد که این داستان ها اذیت و آزار و ممانعت هایی را که در راه دعوت، از جانب مردم ایجاد می شود، برای دعوتگر آسان می سازد و به همین خاطر خداوند تبارک و تعالی به پیامبرش فرموده است: (و ما همواره داستان هایی از اخبار پیامبران بر تو حکایت می کنیم تا قلبت را بدان استوار سازی و در آن برای تو حق و موعظه و یادی برای مسلمانان آمده است).
– قرآن دعوتگر را بر بینش و بصیرتی از کارش قرار می دهد و این بینش و بصیرت، هدف را برای او به وضوح آشکار می گردد و همه ی سختی ها، بدون آنکه تحقق یابد بر او آسان می شود. همانطور که خداوند تبارک و تعالی می فرماید: (بگو این راه من است و بر اساس بصیرتی که من دارم به سوی پروردگارم فرا می خوانم و هر کس از من و از خداوند پاک و منزه پیروی کند و من از مشرکین نیستم).
– قرآن برای یک دعوتگر ضروری است. برای به دست آوردن مهارت ها و اسلوب های دعوت، از طریق داستانهای انبیا و فرستادگان خداوند بر اقومشان که قرآن از آن ها حکایت می کند.
– قرآن برای یک دعوتگر، به خاطر ابلاغ رسالت و پرده برداشتن از افکارش، مطلوب و خواستنی است.
پس ضروری است که یک واعظ، کلام و عقایدش را با آیاتی از قرآن کریم آراسته و مورد تایید قرار دهد. به ویژه آنچه مربوط به حلال و حرام می باشد.
– قرآن در ایجاد و شکل گرفتن فرهنگ دعوتگر، نقش اساسی دارد. آن هم شکل گرفتنی اصیل و محکم و همه جانبه، برای هر آنچه در رساندن رسالتش به آن نیاز دارد و او را در برابر فرهنگ های مهاجم و افکار بیگانه، استوار و محکم می گرداند.
_ پس به خاطر همه آنچه که به آن اشاره شد و موارد فراوان دیگر، یک دعوتگر نیاز دارد که پاداش و ثمرات ناشی از تلاوت قرآن و مطالعه و تدبر در کتاب خداوند تبارک و تعالی را کسب نماید. چون که برای هر حرف ده حسنه و کار نیک برایش در نظر گرفته می شود. همانطور که پیامبر برگزیده ی ماﷺ از آن خبر داده است.
واجبات واعظ در برابر قرآن
بر اساس آنچه در مورد تأثیر فضایل قرآن در زندگی دعوتگر بیان شد، امور زیادی بر او واجب می شود که در برابر قرآن انجام دهد. بعضی از آنها عبارتند از:
- شناخت و آگاهی بر فضایل قرآن؛ همانند آنچه قبلا در موردش سخن گفتیم. بنابرین آشنایی بر فضیلت های قرآن، کار او را به اجتهاد در آن مسیر و تلاش برای بدست آوردن آن وا می دارد.
- تخصیص دعای روزانه برای تلاوت کردن و لیکن داعی در تلاوت کردن دعاهای روزانه، باید حریص باشد، حالا در هر موقعیتی باشد. پس اگر نتوانست این کار را انجام دهد، خودش را از این فضیلت محروم نمی کند که روزی بر او بگذرد، بدون آنکه کتاب خدا را مطالعه کرده باشد.
- حریص بودن بر حفظ کتاب خدا یا هر آنچه برایش میسر می شود؛ زیرا اولاً نسبت به این کار مامور است. دوماً در دعوتش می تواند به آن استشهاد کند.
- و اینکه در هنگام تلاوت کردنش بر رعایت احکام تلاوت و قواعد روخوانی و مخارج حروف حریص باشد؛ بنابراین کسی که قادر به تلاوت کتاب خدا نباشد، نمی تواند داعی باشد و این شاید …
یا همراهی با یکی از حافظان خوب برای اینکه بر او تلاوت کند.
یک واعظ باید مدخلی برای تدبر در آیات قرآن داشته باشد و نباید فقط به تلاوت اکتفا کند، در حالیکه تردید دارد، بلکه باید با آن به سوی تدبر و تفکر و همزیستی ترقی یابد.
- یک واعظ باید زمان و شرایط به کار بردن آیات را به خوبی بداند و اینکه چطور در جای صحیح به آن استشهاد کند، بدون سختی یا تحمیل کردنش بر چیزی که آن را تحمل نمی کند و نمی پذیرد.
- باید بر مطالعه ی کتابهای تفسیر حریص باشد، تا بر معانی قرآن آگاهی یابد. همچنین باید کتابی شامل معانی کلمات (فرهنگ لغت) با خود به همراه داشته باشد؛ مانند کتاب معانی الکلمات الحسنین مخلوف.
- حفظ کردن قرآن را به عنوان بهره ای از دعوتش قرار دهد، تا این سخن رسول خدا(صلی الله علیه و سلم) را بر خود جاری سازد. ﴿بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و آن را به دیگران نیز یاد بدهد﴾.
- همچنین باید در عمل کردن به قرآن و احکام آن حریص باشد. اخلاق و رفتارش قرآنی باشد؛ تا در آن یک نمونه ی عملی برای دعوتش باشد.
- و باید با انواع شیوە های مختلف با قران انس بگیرد، حالا چه با قرائت باشد یا گوش دادن به قرآن. برای گوش دادن به قرآن، می توان از اوقات مشخصی استفاده برد.
این بعضی از فضایل و نصایح به داعی در ارتباط با کتاب پروردگارش بود، همانطور که مقام و جایگاهش به او اجازه می دهد و برای کسی که بیشتر و بیشتر می خواهد در باز است تا فواید و پاداش بیشتری را در بر گیرد.
منبع: مجله ی مجتمع
مترجم: سوزی محراب
