صدق رهنمای ایمان ولباس ان میباشد ولب وروح ایمان نیز به حساب میاید، همانطور که دروغ پیام رسان ونتیجه وروح کفراست،خوشبختی نتیجه صدق وتصدیق ،وشقاوت ثمره کذب وتکذیب میباشد.
صدق صفتی اخلاقی است که در طی اعصار وزمانها که ملتها را درهر جا واز هردینی دور خود جمع نموده وفضیلت خود را به انان نشان داده ویکی از فضایل اخلاقی رفیع اسلام نیز به شمار می اید وصفتی از عباد متقین خداوند به حساب می اید برای همین است که خداوند پیامبرش را بدان توصیف میکند وتائید کنندگان پیامبر(ص)ازجمله امام ابوبکر را نیز ازصادقین می شمرد.(والذی جاء بالصدق وصدق به اولئک هم المتقون)زمر33(انکس که صداقت را با خود اورده واورا تائید کرد انان پرهیزگارند)
اراسته شدن به صدق ازاولویات دعوت پیامبر(ص)بوده همانطور که درگفتگوی هرقل وابوسفیان بدان تصریح شده است ،هرقل ازابوسفیان میپرسد:محمد شما رابه چه چیزی امر میکند؟ ابوسفیان گفت به ما میگوید:خدای واحد را عبادت کنید وبه او شرک نورزید وآنچه پدرانتان میگویند ترک کنید،ما را به نماز میخواند وصدق وپاکدامنی وصله رحم را به ما توصیه میکند.مسلم وبخاری.
صدق علامت ونشانه ای ازبزگواری انبیا وپیامبران وتمام صالحان بوده است ،خداوند در قران ازابراهیم واسماعیل واسحاق ویعقوب وادریس ویاران گرامی پیامبر اسلام با صفت صدق یاد می کند وبدینگونه ازآنان تعریف مینماید.
ودر پاسداشت شأن صادقان ایات بیشماری را درقران نازل فرموده است ومتذکر شده که صادقین وارث زمین وهر انچه در آن است ،میباشند.
ازانس روایت شده که عمویش درغزوه بدرحضورنیافت این مسئله براو سخت آمد ومیگفت در اولین کارزار در خدمت رسول الله نبودم اگر فرصت دیگری پیش بیاید چنین وچنان میکنم ،در سال بعد غزوه احد پیش امد ودرآن حضور یافت، سعد بن معاذ اورا دید وگفت ای ابا عمرو به کجا چنین شتابان در راهی؟گفت:بوی بهشت از طرف احد به مشامم میرسد ،جنگید تا شهید شد بر روی بدنش هشتاد وچند تا زخم وتیر نمایان بود،خواهرش گفت:اورا بوسیله سر انگشتانش شناختیم،انس میگوید ایه 23سوره احزاب در حقش نازل گشت که فرمود:(من المومنین رجال صدقوا ما عاهدواالله علیه).رواه بخاری
برای شرف وبزرگی صدق همین کافی است که درقران کریم بعد ازنبوت ،خداوند صداقت را درمرتبه ودرجه دوم قرار داده است:(ومن یطع الله والرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین والصدیقین والشهداء والصالحین وحسن اولئک رفیقا) نساء69
قران ما را امر میکند که به این صفت بزرگ آراسته شویم وازصادقان گردیم ومیفرماید:یاایها الذین امنوا اتقواالله وکونوا مع الصادقین.(ای مومنان تقوای خدا را پیشه کنید وازصادقان باشید)توبه119
درروایتی ازابن مسعود امده که پیامبر(ص) فرمودند:برشماست که صادق باشید چون صدق شما را به نیکی میرساند وسرانجام نیکوکاری بهشت است،ومرد تا انجا درصدق پیش میرود ودر آن میکوشد تا نزد خداوند به مرتبه صدیق نائل میاید،ازدروغ برحذرباشید چون دروغ شما را به فجور وگناه الوده میکند وسرانجام گناه دوزخ است ودروغگو تا انجا در دروغ پیش میرود تا نزد خداوند به لقب زشت کذاب دچار خواهد شد.بخاری ومسلم
پس بنا به مضمون روایت وایات قران آراسته شدن عبد به صداقت دردنیا واخرت منافع ناب وعدیده ای رابرایش به دنبال خواهد داشت وبه ما خواهد فهماند که :
1-صدق اصل خوبی ها ونیکی ها وکذب نیزسرچشمه تمام بدی هاست.
2-درصورت صادق بودن کسی صفت مذموم نفاق ازاو منتفی میشود. رسول الله فرمودند:سه چیز اگر درکسی باشد ازجمله منافقان است:هرگاه صحبت کرد دروغ بگوید،اگر وعده ای داد خلاف وعده کند،ویا اگر به اواعتماد شد به امانت ،خیانت کند.بخاری ومسلم
3-صدق باعث برطرف شدن سختی ها ومشکلات ونجات انسان از مهلکه ها خواهد شد همانطور که در قصه اصحاب غارخواهیم خواند که پیامبرصلوات الله علیه فرمودند:گرفتار شدگان درغاربه همدیگر گفتند قسم به خدا چیزی جزصدق وصداقت ما را ازین مهلکه نجات نخواهد داد پس بیایید هرکدام ازما با ذکرنیکی هایمان که در آن صداقت واخلاص داشته ایم خداوند را بخوانیم وبه اعمال صادقانه خود توسل نماییم ،با ذکر اعمال صالحشان که ناشی صداقت واخلاص بود کم کم سنگ از درب غار کنار رفت و خداوند انان را ازین مهلکه نجات داد.
حکایت کرده اند شخصی توسط کسانی ودشمنانش دنبال شد وآن فرد فرار کرد به صالحی پناه برد وگفت مرا پنهان کنید،مرد صالح گفت همین جا ساکت بنشین ومقداری برگ درخت خرما بررویش انداخت ،آن جماعت پیش مرد صالح امدند وسراغ فراری را گرفتند واو نیز در جوابشان گفت:زیر این برگهای خرما است، فکر کردند که آنان را مسخره کرده واز انجا رفتند، مرد به برکت صداقت مرد صالح از دست دشمنانش نجات یافت.
روایت است که روزی حجاج بن یوسف در حال سخنرانی بود که خطبه به درازا کشید ،یکی ازحضارگفت: دیر است ووقت نماز تنگ است خدا تورا نمیبخشاید ای حجاج،ماموران مرد را بازداشت کردند وگمان بردند که دیوانه است،حجاج گفت اگر به جنون اقرارکرد اورا ازاد کنید ،مرد با خود گفت:چطورنعمت عقل را که خدا به من داده ومرا ازجنون مبرا کرده به خود نسبت دهم وباجسارت گفت: نه من دیوانه نیستم ،حجاج وقتی صداقت مرد را دید آزادش کرد.
وقتی سیره سلف صالح رابررسی میکنیم حرص وپافشاری آنان را برصدق میبینیم،شیخ عبدالقادرگیلانی ازخود میگوید:از بچگی همه کارهای من برصداقت استوار بوده ،ازمکه به طرف بغداد برای کسب علم راهی شدم ومادرم برای گذران ومخارجم چهل دیناربه من داده بود درحالی که بچه ای بیش نبودم وبا من پیمان بسته بود که صادق باشم ،در راه به منطقه ای به نام همدان رسیدیم که دزدان راه را بر ما بستند وتمام قافله را گرفتند یکی از دزدان ازمن پرسید چه چیز همراه دارم گفتم:چهل دینار دارم، گمان کرد مسخره اش میکنم ورفت ،دیگری مرا پرسید:بازهم گفتم چهل دینار دارم، مرا پیش بزرگشان بردم وازصداقت من سوال کرد گفتم:با مادرم عهد بسته ام راستگو وصادق باشم ترسیدم که به عهد با او خیانت کنم ،ترس سراپای وجود رئیس دزدان را گرفت فریاد وناله ای سر داد وگفت:شما ازخیانت به مادرت ترس داری ولی من از خیانت به عهد خداوند باک وخوفی ندارم؟
سپس دستورداد تمام انچه از کاروان گرفته بودند را پس دهند وگفت : من نزد شما توبه میکنم ، دزدان همگی گفتند:شما در دزدی بزرگ ما بوده ای هم اکنون در توبه نیز رئیس ما خواهی ماند وبا شما توبه میکنیم ،همگی بخاطر صداقت این بچه توبه کردند.
4- توفیق به دست آوردن هر خیری را بدست خواهی اورد،همچنانکه برای کعب بن مالک در جریان تخلفش ازغزوه تبوک اتفاق افتاد وبخاری ومسلم انرا روایت میکنند،رسول الله به کعب فرمودند:بیا کعب چرا نیامدی مگرمرکب وشترت را نخریده بودی؟ کعب میگوید گفتم:ای رسول خدا(ص) به خدا قسم اگر در برابرکسی غیراز تواز پادشاهان دنیا می نشستم میتوانستم با یک بهانه از خشمشان خارج شوم ، من خیلی خوب میتوانم مجادله کنم، ای رسول خدا اگر من امروز چیزی بگویم کهتو را ازمن راضی گرداند به زودی خداوند تو را ازمن خشمگین می سازد.اگر راستش را بگویم ازمن ناراحت میشوی ومن ازخداوند عاقبت را خواهانم، به خدا قسم من هیچ عذری نداشتم ،پیامبر فرمود:ولی این راست گفت، برخیز تا خداوند در موردت حکم کند، وقتی کعب با خدا ورسولش صادق بود خداوند توبه اش را پذیرفت ودر مورد او ودو یار دیگرش ایات 117 تا 119 سوره توبه نازل گشت که تا قیام قیامت توبه آنان را بازگو خواهد کرد ودر مورد آنان تلاوت خواهد شد.
5- عاقبت به خیری برای خود وخانواده در دنیا وقیامت ،پیامبر(ص)میفرماید:همانا صداقت انسان را به نیکی راهنمایی میکند ونیکی نیز آدمی را به بهشت رهنمون میشود.بخاری ومسلم
6-صادق ازصدقش به فراست میرسد،هرکس لهجه اش صادقانه باشد راه یافته خواهد شد واین از سنتهای پاداش از جنس عمل میباشد وبراستی خداوند مومنان را با قول ثابت وصادقانه در دنیا واخرت تثبیت میگرداند، حجت وراه سعادت به صادق الهام میشودهمانطور که عامر عدوانی گفت:من درستی گفتارم را ازغیب دریافت میکنم پس راست وصادق باشید.
7-اعتماد مردم به صادقان وتعریف وتمجید از آنان، همچنانکه خداوند چنین ازصادقان تعریف میکند:برای صادقان ثناء وتمجید بزرگ وزیبایی قرار دادیم.مریم50
8-بابرکت شدن کسب ورزق وزیاد شدن خیربرای کسی که درکاروکسبش صادق باشد ازحکیم بن حزام روایت است که پیامبر(ص) فرمودند:معامله بدون شرط تا از همدیگر جدا نشده اند فرصت بازگشت دارند اگردو طرف معامله درمعامله صادق بودند وبرروی جنس مورد معامله همه عیب ها را گفتند خداوند در معامله آنان برکت قرار میدهد ولی اگر عیب ها را کتمان کرده وبه یکدیگر دروغ گفتند برکت از آن معامله برداشته خواهد شد. بخاری ومسلم
9-بواسطه صداقت ،نفع دنیا وآخرت جلب خواهد شد، قران میفرماید:این روزی (آخرت)همان روزی است که صادقان از صدقشان نفع خواهند دید.مائده119
10-اسایش قلب وآرامش روح وروان با وجود صداقت.پیامبر فرمودند:صدق آرامش وکذب ودروغ شک ودودلی است.ترمذی
11-عاقبت به خیری وحسن خاتمه با صداقت کسب خواهد شد.نسائی وغیر او نیز ازشداد بن هاد روایت میکنند ،که یکی ازاعراب خدمت پیامبر رسیده وایمان آورد وگفت یا رسول الله با شما هجرت خواهم کرد ،دریکی از غزوه ها پیامبر ازغنایم جنگی مقداری را برایش فرستاد وقتی غنایم را به او دادند گفت:این چیست ؟ گفتند:سهم شما ازغنایم است پیامبر برایت فرستاده است، با غنایم خدمت پیامبر رسید وگفت:ای رسول خدا من برای این چیزها از شما تبعیت نکرده ام بلکه بیعتم باشما برای اینست که درراه شما تیری به اینجایم بخورد (به گلوو گردنش اشاره کرد)پس در راه شما بمیرم وداخل بهشت شوم ،پیامبرفرمود:اگربا خداوند راستگو وصادق باشی شما را به آرزویت خواهند رساند،کمی خدمت پیامبرماند وسپس به میدان جنگ شتافت ودر میدان کارزارمورد اصابت تیر قرار گرفت ،جنازه اش را خدمت رسول الله(ص)آوردند در حالی که تیری به گردنش اصابت کرده بود،پیامبرفرمود همان شخص است عرض کردند بله ای رسول خدا فرمود:باخدا صادق بود، خداوند نیز اورا صادقانه به آرزویش رساند. پیامبر با دستانش وبا جبه اش اورا کفن وبر او نماز میت خواند وچنین برایش دعا فرمود: خدایا این عبد تو در راهت از وطن خود خارج وهجرت کرد ودر راه توصادقانه شهید شد که من نیز براو شاهدم .
12-در ملا اعلی وآسمانها انسان صادق مورد مدح وثنا قرار خواهد گرفت،پیامبر فرمودند:صادق به چنان مرتبه ای خواهد رسید که خداوند اورا صدیق می نامد.بخاری ومسلم
13-رسیدن به بهشت ونجات یافتن ازآتش دوزخ بوسیله ی صدق وراستی ووعده داده شدن بهشت به صادقان ونام بردن آن به فوزعظیم توسط قران در ایه119 سوره مبارکه مائده.
ازپیامبر اکرم(ص)سوال شد:چه چیزی ما را به بهشت می رساند،فرمودند:صدق وراستی. امام احمد
14-رسیدن به رتبه شهدا بوسیله صدق.رسول اکرم(ص)فرمودند:هر کس باصدق خدمت پروردگار برسد هرچند در فراش خود بمیرد خداوند اورا به رتبه شهدا نائل میکند.امام مسلم
همچنین فوائد بیشماری در صدق با خالق وباخلق ونفس نیز وجود دارد که موجب سعادت انسان در دنیا وآخرت خواهد شد.
درمقابل صدق ،خداوند به دوری ازکذب ودروغ امرفرموده بخاطر مفاسد ومضراتی که در آن موجود میباشد.
مفاسد دروغ به شرح زیر میباشد:
1-دروغ ازصفات وخصلتهای منافقین میباشد.درحدیثی ابوهریره ازپیامبر روایت کرده که ایشان فرمودند:نشانه منافق سه چیز میباشد:هرگاه صحبت کرد دروغ بگوید،اگروعده ای داد به وعده اش وفا نکند،وهرگاه به او اطمینان کردند وچیزی به اوسپردند به آن خیانت کند.بخاری ومسلم
2-اگرکسی انقدردروغ را تکرار کند که به عادت تبدیل شود نزد خداوند از کذابان به حساب میاید واین از بدترین حالات است که انسانی بدان دچار میگردد همانطور که درحدیث امده :مرد تا آنجا در دروغ گفتن پیش میرود که در نزد خداوند در لیست کذابان نامش نوشته میشود.بخاری ومسلم
انسان حاضر نیست در دنیا از زمره دروغگویان قرار گیرد چطور به این راضی میشود که نزد خداوند به لیست کذابان وارد شود.
3-انسان دروغگو راستیش نیز مورد قبول قرار نمیگیرد ومردم به کلامش اعتماد نمیکنند.ابن مبارک میگوید:اولین عقوبت انسان دروغگواینست که صدقش نیز مورد قبول مردم قرار نمیگیرد.ابن ابی الدنیا
4-مجموعه ای ازمفاسد دروغ که ابن القیم جوزی از آنان میگوید:چه تعداد ازملتها وکشورها بواسطه دروغ به زوال ونابودی رسیدندومملکتهای زیادی بدین وسیله خراب گشتند ونعمت هایشان راازدست دادند ومصالحشان به فساد کشیده شد ودشمنی های فراوان بوسیله دروغ در آنان ایجاد گشت وارتباطات زیادی ازهم گسست وثروتمندان آن فقیروعزیزان آن ذلیل شدند وحرمتها شکسته شدند وبه نوامیس تجاوز شد وقصرها به ویرانه ها وقبرستانهایش آباد گشتند وبا پدیده شوم دروغ مونس ها با هم غریب ووحشت وناامنی راجایگزین کردند ومیانه پدر وپسر ودو برادر را با هم به هم زدند ودشمن جای دوست را گرفت وغنیان دست رد بر سینه فقرا گذاشتند ودوستها را از هم جدا کردند وزندگی ها رابه فساد کشانده وبه کام اهلشان تلخ کردند وخیلی ها جلای وطن کرده وبه اوارگی رسیدند وچهره های زیادی سیاه گشت ونورها خاموش شدند وخیلی ها ازبینایی به کورمبدل شده وعقلها فاسد وتباه شدند وفطرتها راتغییر داده وتابلوهای هدایت را تغییر مسیر دادندوبا دروغ مصالح عباد درمعاش ومعاد را از آنان پنهان کرده ،تازه این قطره ای از دریای بیکران مضرات دروغ است ودر برابراین همه آثار شوم دروغ این به اندازه بال پشه ای است که بدان اشاره شد، به هوش باشید که دروغ قهر خدایی ومحروم شدن از بهشت رانیز به دنبال خواهد داشت ومنزل پستی را متوجه اهل دروغ خواهد کرد وبزرگتر ازاین مگردوزخ بغیر ازدروغگویان واهل آن توسط چه کسانی پر خواهد گشت آنانی که خداوند را تکذیب وبرپیامبرودینش دروغ بستند وحق ویاران ودوستان حق را تکذیب کردند وعصبیت جاهلی را از خود نشان دادند ومگر بهشت به غیر از صادقان وتصدیق کنندگان حق کسی دیگری را بر میتابد.
از خداوند بوسیله اسمای حسنایش وصفات برجسته اش به او پناه میبرم واز او میخواهم که ما را از صادقان با خالق وخلق ونفس خودمان قرار دهد وما را در تمام احوال واقوال وافعالمان صادق گرداند ودروغ را از ما دور گرداند، چون فقط اوبرما ولی وتواناست.وصلی الله وسلم وبارک علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه اجمعین.
منبع:صیدالفوائد
مترجم:محمود خالدی زاده
