تاریخ

عید و قربانی دو یادگار از 2 پیامبر

عید و قربانی دو یادگار از 2 پیامبر

 

مقدمه: ظاهرا عید وقربانی دو مفهوم متضاد، دو یادگار ماندگار از دو پیامبر بزرگوار خداست که یکی مانند اجابت دعای عیسی (ع) خوشی می آفریند ودیگری چون قربانی ابراهیم خلیل چیزی از ما می گیرد ولی ایما ن،اخلاص وایثار مسلمانان این دو مفهوم متضاد را با هم تلفیق داده قربانی را مانند عید در اوج خوشی ها قرار می دهد.

آنچه از کلمه عيد در ذهن تداعی می کند تحول و دگرگونی است كه در پوشیدن لباس برتن وبشاشت چهره ولبخند متجلی می شود.قربانی هم اوج ایثار وافتخار.

اما دانشمندان به این حالت ظاهری معنی قائل شده و می گویند: هر روزي كه انسان در آن عمل زشت انجام ندهد وگناهی مرتکب نشود عيد است ؛ چرا كه زشتي مهمترين عامل و بستر ظهور ناخوشی ميان انسانها ست و باعث بر هم خوردن آرامش دروني و بيروني شان مي‌گردد و اين همان چيزي است كه با عيد يعني آرامش و شادماني منافات دارد.

اما دکتر سروش می گوید عید ، نوشدن است ، آدمى زمانی نو مى‏شود که دو عنصر در او نو شود.. یکى نو شدن اندیشه ودیگری نو شدن انگیزه ، آنهایى که مى‏خواهند عید حقیقى را در خود تجربه کنند، به درون خودشان مراجعه کنند و به سراغ این دو عنصر مهم سا زنده بروند و آنها را نو کنند.

همچنین رسیدن به یک دست آورد نو ، عید است چنانچه در پندار یک مخترع رسیدن به قله های اختراع واکتشاف هم کمتر از عید نیست ؛ وقتی که انسان به کشف تازه ای  دست می یابد، خوشی و ابتهاج زائد الوصفي نصیبش مي گيرد .

اما از دید عرفاء ، جان باختن و قرباني كردن جان خويش در پاي معشوق عید پنداشته می شود که نماد ظاهري آن در ايام حج و عيد قربان مشهود است ، طوری كه انسان حیوانی را به عنوان تحفه و هديه به طرف جايگاه معيني مي‌برد تا براي كامل شدن عبادت وحصول رضای خدا قرباني كند.

اگر از تفسیر های علمی وفلسفی وعارفانه به سراغ معنی سادۀ عید وقربانی برویم عید را به گونه های زیر ترجمه وتفسیر نموده اند .

عید بطور خاص چیست؟ 
واژه عید را از «عاد یعود» گرفته اند یعنی باز گشت، بازگشت خوشی ویا باز گشت بحالت اول وپاک شدن از گناه، وقتی می گوئیم عید فطر منظور افطار نیست بلکه عید باز گشت به فطرت وپاکی های روز اول از اثر ریاضت ماه پرفیض رمضان وشستن غبار وزنگار گناه از روح ودل انسان مؤمن.

برخی معنی عید را «عادت» گفته اند یعنی جشنی که عده ای به بر گزاری آن عادت کرده اند وفکر می کنند اصل واژه «عيد» از «عادت) گرفته شده است  مثل اینکه فاميل و خانواده ها در آن روز با جمع شدن دورهم عادت كرده‏اند.

در فرهنگ معين در اين باره آمده است: عيد، روز مباركى است كه در آن مردم جشن مى گيرند و شادى مى كنند و در اين روز به همدیگر عيدى وتحفه مى دهند از قبيل هديه، پول، دستۀ گل وغیره…

واژۀ عید در قرآن:
کلمه عید در قرآن کریم یک بار در سورۀ مائده ذکر شده آنجائی که حضرت عیسی علیه السلام در اثر طعنه وفشار معاندین به درگاه خدا بشرح ذیل دعا کرد.(اللهم انزل علينا مائده من السماء تكون لنا عيدا لاولنا و آخرنا و آية منك).109 مائده
خدايا! بفرست برای ما سفرۀ رنگینی از آسمان تا عيد باشد برای اولین وآخرین ما و نشانۀ باشد از قدرت تو.

در تفسير اين آيه آمده است: عيد در لغت از ماده «عود »به معنى بازگشت است ، باز گشت به روزهايى كه مشكلات از قوم و مردمی برطرف مى شود و به پيروزي ها و راحتى هاى نخستين باز میگردد..

و در اعياد اسلامى به مناسبت اين كه در پرتو اطاعت يك ماه مبارك رمضان و يا انجام فريضه بزرگ حج، صفا و پاكى فطرى نخستين روز های خلقت به روح و جان باز مى گردد و آلودگى ها كه برخلاف فطرت است از ميان مى رود عيد گفته شده است و از آنجا كه روز نزول مائده، روز بازگشت به پيروزى و پاكى و ايمان به خدا بوده است؛ حضرت مسيح(ع) آن را (عيد) ناميده است.
………………………………………………………

قربانی چیست؟

اوج عشق وفدا کاری، جلوۀ ایثار ما ل و جان در راه محبوب واقعی و رضای خدا است..

قربانی رمز فداکاری و ازخودگذشتگی و حد نهایی تسلیم در برابر معبود است.

از نظر معنای لغوی قربانی از لفظ قربان ماخوذ است، هر آن چیزی که وسیله تقرب و نزدیکی انسان بخدا گردد آن را قربانی گویند، خواه ذبح حیوان باشد یا صدقات دیگر. بعضی از علماء هر نیکی و عمل خیر را که باعث قرب و رحمت الهی باشد «قربانی» می نامند .

اما در عرف عام قربانی با پیروی از سنت ابراهیمی به آن حیوان مخصوص گفته می شود که به خاطر رضای الله در روزهای معین عید الاضحی ویا عید قربان ، مسلمانان آن را ذبح می کنند که در آن حکمت نهفته است.

انسان با قربانی مال نفیس خود برای کشتن نفس سرکش آمادگی می گیرد وقربانی درسی است برای تربیت تدریجی نفس به سوی ایثار وفداکاری در عین حال ضمن اینکه خانواده ها خود شان از آن استفاده می کنند برای فقراء و مساکین بهترین صدقه و خیرات تهیه میگردد، چون در کشورهای اسلامی طبقات مختلف زندگی میکنند فا میل های هستند که در طول سال یک بار هم گوشت ر بر سر سفره خویش نمی بینند اگر گوشت قربانی عادلانه طبق سنت وشریعت توزیع شود بهترین خدمت و کمک برای خانواده های محروم ونیاز مند خواهد بود که اجر بی پایان دارد.

تاریخ وقدامت قربانی:
قربانی و قربان ريشه در دوران ماقبل تاريخ بشر دارد. انسان اوليه كه از فهم طبيعت عاجز بود براي به دست آوردن ترحم خدايان دست به قرباني حيوانات و انسان‌ها مي‌زد ند. اين رسم نزد همه ملل و اديان به اسامي مختلف موجود بوده است.. در قرآن مجید این واقعه تاریخی در داستان هابیل وقابیل فرزندان آدم علیه اسلام چنین آمده است:(اذ قربا قربانا فتقبل من احدهما و لم تقبل من الاخر) (مائده 27)
ترجمه: وقتی که (هابیل و قابیل، پسران آدم) قربانی تقدیم کردند از یکی (یعنی هابیل) پذیرفته شد و از دیگری (قابیل) پذیرفته نشد.

ذبح قربانی جهت تقرب پروردگار از زمان حضرت آدم علیه السلام شروع شد، وقتی که دو فرزندش هابیل قوچی و قابیل مقداری گندم را به عنوان قربانی به بارگاه خداوندی تقدیم نمودند ، بر اساس سنت ها وإعتقادات آن زمان ، آتشی از آسمان فرود آمد و قربانی هابیل را سوخت، که این علامت اجابت وپذیرش بود و قربانی قابیل به حال خودش باقی ماند… وبعد از داستان حضرت ابراهیم اين سنت در اسلام نيز پذيرفته وماندگار شد.

قربانی سنت جدّ ما ابراهیم علی نبینا و علیه الصلاه و السلام
برای ما قربانی یاد گار حضرت ابراهیم است. وقتی که از حضرت محمد صلی الله علیه وسلم سوال می شد: «ما هذه الاضاحی؟» این قربانی ها چه هستند؟آن حضرت صلی الله علیه وسلم در پاسخ می فرمودند: «سنة ابیکم ابراهیم علیه اسلام) (قربانی) سنت (و یادگار) پدرتان حضرت ابراهیم علیه اسلام است.

به ما در برابر هر تار موی این قربانی اجر عظیم داده می شود. این قربانی جاودانه ساختن راه ورسم نیک حضرت ابراهیم است، چنانچه خداوند بعد از واقعه آماده شدن حضرت ابراهیم به قربانی حضرت اسماعیل فرمود (و ترکنا علیه فی الاخرین سلام علی ابراهیم) و نام نیک او را در امت های بعد به یادگار گذاشتیم.

درور بر ابراهیم ، این حادثه بیشتر از هر اثر وهنر دیگر جاودانگی دارد، بسیاری از ملتها جهت زنده نگهداشتن کارنامه های بزرگان، فاتحان، وقهر مانان نامدارشان، ساختمانها، مناره ها یا مجسمه هایی یادگار می سازند، این مجسمه ها وساختمان در دراز مدت واز اثر حوادث طبیعی نابود می شوند اما دین اسلام اعمالی را مشروع قرار داده که با شخصیت انبیا ودوستان خدا ارتباط خاصی داشته و با انجام آن نه تنها ثواب نصیب ما میگردد که سیرت، فداکاری و مجاهد ت های آن شخصیت ها نیز در ذهن ترسیم شده و زنده تر وماندگارتر می شود و چون شمع پر فروغ والگوی هدایت در پیشروی ما قرار گیرد.
نه تنها قربانی بلکه تمام مناسک، حج مانند طواف و سعی، وقوف عرفه، منی، مزدلفه، رمی جمرات ذبح قربانی شکرانه و غیره همه اینها شعائر و عباداتی هستند که در ماه ذی الحجه ادا می شوند، و مشروعیت همه اینها به حضرت ابراهیم علیه السلام بر می گردد و از ایشان به خاتم پیامبران و اهل اسلام به ارث رسیده است چرا که پیامبر اسلام جانشین برحق حضرت ابراهیم علیه الصلاة والسلام بودند، آنحضرت صلی الله علیه وسلم با افتخار می فرمود «أنا دعوة جدی ابراهیم» من ثمره و نتیجه دعا پدربزرگم ابراهیم هستم این را پیامبر بزرگوار اسلام بخاطر دعایی گفت که هنگام تعمیر کعبه بر زبان حضرت ابراهیم جاری بود:( ربنا و بعث فیهم رسولا منهم) جاری بود.

لذا مشروعیت قربانی به عنوان شعار دین اسلام به زمان حضرت آدم علیه اسلام بر می گردد،.

شگفتی قربانی حضرت ابراهیم

تاریخ زندگی حضرت ابراهیم علیه السلام تنها بخاطر قربانی ماندگار نیست چون این قربانی به ملاحظه آرزو ها وانعام بیکران الهی وقربانی ابراهیم فراتر از حیطۀ فکر بشر مینماید. اینکه سیرت و زندگانی تمام انبیاء علیهم الصلاة و السلام پر از قربانی و مجاهده هاست شکی وجود ندارد، اما زندگانی حضرت ابراهیم ما جرا ها وفراز وفرود های فراوان دارد.

جنگ با جهالت وجنگ با ستم نمرود وغلطیدن در آتش ودریا. کسی که در خانه پدر، بر خلاف عقیده پدر بخدای واحد ولا شریک ایمان آورد وبت هارا شکستانند واز آتش خشم نمرود نجات یافت به تنهایی تاریخی است زنده و جاویدان.

ابراهیم  پس از يك قرن زندگي پر شور واضطراب حركت، تلاش و آوارگي، جنگ و جهاد و درگيري با جهل قوم و جور نمرود بت پرست در پايان رسالت عظيم خدايي‌ در حایکه زنش عقیم است با دعای (رب هب لی من الصالحین» بار الها! مرا فرزند صالحی از بندگان شایسته عطا فرمااز خداوند التماس فرزند میکند.
خداوند نیز این دعا را مستجاب کرد و فرزند صالحی همچون اسماعیل به او بشارت داد.(فبشرناه بغلام حلیم) پس ما او را به نوجوانی بردبار و صبور بشارت دادیم.. پسري كه پدر، آمدنش را نزدیک به صد سال انتظار كشيد، فرزندی که تمام ثمر زندگي، عشق و اميد ابراهيم گشته دوباره اورا قربانی در گاه خدا میکند.

اصل ماجرا:

در آن زمان حضرت ابراهیم علیه السلام خواب عجیب و شگفت انگیزی دید (خواب انبیاء در حکم وحی الهی است) و آن خواب حیرت انگیز بیانگر شروع یک آزمایش بزرگ دیگر بود. در خواب می بیند که از طرف خداوند به او دستور رسیده است تا فرزند برومند و یگانه اش را با دست خود قربانی کند و سر ببرد.

حضرت ابراهیم که بارها از کوره داغ امتحان الهی سر افراز بیرون آمده بود این بار نیز باید دل به دریا بزند و سر به فرمان حق بگذارد. پدر تمام ماجرا را برای فرزند بیان می کند
(فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی اری فی المنام انی اذبحک فانظر ما ذا تری)این بار نیز حضرت ابراهیم با إجابت بی چون وچرای اسماعیل که گفت( یا ابت إفعل ما تؤ مر ستجدنی إن شاء الله من الصابرین) از آزمایش سر افراز و کامران بیرون آمد و این غالبا سخت ترین و آخرین امتحان حضرت ابراهیم علیه السلام بود که در آن هم مانند کوهی ثابت قدم ماند او پس از كشمكشهاي فراوان دروني، در نهايت با موافقت فرزندش، به محل مورد نظر مي‌روند ابراهیم با چهرۀ نوراني و ملكوتي بر بالين فرزند جوان خوش سیما وصابر خود ايستاد شده آستين بالا مي‌زند و تيغ برندۀ را بر گلوي فرزند مي‌نهد فرزند نيز بدون ترس و وحشت و با حالت تسليم مي‌گويد پدر به آنچه مامور گشته‌ اي عمل كن كه من هم به خواست خدا از صبركنندگان خواهم بود و سرانجام ابراهيم با موفقيت كامل از اين امتحان بزرگ الهي سربلند بيرون آمده و به درجۀ از اخلاص و فداكاري در راه خدا مي‌رسد كه خداوند مي‌فرمايد: ( وفدیناه بذبح عظیم *وترکناه علیه فی الأخرین) ذبح عظيمي فدايش كرديم. واین سنت را بر آیندگان باقی گذاشتیم به همین دلیل مسلمانان در تمام دنیا در روز های عید قربان گوسفند، گاو و يا شتري را بعنوان قربانی ذبح میکنند تا خاطرۀ حضرت ابرا هیم چون شمع روشن براي هميشه در تاريخ انسانيت بدرخشد و خاطره آن دو بنده مخلص خدا (ابراهيم و اسماعيل) برای همیش سندي براي نمايش شرف و فضيلت آدميت باشد.

چرا قربانی غیبی بجای اسماعیل؟

اگر عملاً حضرت اسماعیل علیه السلام قربانی می شد همانطوری که حضرت ابراهیم تصمیم قطعی آن را داشت بعد از آن باید به تاسی و پیروی از ابراهیم ، خون جگرگوشه ها در کوچه و خیابانها ریخته می شد مگر لطف الهی شامل حال گشت بجای فرزند دلبند قوچی بزرگ برای ذبح عنایت گردید و به عنوان یادگار ابراهیمی، دین اسلام و خاتم پیامبران نه فقط آن را مشروع قرار داد بلکه بر احیای آن حکم تاکید آمد که در همان روز تاریخی دهم ذی الحجه، عید قربان حجاج کرام و عموم مسلمانان به شرط استطاعت یک گوسفند سالم با شرایط و سن خاصی ذبح کنند. (احکام شرعی و و تفاصیل فقهی این شعار اسلامی در کتاب های فقه به تفصیل ذکر شده است.)

پایان: روز عید قربان روز تکبیر وتلبیه روز إعتراف به بزرگی خدا واجابت فرمان او. روز سر دادن تكبيرى كه‏ بازتابش كاخ ستمگران را به لرزه درآورد و قلب ستم ‏ديدگان را شاد سازد؛ تكبير كه از دل مسلمانان متحد ویکپارچه بر آید واین غریو ملکوتی دشمنان را براى هميشه از ضربه زدن به اسلام، نوميد سازد.

 

منابع


[1]. لغتنامه دهخدا، ذيل واژه عيد. [2]. لسان العرب، ابن منظور، ج 3، ص 319.
[. فرهنگ معين، واژه عيد و عيدى.
ترجمه آیات از تفسیر المیزان. آیه 95 سورۀ حجر
[5]. سوره مائده، آيه 114. [6]. تفسير نمونه، ج 5، ص 131.
سورل صافات 99- 110

تحقیق و نگارش
عبدالقدیر علم

منبع : خاوران

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا