معنا و پیام دُعای سفر

نویسنده : دکتر جاسم المطوع 

همه ما هنگام مسافرت ، معمولاً دعای سفر را زمزمه می کنیم ؛ ولی کدام یک از ما معنای این دعای بزرگ را می داند ؟

(اطوِ عَنا بُعدهُ ) دوری سفر را بر ما کوتاه ساز، یعنی چه ؟

(اللهُم إنِی أعُوذُ بِک مِن وعثاءِ السفرِ وکآبهِ المنظرِ) خدایا ! من از دشواری سفر و از حالات غم و اندوه به تو پناه می برم) به چه معناست ؟

اگر معنای عبارات و کلمات بکار رفته در این دعا را بدانیم بیشتر به عمق آن پی خواهیم برد.

مسافرت دارای فواید بسیاری است  ؛ از جمله عوض شدن دیدگاه انسان مسافر نسبت به پیرامون؛ چرا که با سفر آگاهی و اطلاعاتش  افزوده شده و فرهنگش پیشرفته خواهد شد .

سفر باعث می شود فشار زندگی و کار بر سفرکننده کاهش پیدا نماید ؛ مسافر مانند یک پرنده آزاد و دور از قفص به این طرف و آن طرف می رود.

مسافر انواع غذاها وعادات ملت ها را می بیند و چیزهایی را مشاهده می کند که آن ها را دوست می دارد و چیزهای عجیب و غریبی را در بازارها و سر راه ها مشاهده می کند!

مسافر نسبت به نحوه زندگی مردم در شهرها و کشورهای دیگر آگاهی پیدا می کند و عکس های قشنگ و یادگاری می گیرد که هر از گاهی آن ها را نگاه کرده و احساس خوشحالی و علاقه به او دست می دهد..

کما اینکه سفر فرصت مناسبی است برای آشنایی با دوستانی تازه که برای زندگی او مفید و لازم اند.

سفر یک واژه عربی است و وجه التسمیه آن این است که در سفر از اخلاق و شخصیت مردم و همسفران پرده برداشته می شود.

دعای سفر عبارت است از :

اللهُ أکبرُ، اللهُ أکبرُ، اللهُ أکبرُ سبحان الذِی سخر لنا هذا وما کُنا لهُ مُقرِنِین وإِنا إِلى ربِنا لمنقلبون

اللهُم إنا نسألُک فِی سفرِنا هذا البِر والتقوى ومِن العملِ ما ترضى اللهُم هَوِن علینا سفرَنا هذا واطوِ عَنا بُعدهُ اللهُم أنت الصاحِبُ فِی السفرِ والخلِیفهُ فِی الأهلِ اللهُم إنِی أعُوذُ بِک مِن وعثاءِ السفرِ وکآبهِ المنظرِ وسُوءِ المُنقلبِ فِی المالِ والأهلِ و الوَلَدِ

(اللهُ أکبرُ، اللهُ أکبرُ، اللهُ أکبرُ) خداوند از همه بزرگتر است و همه بزرگی ها از آن خداست.

آری مسافر به این حقیقت اعتراف می کند که خداوند از هر کس و هر چیزی بزرگ تر است ؛ مسافر اگر در طول سفر چیزهای جالب توجهی می بیند بلافاصله متوجه این حقیقت خواهد شد که خداوند آفریننده همه چیزها ست و هموست که نعمت هایش را آن گونه که خود خواسته بر مردم توزیع نموده است ؛

پس بخش دوم دعای سفر را زمزمه می کند:

(سبحان الذِی سخر لنا هذا وما کُنا لهُ مُقرِنِین وإِنا إِلى ربِنا لمنقلبون) پاک و منزه است خدایی که این وسیله را برای ما رام و مسخر کرد در حالی که ما توانایی رام کردن آن را نداشتیم و ما بی تردید به سوی پروردگار خود باز می گردیم.

آری مسافر از پروردگارش تشکر می کند بابت این که وسیله سواری – ماشین و قطار و هواپیما و مترو و یا حیواناتی چون شتر و اسب – را برای او رام نموده است و همچنین اعتراف می کند اگر خداوند این وسیله سواری را برای ما رام نمی کرد قطعاً قادر به سوار شدن بر آن نبودیم.

سپس می گوید:

(اللهُم إنا نسألُک فِی سفرِنا هذا البِر والتقوى ومِن العملِ ما ترضى) بار خدایا ! ما در این سفرمان از تو نیکوکاری و پرهیزگاری و عملی را که می پسندی ، طلب می کنیم.

امروزه همه ، با نیت پاک به سفر نمی روند ؛ متاسفانه برخی از مردم از شهر و دیار خود خارج شده و به سرزمین دیگری مسافرت می کنند تا در آن جا گناه کرده و به هر کار زشت و پلشتی دامن آلوده می نمایند و در این میان عده ای نیز صرفاً جهت وقت گذرانی سفر می روند !

عده ای هم از ترس اینکه به دام طلبکارانشان بیفتند سفر می کنند و البته برخی نیز برای فرار از مسئولیت های دینی – همچون روزه –  و اجتماعی – همچون پذیرایی از مهمانان احتمالی ! – به سفر می روند !

مسافر مسلمان سپس می گوید :

(اللهُم هَوِن علینا سفرَنا هذا واطوِ عَنا بُعدهُ) بار خدایا ! این سفرمان را بر ما آسان کن و دوری اش را بر ما کوتاه ساز.

آری مسافر در این فراز از دعای ماثور نبوی از خداوند می طلبد که سفر را بر او آسان گرداند ؛ چرا که در مسافرت علی رغم امکانات رفاهی و برنامه ریزی ، خستگی و سختی و ترس و مشقت هایی وجود دارد .

سپس زمزمه کنان می گوید :

(اللهُم أنت الصاحِبُ فِی السفرِ والخلِیفهُ فِی الاهل) بار خدایا! همراه مایی در سفر و در خانواده تو پشتیبان ما هستی.

پیام این فراز از دعای سفر این است که همراه و همسفر انسان مومن در طول سفر ، خداوند است جل جلاله ، خدایی که از او محافظت نموده و او را مورد عنایت قرار می دهد .

مسافر با زمزمه این بخش از دعا احساس می کند که خدا با اوست ؛ پس اطمینان و آرامش سراپای وجودش را در بر می گیرد و با کمال آرامش به سفرش ادامه می دهد .

دیگر پیام آرام بخش این بخش از دعا این است که تو در طول سفر و در زمانی که از خانواده ات فاصله داری بر خداوند توکل می نمایی ؛ چرا که او از خانواده ات محافظت می نماید و بدین گونه خانواده ات در غساب تو در امان و رعایت خداوند هستند .

 (اللهُم إنِی أعُوذُ بِک مِن وعثاءِ السفرِ) خدایا! من از دشواری سفر به تو پناه می برم .

معمولاً سفر معجون است با دشواری ؛ حتی اگر در سطح مقامات عالی کشور و به اتفاق نمایندگان رسمی و بالا رُتبه باشد.

   (وکآبهِ المنظرِ) خدایا ! به تو پناه می برم از حالت غم و اندوه .

مسافر به خدایش پناه می گیرد از روبرو شدن با هر گونه منظره غم انگیز در طول سفر – که معمولاً زیاد اتفاق می افتد .

 (وسُوءِ المُنقلبِ فِی المالِ والأهلِ والوَلَدِ) خدایا ! از تغییرات بد و ناخوشایند در مال و خانواده و فرزندان به تو پناه می برم .

یعنی پروردگارا! از تو می خواهیم از تمام آنچه پشت سر گذاشته ایم از جمله مال و خانواده و فرزندان مان محافظت بفرمایی و با خوشحالی و سلامتی به آغوش خانواده بازگردیم. 

مسافر مسلمان مستحب است وقتی از سفر بازگشت بگوید :

(آیبُون) یعنی خدا را شکر با دستاوردهای مفید و به سلامتی از سفر بازگشتیم .

(تائِبُون) از هرگناه و نافرمانی پروردگار پشیمانیم

(عابِدُون لِربِنا حامِدُون) یعنی ما با اخلاص به عبادت پروردگارمان می پردازیم و او را بابت نعمت هایی که بر ما ارزانی داشته از جمله سفر موفقیت آمیز و سالم ماندن مال و خانواده و فرزندان ، شاکریم

شخص مسافر با خواندن این دعا احساس آرامش می کند ؛ زیرا کارهایش را به خدا سپرده است است و سفر رازی است از رازهای خوشبختی انسان .

یکی از مطالب جالبی که اخیراً خواندم اظهار نظردانشمندان دانشگاه هاروارد آمریکا بود در باره سفر ؛ آنان می گویند :

مسافرت اگر چند لحظه کوتاه هم باشد یکی از ضروریات زندگی است و سفر باعث می شود که احساس خُرسندی به انسان دست دهد.

نتایج حاصل از تحقیقاتی که دانشمندان دانشگاه هاروارد با همکاری کارشناسان مرکز سرطان شناسی انگلستان که هفت سال به طول انجامید گویای این نکته است که:

سفر شرطی است اساسی برای احساس خُرسندی انسان.

کارشناسان یادشده می گویند: شایسته است به اتفاق خانواده یا دوستان به یکی از شهرهای نزدیک سفر کرده و از اماکن تاریخی و دیدنی که تاکنون ندیده اید دیدن به عمل آورید..

به گفته این عده از کارشناسان خوشبختی و بهروزی انسان زمانی حاصل می شود که مکان و شرایط شخص تغییر پیدا نموده و به اطلاعات جدید دست پیدا کند و مسافرت اگر در آن اسراف صورت گیرد و طولانی باشد از تاثیر آن کاسته خواهد شد ..

در این میان مهم این است که مسافرتهای ما به انگیزه عبادت و استراحت باشد.

ترجمه : رسول رسولی کیا – سفر نوروزی ۹۸