اصول

علم؛ کلیدی قرآنی برای رسیدن به دین و دنیا

علم، کلید قرآنی برای شناخت دین و دنیا

ممکن است تعجب کنیم در حالی کە اگر رویدادهای تاریخ اسلام را مرور کنیم، می بینیم در حالیکه پیامبر(صلی الله علیه و سلم) در غار (حرا) بود و به پرستش خداوند مشغول بود و خدا را عبادت می کرد، در این حال حضرت جبرئیل از آسمان فرود آمده و اولین مژده پیام الهی را برایش به هدیه می آورد که وحی و رسالت الهی است. در اولین آیه ی این پیام، در مورد اهمیت علم و دانش برایش صحبت می کند. اگر با دقت به این رویداد بنگریم، احتمالا بیشتر ما تعجب کنیم، چون اگر به آن شرایطی که پیامبر در آن زندگی می کرد توجه کنیم، ممکن است بیشتر شماها این سوال به مغزتان خطور کند، آیا در آن موقع بحث در مورد پرستش خدا و یادگیری عقیده ای پاک و چگونگی انجام نماز و نماز شب و… مهمتر بود یا بحث در مورد علم و دانش؟! خداوند بزرگ در اولین آیه به ایشان می فرماید: {اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذی خَلَقَ } (العلق:۱) در حالیکه در مورد هیچ نوع عبادتی مانند نماز و روزه و زکات بحث نمی کند.

برای درک این موضوع لازم است عقل و هوش را به کار گیریم و از دریچەی صفات الهی آن را تفسیر کنیم که خداوند آگاه و داناست به ابتدا و انتهای موجودات و به منافع و حاصل همه چیز آگاهی دارد. ممکن است این موضوع از ابتدا جای شک و گمان و سوال بوده باشد، اما حالا به روشنی جواب آن معلوم است.

اگر اکنون به زندگی ملت های مسلمان توجه کنیم که در چه حال اسفناک، عقب مانده و بیمار و فقری زندگی می کنند، اسرار آن برای ما روشن می شود. در حالی که می بینیم ملت های دیگری در جهان هستند که نه دارای پیام علمی آسمانی هستند و نه قرآن دارند، اما در پیشرفت و ترقی و تکنولوژی زندگی می کنند. اینجاست که معلوم می شود همانطور که قرآن نیز با اولین آیه شروع می شود که علم کلید باز کردن هر دری حتی خداپرستی و خداشناسی است و اگر بنای علمی نداشته باشد، در قالب ایمانی کورکورانه باقی می ماند، پروردگار عالم برای ایمان آوردن به وی، مطیع بودنی کورکورانه و بدون آگاهی نمی خواهد، بلکه دلیل می آورد و تشویقمان می کند که از روی علم و دانش خدا را بشناسیم {إِنَّمَا یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلمَاء …} (فاطر:۲۸)
یعنی: تنها عالمان هستند که از خدا می ترسند، که این نیز تنها عالمان دینی را شامل نمی شود، بلکه همه ی عالمان علمی، تجربی، شرعی و علم مربوط به انسانها را شامل می شود.

همچنین قرآن از لحاظ یکتا پرستی و عبادت ها نیز ما را تشویق می کند که از روی علم و آگاهی آن را پذیرفتە و درک کنیم.

به همین خاطر لازم است در این دوره زمانی دین به صورت علمی تحصیل شود و توسط افراد عالم در دانشگاه ها تدریس شود و به بخشی از واحدهای درسی و تحقیقات مختلف دانشگاهی تبدیل شود. چون علم در حقیقت شامل تلاش اندیشمندانی است که برای پیدا کردن قوانین و مقررات جهان هستی و زندگی تلاش می کنند که از طرف خدا فرستاده شده اند و علمای دین نیز آن را کسب کرده و آن را برای مردم روشن می کنند و روی آن تحقیق می کنند. از این رو به این حقیقت دست می یابیم که سرچشمه‌ی همه ی علوم و دانش ها با همه ی شاخه های آن همان خدای بزرگ است.

با توجه به حالتی که اکنون ملت های مسلمان در آن زندگی می کنند و در عقب ماندگی و دو دستگی و جنگ بە سر می برند، به این حقیقت می رسیم که اکنون بیشتر ملت های اسلامی در روزگاری بدون علم و دانش بە سر می برند. اینجاست که اگر در مورد نبود علم صحبت می شود، منظور علم خواندن و نوشتن نیست، چون ما بیشتر اوقات در مورد تحصیل کرده ها هم مشکل داریم که متاسفانه نمونه های فعال و خلاق و کارا و دلسوزی نیستند، بلکه خیلی وقت ها در سرزمین های اسلامی می بینیم که افراد خطاکار و خیانتکار و ستمکار، دارای مدرک عالی و تحصیلات بالای دانشگاهی هستند و چندین سال نیز در کشورهای غربی زیسته اند و با انواع زبان ها و دانش و تکنولوژی آنها آشنا هستند، اما اینان حامل ارزش های انسانی نیستند که کاری انجام دهند و به ملت خود خدمت کنند و در مقابل ستمگری و خیانت بایستند. آنچه قرآن به آن اشاره می کند، در مورد بازگشت به علم و با نگرشی مهم و عمیق به آن، جهت رسیدن به دو هدف است: از یک طرف برای اینکه علم به عنوان سرچشمه شناخت خدا و پرستش خدا بر اساس دلیل و منطق بوده و اعتقادی ایجاد کند که از هرگونه افسانه و توهم و رویا به دور باشد. از طرف دیگر همین علم و دانش است که عامل خوش گذرانی و رفا و آسایش و پیشرفت و شکوفایی اقوام و ملت های روی زمین است. از طرف دیگر علم به منزله ی ایجاد پل های ارتباط جمعی در میان همه ی انسانهاست. مهمترین موضوع هم تمرکز اخلاق بر علم و دانش است، چون تنها از این طریق است که علم و دانش مایه خوشبختی انسان می شود. چرا که دانش بدون اخلاق نیز سرچشمه ای دیگر از بدبختی های انسان با تاثیراتی بسیار خطرناک می باشد.

اگر ملت های مسلمان به شیوەای مقبول تنها متوجه این آیه قرآنی می شدند و آن را به کار می گرفتند، اکنون در این شرایط بحرانی زندگی نمی کردند.

وقتی قرآن به مطالعه امر می کند، منظورش تنها علم شرعی و آیین اسلام نیست، چون منظور از (اقرا) عام است. یعنی همه چیز را مطالعه کن، در مورد انسان و دنیا و دوست و دشمن و تاریخ آداب و رسوم و همه ی جوانب تحقیق و مطالعه کن. به همین خاطر هیچ آیین و عقیدەای بر روی زمین به اندازه ی اسلام؛ دور اندیش، فراگیر، منطقی و آزادی خواه نیست که این چنین درگاه گفتگو و درک و مطالعه ی متقابل در مورد یکدیگر را باز کند، اما متاسفانه بیشتر اوقات پیروان همین آیین هم به دلیل آشنایی کم و عدم دانش و آگاهی در باب فلسفه و معرفت و نبود دانش در مورد علم و تکنولوژی، عقیده و تفکری کوتاه داشتە و اکثر اوقات اسلام را نیز لکه دار می کنند.

مطالعه به جایی رسیده است که تنها به مطالعه ی کتاب ختم نمی شود، بلکه اکنون چندین دانش و نوآوری جدید به وجود آمده است. به عنوان نمونه از طریق گوگل می توان دانش نو برای خطوط و موارد لازم کسب کرد، برای خطوطی که تشکیل دهنده ی کرموزوهاست، دارای دانشی شگفت‌انگیز می باشد، برخی از اندیشمندان می گویند: آن دانش هایی که در کرموزم یک سلول وجود دارد، بیشتر از آن است که در بزرگترین موضوع علمی وجود دارد. به همین خاطر اگر انسان روزی بتواند این علوم و دانش ها را مطالعه کند که در هر سلولی حتی درمان همه ی بیماری ها وجود دارد که انسان به آن مبتلا می شود. به همان روش برای مولکول نیز که بنای تشکیل ماده می باشند.

بنابراین آن خواندنی که قرآن به آن اشاره می کند، به یک موضوع اختصاص داده نشده است. به همین خاطر آن علوم و دانشی که در این سلول وجود دارد خداوند متعال خود به وجود آورده که از این طریق انسان را تشوق می کند تا از طریق کسب علم آنها را آشکار کند، امروزه هیچ قومی بدون علم و دانش پیشرفت نخواهد کرد، سرچشمه ی اولیه ی همه ی علوم و پیشرفت ها هم انسان است.

به همین خاطر قرآن تشویقمان می کند که در کنار خدا پرستی انسانی کارا و طالب دانش و به وجود آورنده و خلاق و مبتکر باشیم، از این طریق هم می خواهد به ما بگوید که آیین اسلام برای خوشگذرانی دنیا و آخرت است.

اگر نگاهی به ملت های مسلمان داشته باشیم، می بینیم که منبع اقتصادی قدرتمندی به نام نفت دارند، سالانه صدها میلیار دلار از این طریق به دست می آورند، اما به دلیل اینکه به طرق علمی با آن برخورد نمی کنند و برای آبادانی و هوشیاری و پیشرفت به کار نمی برند، می بینیم که روز به روز اوضاع این ملت ها به مسیری بدتر و ناگوار می رود. یکی دیگر از جنبه های ویرانگر در جهان اسلام، دانش سیاسی است. چه طور با سیاست برخورد می شود؟ آیا به روش علمی آن است یا سیاست به وسیله ای برای ناپاکی و خیانت و دزدی و حیله گری برای بدست آوردن ثروت ملی و دولت تبدیل شده است؟

بنابراین زمانی که ما به اصلاحات قرآنی برای این شرایط می اندیشیم، باید از کسب دانش شروع کنیم و از طریق پروسه ی تحصیل علم در دانشگاه و مدارس بە درک حقایق این اصطلاحات برسیم. چون این بهترین بینش است برای اینکه برنامه ای استراتژی طراحی کنیم و با عقل و اندیشه ای نو با موضوعات برخورد کنیم و ملت های ما نیز با اقوام و ملت های پیشرفته برابری کند.

منبع: سایت قرداغی
نویسندە: د.علی قرداغی
مترجم: مینا قرنی دولت آباد
ویراستار: حسن زادە

نمایش بیشتر

مینا قرنی دولت آباد

استان آذربایجانغربی - مهاباد نویسنده و مترجم دارای ذوق شعر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا