قرآن کریم بر یکی بودن امت اسلام بسیار تاکید نموده است ؛ همچنین امت اسلامی را امتی وسط و میانه و گواه بر عالمیان معرفی نموده و آن را بهترین امت که برای هم نوعان خود سودمند باشند معرفی می نماید که خداوند متعال با قدرت و رحمت خویش این امت را معدن محقق نمودن هر خیر و نیکی برای تمامی انسان ها انتخاب نموده است.
قطعاً این وحدت و هماهنگی لازم در میان امت اسلامی بدون تلاش و زحمتی مستمر و همچنین بدون قربانی دادن محقق نخواهد شد.
شکی در این نیست که برای موفقیت در ایجاد روابطی سالم با غیر مسلمانان و گفتگو با آنها -در قدم اول – باید وحدت بین مسلمانان را تقویت نموده و روابط بین مقلدان مذاهب گوناگون (حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی، ظاهری و جعفری و …) و همچنین فرقه ها و جریانات سنتی و جریانات فکری گوناگون از جمله اخوان المسلمین، سلفی، جماعت تبلیغ و …. محکم و به هم نزدیک شود .
اگر ما مسلمانان، بر اساس تعدادی از ثوابت و ضوابط و نقاط اتحاد و همبستگی به طرف هم دست وحدت و اتحاد دراز نکنیم و در متغیرها و بعضی مسائل اجتهادی مختلف تسامح نداشته باشیم و یکدیگر را تحمل نکنیم در این صورت ما هیچ گونه وزن و قدرتی در گفتگو و نشست با غیر مسلمانان نداریم و این همان چیزی است که نمایندگان کلیساها و ادیان دیگر، از این فرصت ها برای خود استفاده می کنند و آن را نقاط ضعفی در بین مسلمانان قلمداد می کنند و اسلام را با نام هایی از قبیل اسلام سنی، اسلام شیعی، اسلام بنیادگرایی، اسلام سنتی، اسلام مدرن، اسلامی اخوان المسلمین، اسلام سلفی، اسلام تبلیغی و انواع و اقسام نام های دیگر معرفی نموده و در اذهان عمومی معرفی می کنند.
در سال های اخیر، واتیکان به منظور دست یافتن به اتحاد با یهودیان مهم ترین آموزه- قتل عیسی توسط یهودیان – که مسیحیان برای قرن ها به آن اعتقاد داشتند را رها کرد . در سال ۱۹۶۵ مسیحیان با چشم پوشی از خون عیسی علیه السلام به عنوان مقدمه ای برای اتحاد و همکاری مسیحیان با یهودیان در جنگ علیه اعراب و مسلمانان استفاده بردند و بدین گونه صهیومسیحی که از خود صهیونیست ها به مراتب خطرناکتر است، در جنگ علیه اسلام و مسلمانان ظاهر شد.
قبل از بررسی عوامل خارجی باید به بررسی عوامل و مشکلات داخلی بپردازیم
رویکرد اسلام یک رویکرد واقع گرایانه و عاقلانه است و موضوع را از ریشه هایش بررسی می کند. بنابراین، هنگامی که از بعضی از شکست های مسلمانان در دوران رسالت سخن می گوید، دلایل شکست را به خود مسلمانان نسبت می دهد و ریشه تمامی مصیبتها را دیگران معرفی نمی کند ؛ خداوند متعال می فرماید: ((أَوَلَمَّا أَصَابَتْکُم مُّصِیبَهٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَیْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَـذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِکُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ {۱۶۵}) (آل عمران).
آیا (به ناله و فغان افتاده‌اید و بی‌حال و زبون شده‌اید) هنگامی که مصیبتی (در جنگ احد) به شما دست داده است (و می‌گوئید:) این (کشتار و فرار) از کجا است؟! و حال آن که (در جنگ بدر) دو برابر آن، (پیروزی) کسب کرده‌اید (و از طرف کشته و اسیر گرفته‌اید؟!) بگو: این (شکست خوردن و کشته‌شدن) از ناحیه‌ی خودتان (و نتیجه‌ی مخالفت با رهنمودهای رسول خدا و پیروی از حرص و آزتان) است بی گمان خداوند بر هر چیزی توانا است (و پیروزی و شکست در حیطه‌ی اختیار او است).
با توجه به این آیه ی مبارکه، ما هیچ راهی برای رسیدن به وحدت نداریم جز این که اصول و قوانین زیر را که بر مستحکم کردن روابط بین مسلمانان تاثیر دارد به کار گیریم و در اختلاف نظر و فکر چشمپوشی بنماییم.
پایه ی نخست: وفاداری
به مسلمانان از هر طیف و نژاد و فکر و مذهبی وفادار باشیم و آنها را دوست بداریم و نصرت و موفقیت آنان را بر غیر آنان ترجیح دهیم، در مرحله ی اول وفاداری مومن باید نسبت به خدا باشد، سپس به پیامبرش صلی الله علیه وسلم و سپس به مسلمانان و سپس به جماعت ها و گروه های مسلمانان.
خدای متعال می فرماید:
إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ (مائده ایه ۵۵)
تنها خدا و پیغمبر او و مؤمنانی یاور و دوست شمایند که خاشعانه و خاضعانه نماز را به جای می‌آورند و زکات مال به در می‌کنند.
وَمَنْ یَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ
و هرکس که خدا و پیغمبر او و مؤمنان را به دوستی و یاری بپذیرد (از زمره‌ی حزب‌الله است و) بی‌تردید حزب‌الله پیروز است.
(مائده۵۶)
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (توبه ایه ۷۱)
مردان و زنان مؤمن، برخی دوستان و یاوران برخی دیگرند. همدیگر را به کار نیک می‌خوانند و از کار بد باز می‌دارند، و نماز را چنان که باید می‌گزارند، و زکات را می‌پردازند، و از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری می‌کنند. ایشان کسانیند که خداوند به زودی ایشان را مشمول رحمت خود می‌گرداند. (این وعده‌ی خدا است و خداوند به گزاف وعده نمی‌دهد و از وفای بدان هم ناتوان نیست. چرا که) خداوند توانا و حکیم است.
مقصود از وفاداری مؤمنان نسبت به همدیگر این است که مسلمانان نسبت به هم مهربان و یکدیگر را دوست بدارند، برای پیروزی در برابر دیگران متحد و هم پیمان شوند و این اتحاد خود را با دخالت دیگران از بین نبرند و نگذارند آنان ناخواسته به عامل منفعت برای دیگران مبدل شوند ، اتحادشان را به نحوی استوار کنند که در هر وقت که بخواهند در برابر غیر مسلمانان پیروز شوند.
پس وفاداری عبارت است از محبت مومنین نسبت به هم و همچنین همکاری، پیروزی، اتحاد و ایستادگی راسخ و استوار در برابر دیگران .
اما اگر مسلمین نسبت به هم وفاداری نداشته باشند قطعاً دچار فتنه ای بسیار بزرگ می شوند.
خداوند متعال به خوبی به این موضوع اشاره نموده و عدم محبت و عدم اتحاد مومنین را عامل فتنه ای بزرگ معرفی کرده است ، زیرا اهل کفر و کافران و مشرکین و ملحدان همگی متحدند و آنان امتی واحد را تشکیل می دهند و در برابر مسلمانان با همدیگر متحد و یکدیگر را تقویت می کنند.
پروردگار سبحان می فرماید:
وَالَّذِینَ کَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ ۚ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَهٌ فِی الْأَرْضِ وَفَسَادٌ کَبِیرٌ (انفال ایه ۷۳)
و کسانی که کافرند، برخی یاران برخی دیگرند (و در جانبداری از باطل و بدسگالی با مؤمنان هم رأی و هم سنگرند؛ پس ایشان را به دوستی نگیرید و در حفظ عهد و پیمان بکوشید) که اگر چنین نکنید فتنه و فساد عظیمی در زمین برپا می شود.
محبت و نصرت مومنین از دو جنبه قابل بررسی است:
نخست: هنگام رویارویی . مؤمنین باید از همدیگر حمایت کنند و کسانی را که به سرزمین شان تجاوز می کنند را با اتحاد و همدلی دفع کنند و بر آنها حریص باشند بدین گونه همبستگی و محبت خود را به یکدیگر نشان دهند ؛ این همان چیزی است که قرآن کریم بر آن تاکید دارد
دوم: زمان صلح و آشتی . واجب است هر مسلمانی نسبت به دیگر مسلمانان احسان و نیکی داشته باشد و در زندگی و تعامل با آنان آنگونه باشد که قران کریم بر آن تاکید نموده است.
خداوند می فرماید:
لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
خداوند شما را باز نمی‌دارد از این که نیکی و بخشش بکنید به کسانی که به سبب دین با شما نجنگیده‌اند و از شهر و دیارتان شما را بیرون نرانده‌اند. خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد. سوره الممتحنه آیه:٨
إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَىٰ إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ ۚ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ سوره الممتحنه آیه:٩
بلکه خداوند شما را بازمی‌دارد از دوستی ورزیدن با کسانی که به خاطر دین با شما جنگیده‌اند، و شما را از شهر و دیارتان بیرون رانده‌اند، و برای اخراج شما پشتیبانی کرده‌اند و یاری داده‌اند. کسانی که ایشان را به دوستی گیرند، ظالم و ستمگرند.
این آیات شریفه هیچ تعارضی ندارد با محبت و وفاداری مومنین نسبت به خدا و به همدیگر و همچنین دوری جستن از دشمنان و متجاوزان
همچنین آین آیات تاکید می کند بر احسان و نیکی مسلمانان با کافران غیر متجاوز و این مقوله منافاتی ندارد با محبت و علاقه فردی .
پایه ی دوم: پیاده نمودن اصول برادری در اسلام
نصوص شرعی دلالت می کند بر اینکه اساس ارتباط و علایق اجتماعی مسلمین بایکدیگر بر برادری استوار است که دین در این میان نقشی اساسی دارد و اساس برادری در اسلام قبل از عامل نسب، به دین او وابسته است و به تعبیر دیگر اسلام بدون آن که نسب انسان ها را ملغی و انکار کند مومنین را برادران یکدیگر معرفی می نماید و هرگاه دو اصل اخوت ایمانی و نسبی با هم در تعارض باشند به گونه ای که دو برادر یکی مومن و دیگری غیر مسلمان باشد یا از پدر و فرزند هر یک آیین دیگری را پیروی کند و وحدت آنها ممکن نباشد در این صورت اخوت ایمانی بر نسب و نژاد مقدم می شود.
آیات و احادیث زیادی بر مقدم نمودن رابطه دینی بر رابطه نسبی وجود دارد ؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم مسلمین را بدین گونه تربیت نموده و اجماع مسلمانان، خلفاء راشدین و صحابه بزرگوار نیز بر این امر مهم بسیار تاکید ورزیده است و از این منظر مسلمان سیاه پوست آفریقایی بر بردار نسبی غیر مسلمان مقدم بوده و ارجیحت دارد .
اسلام ، به وحدت بین مسلمین اهمیت و توجه خاصی نموده و وحدت را فریضه ای شرعی و ضروری می داند و اختلاف، تفرقه و چند دستگی را حرام و آن را عامل از هم گسستن و و عامل تضعیف امت اسلامی می داند و صدها آیات قرآنی در این مورد وارد شده است, از جمله پروردگار سبحان می فرماید:
وَ لَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ ۖ و در میان خود از اختلاف و کشمکش پرهیز کنید، (که اگر کشمکش کنید) درمانده و ناتوان می‌شوید و شکوه و هیبت شما از میان می‌رود (و ترس و هراسی از شما نمی‌شود). أنفال ایه ۴۶٫
همچنین در سوره ی آل عمران ایه ۱۰۳ می فرماید:
وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَهٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
و همگی به رشته‌ی (ناگسستنی قرآن) خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود به یاد آورید که بدان گاه که (برای همدیگر) دشمنانی بودید و خدا میان دلهایتان (انس و الفت برقرار و آنها را به هم) پیوند داد، پس (در پرتو نعمت او برای هم) برادرانی شدید، و (همچنین شما با بت‌پرستی و شرکی که داشتید) بر لبه‌ی گودالی از آتش (دوزخ) بودید (و هر آن با فرا رسیدن مرگتان بیم فرو افتادنتان در آن می‌رفت) ولی شما را از آن رهانید (و به ساحل ایمان رسانید)، خداوند این چنین برایتان آیات خود را آشکار می‌سازد، شاید که هدایت شوید.
آیات شریفه ی فوق ضرورت و واجب بودن اتحاد و یکدستگی امت اسلام را به صراحت بیان می نماید.
اگر انسان ها را جسد و لاشه ای فرض کنیم می بینیم که نسبت به اعضای خود ترحم دارد و اگر عضوی از بدن زخمی شود به پانسمان آن اقدام می کند و در هوای سرد برای جلوگیری از سرمازدگی تک تک اعضای بدن را می پوشاند و آنها را از سرما زدگی محفوظ نگه می دارد و این اصل و قاعده بر مسلمین نیز منطبق است و برادری در اسلام باعث شده که احساس یک مسلمان نسبت به دیگر مسلمانان مانند یک جسد باشد ؛ آیا یک عضو از بدن به عضو دیگر ستم می کند؟
پس باید حقوق برادران مسلمان خود را محترم بشمارد ؛ به گونه ای که نباید به آنان ظلم کند، نباید به آنان خیانت کند، نباید به آنان غش کند و حسد بورزد ، نباید او را تحقیر کند و نباید بر مال، ناموس و جان او تجاوز کند؛ بلکه مسلمان باید برادر مسلمان خود را یاری کند، آنچه برای خود دوست دارد برای او نیز دوست داشته باشد، از نصایح همدیگر بهره مند شوند، نواقص همدیگر را بپوشانند، آبروی یکدیگر را خدشه دار نکنند، با همدیگر معاشرت داشته و حوائج یکدیگر را در حد توان برطرف کنند و نسبت بهم مهربان باشند و اگر بین آنها اختلافی بیفتد باید نسبت به حل و فصل آن اقدام کنند و همیشه در راستای محقق نمودن آرمان های اسلام و امت اسلامی گام بردارند .
نوینده: دکتر علی قره داغی
منبع: اتحاد جهانی عالمان اسلامی
مترجم: فایق رسولی سالاره
