فتاویفقه

احکام مربوط به جانباختگان کرونا (غسل و نماز و تعزیه…)

محسن ظفری

احکام قربانیان ویروس کرونا (غسل و نماز و تعزیه…)

شریعت اسلامی به انعطاف پذیری و آسان گیری متمایز است و دارای ویژگی مراعات نمودن مصالح دنیایی و اخروی انسان است و احکام آن با مصالح خاص و عام انسان در تعارض نیست؛ بلکه شریعت اسلامی هماهنگی بزرگی میان آنها ایجاد نموده است. مردم پیرامون مسایلی که بعد از انتشار ویروس کرونا به وجود آمد، به دیدگاه شریعت اسلام در این باره نیاز پیدا کردند در حالی که همین بیماری جان هزاران تن را در تمام نقاط دنیا گرفت و سوالاتی پیرامون آن ها متوجه مسلمانان گردید.

بنابراین بر فقیه مسلمان لازم است درباره این چنین احکام و سوالات تحقیق کند و از (چشمه) ثوابت شریعت در رابطه با آن ، احکام استنباط نماید و با دو چشم پیرامون آن به پژوهش بپردازد: چشمی که با آن در ثوابت شریعت نظر افکند و با چشم دیگر واقعیتی را بسنجد که مردم در آن به سر می برند و کاری نکند که مردم احساس کنند میان دین و دنیای آنان و یا میان اسلام و زندگی تناقض وجود دارد.

حالات و شرایط امروزی،حالتی استثنایی است و مواردی طبیعی به نظر نمی رسد ؛ این نوع بیماری، بیماری ویروسی است و انتقال سریع آن به دیگران بسیار زیاد است ؛ بنابراین سوال این است که آیا این احکام بر همان حالت عادی خود با این بیماری باقی می ماند؟

تعدادی از علمای مسلمان به خاطر مراعات سلامتی مردم و ترس از سرایت و انتقال این بیماری به دیگران، به ترک جمعه و جماعات در مساجد فتوا داده اند و فقه اسلامی در تمام حالات انسانی چه در سلامتی یا مریضی و یا مرگ برای آن احکام خاص خود را وضع نموده و هر حالتی احکام و جزئیات خاص خود را دارد مخصوصا کسی که با این بیماری مریض شود یا بمیرد.

اصل در اسلام این است که هر گاه کسی بمیرد احکامی دارد که بر مسلمانان واجب است در رابطه با برادر دینی اشان از جهت غسل دادن او، کفن کردن و نماز جنازه بر او خواندن و سپس دفن و مراسم تعزیه انجام دهند. این حق مسلم هر مسلمان است که در شرایط عادی، انجام آن از دیگر مسلمانان ساقط نمی شود و انجام آن فرض کفایه است به گونه ای که اگر تعدادی آن را انجام دادند از بقیه مکلفین ساقط می شود.

اما شرایط امروزی، که کاملاً استثنایی و غیر عادی است آیا با وجود این بیماری احکام مربوطه بر همان حالت عادی باقی می مانند؟!

بنابراین ما در حال تحقیق و بررسی موضوعی تخیلی و فرضی نیستیم بلکه موضوعی را مورد بررسی قرار می دهیم که اکنون وجود دارد و مسلمانان از کشور های عربی و اسلامی درباره آن می پرسند و همچنین مسلمانان در کشورهای اروپایی از آن سوال می کنند..

هرگاه کشوری به بیماری کرونا دچار شود و یا در یکی از بیمارستان هایش کسی بمیرد،مسلمانان هستند که باید تدابیر لازم ؛ بویژه هنگامی که بیماری مسری باشد اتخاذ کنند و زمانی که به آن جانباخته نزدیک می شوند و یا مستقیما با آن در تماس هستند ، حتما پروتکل های بهداشتی را رعایت کنند .

فقه اسلامی چنین حالاتی را بررسی نموده و نمونه هایی را برای آن آورده است که اگرچه در وقت تشریع آن بیشتر تئوری به نظر رسیده ولی گذر زمان آن مسايل را به یک واقعیت تبدیل نموده است.

از جمله مسائلی که فقها درباره آن به محادثه و جدل پرداخته اند این است که اگر مردی بمیرد و پیرامون تنها زنانی حضور داشته باشند که هیچ کدام محرم او نباشند یا زنی بمیرد و تنها مردانی پیرامونش باشند که هیچ کدام محرم او نباشند در این حالات فقها چه نظریه ای داده اند؟ فقها گفته اند این مسئله اختلافی است و چندین نظریه در باره حکم آن وجود دارد؛ برخی گفته اند: برای میت تیمم می شود و غسل داده نمی شود و این دیدگاه سعید بن مسیب و حماد استاد مالک و مالک و ابوحنیفه است چون در غسل دادن اونظر به نامحرم صورت پذیرفته است.

برخی هم گفته اند: بدن مرده را با پارچه ای می پوشانند و از زیر لباس آب بر آن جاری می کنند و غسل دهنده از زیر پارچه دستش را بر او می کشد در حالی که بر آن پارچه ای پوشانده اند چون به این صورت امکان غسل او وجود دارد این دیدگاه قتاده، زهری و نخعی است.
دیدگاه سوم این است که نه او را غسل می دهند و نه برای او تیمم می کنند ؛ بلکه بدون غسل و تیمم او را دفن می کنند واین دیدگاه امام اوزاعی است.

دو حالت نخست با این شرایط بیماری مطابقت ندارد و حالت سوم است که می توانیم مطابق آن فتوا دهیم که در این حالت بیماری، میت را بدون غسل و تیمم دفن می کنند و این کار هم به خاطر ترس از انتقال ویروس به غسل دهنده و یا کسی که با او مستقیما در تماس است، می باشد …

شاید عده ای بگویند : چرا نباید کسی به جنازه جانباخته کرونا دست بزند و نزدیک نشود مگر کادر پزشکی با لباس و تجهیزات پزشکی، او را زمانی که بیمار بوده مداوا نمی کرده اند؟! پس چرا همین کار را در لحظه مرگش انجام نمی دهند؟ این گفته ای تئوری است نه عملی ؛ چرا که وظیفه کادر پزشکی غسل دادن و کفن کردن مرده و نماز خواندن بر میت نیست…

بنابراین اگر کسانی باشند که بتوان آنان را برای این امر تجهیز نمود،ایرادی ندارد و امری پسندیده است اما اگراین کار ناممکن بود رسیدگی به اوضاع و شرایط زندگان اولویت دارد و انجام فرض کفایه برای مردگان ساقط می شود.
در این زمان و بعد از اینکه تعداد متوفیان رو به افزایش است و رویدادی بی سابقه در تاریخ بشر است به همین خاطر نیاز به روشنگری از جانب فقها و علما دارد تا مردم دچار خطا نشوند و به خاطر اشتباه ازطرف خود- نه ازطرف شرع- سلامت خود را به خطر نیندازند.

آنچه پیرامون غسل میت گفته شد درباره نماز گزاردن بر آن جانباخته نیز صدق می کند ؛ اگر نماز بر میت به خاطر ترس از انتقال ویروس، ناممکن شود در این حالت می توان او را دفن کرد و مسلمانان نماز غایب فرادی بر او بگزارند ؛ چنانچه رسول خدا (صلی الله علیه و سلم ) بر نجاشی به هنگام مرگ او نماز غایب خواند و این امر به عنوان حکم شرعی از طرف رسول خدا تشریع شد..

اما حکم تعزیه، در این شرایط مراسم تعزیه شرعا ممنوع می شود چون اجتماع مردم صورت می گیرد و آن سبب ضرر به مردم و انتقال بیماری می گردد.. اگر برای مردم فتوا داده ایم که به منظور حفظ سلامتی جمعه و جماعات را در مساجد تعطیل کنند حال آیا رواست به مردم اجازه دهیم به مراسم تعزیه بروند ؛ در حالی که می توان از بستگان متوفی با انواع ابزارهای ارتباطی از جمله تلفن و نامه نگاری و…. دلجویی نمود و تسلیت گفت؟ حال این که مراسم تعزیه از ساده ترین و کم اهمیت ترین احکام مربوط به میت محسوب می شود.


و السلام علیکم ر حمه الله و برکاته.

نویسنده: عصام تلیمه

مترجم : محسن ظفری

نمایش بیشتر

محسن ظفری

استان کرمانشاه . کامیاران فعال دینی . نویسنده و مترجم

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا