گذر از پل صراط!

نویسنده و محقق: سمیه آرمند

اثر : مولانا ارسلان بن اختر میمن

انسان‌ها پس از پشت سر گذاشتن خطرناک‌ترین روز قیامت از پل عبور خواهند کرد که این پل، روی جهنم نصب شده است کسانی که از آن عبور می‌کنند. وارد بهشت می گردند به این پل صراط می‌گویند صراط در لغت به معنی راه روشن مستقیم و راست می باشد. در اصطلاح عبارت است از تولید بر روی جهنم قرار دارد و انسان‌ها باید برای نیل به بهشت از روی آن گذر کنند .
انسانها برای عبور از آن پل پر پیچ و خم هم به دنبال پیشوایان خود به راه می‌افتند اهل باطل به دنبال معبودان باطل خویش گام بر می‌دارند که هنگام گذر از آن جملگی در جهنم فرو می افتد ما مومنین به دنبال پیشوایان و رهبران دینی خویش راه می‌افتند و به بهشت می رسند .
احادیث صحیح مملو از اوصاف این هستند که نمونه ای از شناخت و اوصاف این پل از منظر حدیث در روایت مسلم نقل گردیده است که این پل باریک تر از مو، برنده تر از شمشیر و با خس و خار های خطرناک پوشانده شده است. کسانی بر آن ثابت قدم می مانند که خداوند آنان را ثابت قدم نگه دارد این پل در تاریکی مطلق نصب گردیده است نور و چراغ این پل هستیم آنان می‌باشد مسلمانان هنگام عبور و گذر از آن حالات متفاوتی دارند یعنی گذر آنان نیز هست اعمال می باشد.
به گونه ای که برخی همانند برق از آن می‌گذرند تیزپا عبور می کنند و برخی دیگر آهسته و روان میگذرد عده‌ای هم بر اثر گرما و حرارت جهنم مجروح می گردند اما نهایتاً موفق می شوند از آن پل عبور کنند بقیه انسان ها کسانی هستند که با ظلم و ستم و گناه و معصیت شرک و بت پرستی خداوند را ناراضی کرده و در جهنم سرگردان می‌گردند. بیشتر افراد امت از بیان اوصاف این پل هراسناک و گریان بودند یحیی بن الیمان می‌گوید. نوجوانی را دیدم که موهای سر و ریش او سیاه بودن شب خواب دیده بود. که مردم در میدان محشر حشر گردیده پلی روی دریا قرار دارد مردم از آن عبور می کردند کسی او را صدا زد که از آن عبور کند و می‌بیند که به پل باریک تر از مو است به سمت چپ و راست نگاه می کند صبح از خواب بیدار می‌شود بر اثر خوف و وحشت مشاهده منظره خطرناک آن پل تمام موهای سر و ریش سفید گشته بودند.آفریدگارا ثنا و ستایش تو را سزد که انسان را اشرف مخلوقات و مفخر آنان معرفی کردی و در سپیده دم طلوع بشریت تمام ارزش‌ها و افتخارات هستی را به او اختصاص دادی نخستین افتخار و تفوق او آن است که مسجود ملائک قرار گرفت و تمام زیبایی های عالم یکجا در او به دیعه نهاده شد و با مبعوث داشتن پیامبران به سوی او تاج عزت معنوی و روحانی به سر گذاشته شد تا وارث بهشت برین و لایق دیدار پروردگار خویش گردد با این همه نعمت احسان و لطفی که خداوند عاید بشر گردانیده است بی انصافی محض و اجحاف مطلق خواهد بود که انسان با ارتکاب گناه و معصیت خود را در پرتگاه هلاکت قرار دهد و راه عبور آسان از پل صراط که در حین حال خطرناک ترین گذرگاه است را بر خود دشوار و ناممکن سازد انسان با انجام گناهان جایگاهش را از کف بدهد زیرا ارزش و مقام انسان چنان بلند و منبع است که نباید انسان خردمند عاقل جوهر وجودی خویش را ارزان بفروشند زیرا کمترین قیمت و بهای او بهشت جاودان است از آنجایی که جهان مادی هسته تضاد و میدان تنازع و جدال می‌باشد هر مخلوق و موجودی برای بقا و دست یافتن به ماهیت در تلاش و تکاپو ست آنچه انسانیت را ماندگار او را به ماهیتش می‌رساند عمل بر ارزش‌های دینی احیاء و به جا آوردن فرامین پروردگار و دوری جستن از منهیات می باشند خداوند بهشت را به بهاء و و قیمت انسان قرار داده است و از طرفی این سخت ترین مانع رسیدن به بهشت عبور از پل صراط است و این مانع در پرتاب انجام اعمال نیک انسان و و راحت خواهد بود عبور از پل صراط آنقدر سخت و دشوار است که تمام پیامبران امت هایشان را از سختی آن آگاه ساخته اند و راه عبور را به آنان نشان داده‌اند.
{ پل صراط چگونه است}
در مسلم روایتی نقل شده است که :بر روی جهنم پلی قرار دارد به نام پل صراط این پل باریک تر از مو برنده تر از نوک شمشیر می باشد اعمال نیک چراغ روشن تاریخی پل قرار می‌گیرند به هنگام عبور از پل صراط به تاریکی مطلق به فراگیری تمام فضای آن را فرا میگیرد اعمال نیک بسان چراغ فروزانی سراغ انسان ها می آیند روشنایی و دید هر کسی با دیگری فرق می‌کند روشنایی و نحوه دید در آن بر حسب اعمال می باشند چراغی منور اعمال نیک راه بهشت را نمایان می گرداند و بحث آن تابلو و چراغ راهنما در پیشاپیش انسان‌ها قرار می‌گیرد نور و روشنای مسلمانان به اندازه کوه و نور عده‌ای دیگر همانند درخت می باشد کمترین نور آن میدان خطرناک اندازه انگشتر می باشد، گاهی روشن و گاهی خاموش و وسیع اوقات کم نور و به تاریکی می گراید و برخی اوقات روشن میگردد.

چراغ و روشنایی مومنان به اندازه نور ایمان آن می باشد.
هنگام عبور از پل صراط دور و روشنایی تقسیم می گردد عبدالله ابن مسعود رضی الله عنه می‌فرماید نور ایمان مردان و زنان مومن برحسب ایمانشان به آنها خواهد رسید به گونه‌ای که در پرتو روشنایی آن از پل صراط عبور خواهند کرد و این نور بهشت منتهی می گردد.
عده‌ای از مومنان به اندازه کوه خواهد بود. و نور برخی دیگر به اندازه نخل خرما و نور عده ای به اندازه انگشتر گاهی روشن و گاهی خاموش خواهد .گشت چنانکه در آیه ۱۲ سوره حدید نقل گردیده است.

{يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَىٰ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ }
مردان مؤمن و زنان مؤمن را خواهی دید.که نور ایشان در پیشاپیش و در سمت راستشان در تلألو و درخشش است.

{بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ}

«مژده باد! که امروز بهشتی وارد میشوید که در زیر آن جویبار هایی جاریست و جاودانه در آن به سر می برید و می مانید. پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ این است»»

{در روز قیامت نور مومنان باقی و نور منافقان خاموش می گردد}
حضرت جناده ابن ابوامیه می گوید: تمام مشخصات و علائم شناخت شما به نزد پروردگار به صورت مکتوب و موجود و اعمال ظاهری و باطنی شما نیز آشکار و هویدا می باشد .در روز قیامت نام هر کسی را صدا می‌زنند و می‌گویند ای فلان این نور از آن توست ای فلان امروز تو نور و روشنایی نداری ضحاک می گوید نخست به جملگی نور و روشنایی داده می‌شود. اما نور منافقان هنگام عبور از پل صراط خاموش می گردد. مؤمنان وقتی که خاموش شدن نور منافقان را می بینند لرزه بر اندام می گردند که نکند نور ما هم از بین برود و بسان آنان در گرداب مصیب گرفتار شویم آنگاه به درگاه پروردگار بی نیاز این گونه دعا می‌کنند
{رٓبٍَنَآ أَتْمِمْ لَنَا نٌورَنَا}[تحریم آیه 8]پروردگارا نور ما را کامل گردان»
حضرت حسن بن رضا می گوید :مراد از این نور نوریست که در پل صراط روشنی می بخشد و در پرتو آن مومنان از تاریکی وحشتناک آنجا رهایی یافته و با طمأنینه از آن عبور می‌کنند پیامبر(صل الله علیه وآله وسلم) فرمود روز قیامت بیش از همه به من اجازه سجده داده می‌شود و نیز قبل از همه به من اجازه داده می‌شود که سر از سجده بر دارم به سمت راست و چپ می نگرم و امتم را می شناسم در روز قیامت پیامبر امتش را چگونه می شناسد؟
شخصی خطاب به پیامبر اسلام گفت در روز قیامت تمام امت ها از نوح تا آخرین فرد امت در میدان محشر جمع می شوند شما امت خویش را چگونه می شناسید فرمود امت من نشانه هایی به خصوص و ویژه‌ای دارند یکی از آن نشانه های ویژه درخشش و تلألو آثار و نور آنان می‌باشد این صفت به هیچ کدام از امت های دیگر داده نشده.
نامه اعمال آنان به دست راستشان داده خواهد شد و چهره هایشان می درخشد نورشان پیشاپیش آنان خواهد بود هریکی از امت من همراه با خانواده خود به سوی بهشت در حرکت می باشند و فرشتگان به آنان نوید بهشت می دهند بهشتی که از زیر کاخ‌های آن جویبارها روان است و جاودانه خواهند ماند.

ابو امام باهلی گفت:ای مردم!شماها هر صبح و شام از منزل دنیا می گذرید و توان انجام اعمال نیک و بد را دارید روزی به جایی کوچ می کنید که هرگز باز نمی گردید در مکان تنگ و تاریکی می خوابی که در آن نوری وجود ندارد این مکان قبر است از آن پس به سوی میدان حشر حرکت می کنید و در آنجا برخی از چهره‌ها سفید و چهره ی عده ای دیگر سیاه و بد قیافه می گردد سپس به صحرایی قدم می دهید که تاریکی مطلق آن را فرا گرفته است و در آن میدان وحشتناک نور و روشنایی تقسیم می گردد مومنان در پرتو نور ایمان به سوی بهشت روانی می‌شوند اما نور منافقین خاموش می گردد

أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحَابٌ ۚ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا ۗ وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ
بسان تاریکی ها در دریای ژرف مواجی است که امواج عظیمی آن را فرا گرفته باشد» همانگونه که بینایی شخص بینا به نابینا فایده نمی رساند در قیامت نیز ایمان مومنان به کفار و منافقین سودی نمی بخشد

{دیواری مانع نورگیری منافقین از مومنین می باشد}
در روز قیامت در آن ساعات وحشتناک منافقین به مومنین می‌گویند منتظر ما بمانید و عجله نکنید تا از نور ایمان شما بهره گردیم و راه خود را پیدا کنیم و آن™گاه بدیشان گفته می‌شود به عقب برگردید و نوری به دست آورید در این گیر و دار دیواری بین آنان حائل می گردد که دری دارد داخل آن رو به سمت راست و خارج آن رو به عذاب از وضعیت اسفناک منافقین همانند حالتی است که قرآن مجید آن را با لفظ{وَهٌوَ خَدٖعٌهٌمْ} و خداوند جواب مکر آنان را می‌دهد تعبیر کرده است.

یعنی منافقین در هنگام تقسیم نور دچار سردرگمی می‌گردند و آنگاه در این حالت حساس از رحمت خداوند مأیوس می شوند ابن عباس رضی الله عنه او می‌گوید: چنان تاریکی آنان را فرا می‌گیرد که حتی دست خود را نمی بینند ناگهان نوری ظاهر می گردد و مومنین به راه خود ادامه می‌دهند و منافقین باز می مانند هنگامی که مومنین از صحنه دور می‌شوند منافقین ندا می دهند منتظرمان بمانید تا از نور شما فروغ برتری بتابد. آیا ما را نمی شناسید ما در دنیا همراه و در کنار یکدیگر بودیم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود در روز قیامت خداوند به خاطر پرده پوشی آنها را صدا می‌زند و به سوی میدان محشر فرا می‌خواند اما در پل صراط بین مومنین و منافقین تفکیک صورت می‌گیرد منافقین در تاریکی مطلق می مانند و مومنین با نور ایمان راهی بهشت می گردند منافقین آنها را ندا می دهند که منتظر بمانید اما مومنین که هراسانند و نمی‌دانند در آینده چه پیش می‌آید به ندای آنان توجه نمی‌کنند و به راه خود ادامه می‌دهند. پرده ای میان شان حائل می گردد این دیوار منزل بین بهشت و دوزخ را نمایان می‌سازد
وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ ۚ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ ۚ )
در میان بهشتیان و دوزخیان مانعی وجود دارد و بالای اعراف مردان قرار دارند پس از آنکه نور و روشنایی به مومنان داده می‌شود راهی بهشت می گردند منافقین درخواست می کنند و ندا می دهند که منتظر ما بمانید تا از نور شما استفاده کنیم آنگاه مومنان جواب می دهند اینجا عالم آخرت است از نور هر کس به خود او استفاده می رساند و دیگران نمی‌توانند از نور او استفاده کنند قانون عالم آخرت با قانون دنیا فرق می‌کند اگر نور می خواهید به نزد خود خداوند بروید و در جایی که نور و روشنایی تقسیم می گردد نور بطلبید اما رفتنشان بدانجا بی فایده است زیرا انوار روشنایی بر اساس ایمان و اعمال اعطا می گردد.
{نور منافقین در وسط راه خاموش می گردد}

يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ
روزی مردان منافق و زنان منافق می‌گویند منتظرمان بمانید تا از نور شما فروغ و پرتوی به ما بتابد و از آن بهره گیریم .منافقین مقداری از راه را می‌پیمایند اما نورشان خاموش می»

قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا (حدید13)
بدیشان گفته می‌شود به عقب برگردید و نور به دست آورید»
فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ»
دراین حال ناگهان دیواری میان آن زده می‌شود که دری دارد داخل آن روبه رحمت است و خارج آن رو به عذاب است»

آنگاه دوزخیان می گویند:{أَلَمْ نَکُن مٌَعَکٌمْ} مگر ما با شما نبودیم یعنی با همدیگر نماز نمی گذاریم؟
الان پاسخ می دهند:وَلَٰكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّىٰ جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ .}
ولیکن شما خویشتن را گرفتار بلا کردید و چشم به راه می نهید و شرک و تردید ورزیدید و آرزوها و پندار ها شما را گول زد و اهریمن فریبکار شما را فریب داد تا این که فرمان خدا در رسید.»فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا ۚ مَأْوَاكُمُ النَّارُ ۖ هِيَ مَوْلَاكُمْ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ.
پس امروز هم از شما و هم از کافران عوض و غرامتی پذیرفته نمیشود جایگاه شما آتش دوزخ است دوزخ سرپرستشان است و چه بد سرنوشتی و چه بد جایگاهی میباشد.»
نور منافقین خاموش می گردد و تاریکی مطلق آن جا را فرا می‌گیرد مومنین برای بقای نور خویش اینگونه دعا میکنند.

يَوْمَ لَا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ ۖ
در آن روز خداوند پیغمبر و کسانی که به او ایمان آورده اند را خوار و سبک نمی دارد.»

نُورُهُمْ يَسْعَىٰ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
پیشاپیش و سوی راستشان در حرکت است و می گویند پروردگارا نور ما را کامل گردان و ما را ببخشای چرا که تو بر هر چیز از توانایی.»

{مومن و کافر هر دو از پل صراط عبور می کنند}
قرآن مجید به صورت تاکید فرموده است همگان از پل صراط عبور خواهند کرد:

وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ۚ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا
(مریم71،)
همه شما وارد دوزخ می‌شوید این امر حتمی و فرمانی قطعی از جانب پروردگارتان است.»

ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا

(مریم72)
سپس پرهیزگاران را نجات می‌دهیم و ستمگران را ذلیلانه در آن رها می مهمترین و این اتفاق نظر دارند که مراد از جهنم در اینجا پل صراط است و مراد از ورود دخول است؛یعنی همگان وارد جهنم می گردند اما پرهیزگاران نجات می یابند و ستمگران برای همیشه در آن باقی می مانند خود آن حضرت ورود را به دخول تعبیر نموده اند چنانکه جابر بن عبدالله رضی الله عنه می گوید: حضرت شنیدیم که میفرماید ((الورودالدخول))؛مراد ازورود دخول است.
لا يبقى بر ولا فاجر الا دخل فتكون علي المؤمنين بردأ وسلامأ كما كانت علي ابراهيم
نیک و بد، همه وارد دوزخ می شوند . دوزخ برای مومنان خنک و موجب راحتی و آسایش می گردد همان گونه که بر حضرت ابراهیم علیه السلام مایه راحت و آسایش و رفاه بود.
حتی ان النار جهنم فجیعأ من بردهم ثم ینجی الله الذین اتقوا ویذر الظالمین))؛به خاطر خنکی جهنم ضجه وفریاد می کنند آن گاه خداوند مومنین را نجات وستمگران را ذلیلانه درآن رها می کند.

عبدالرحمن ابن زید ابن اسلام رحمه الله در رابطه با (وَإنْ مِنْکُمْ وَارِدُهَا) مراد از ورود مومنان عبور و گذر از پل صراط است.ومراد از ورود کفارسرنگون شدن آنان در دوزخ می باشد.
[۲/۱۱،‏ ۱۵:۵۹] سمیه آرمند: نتیجه
🌹🌹🌹
پل صراط در برزخ نیست، بلکه در روز قیامت که همه انسانها محشور شدند و مورد بازخواست قرار گرفتند از پل صراط عبور می کنند، که راهی است به سوی بهشت، یعنی همه باید از آن عبور کنند تا داخل بهشت شوند.
در شریعت صراط به معنی پلی است که بر جهنم نصب شده است که همه از آن می گذرند و آن راه اهل محشر برای داخل شدن در بهشت است. کتاب و سنت بر اثبات صراط دلالت دارند.
الله تعالی می فرماید: «وَإِنْ مِنْکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَی رَبِّکَ حَتْمًا مَقْضِیًّا*ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِینَ فِیهَا جِثِیًّا» مریم (71- 72).
یعنی: «وکسی از شما نیست مگر آنکه بر آن وارد شود این (وعده) بر پروردگارت حتمی است. سپس پرهیزگاران را رهایی می بخشیم و ستمگاران را ـ از پای درآمده ـ در آنجا وا گذاریم». اکثر مفسرین منظور از وارد شدن به آتش را در اینجا به معنی گذر بر صراط دانسته اند و آن از ابن عباس، ابن مسعود، کعب الاحبار و دیگران نقل شده است.
و در صحیحین از ابوسعید خدری رضی الله عنه در حدیثی طولانی درباره دیدن پروردگار و شفاعت آمده که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید:«ثُمَّ یُؤْتَی بِالْجَسْرِ فَیُجْعَلُ بَیْنَ ظَهْرَیْ جَهَنَّمَ قُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا الْجَسْرُ قَالَ مَدْحَضَةٌ مَزِلَّةٌ عَلَیْهِ خَطَاطِیفُ وَکَلَالِیبُ وَحَسَکَةٌ مُفَلْطَحَةٌ لَهَا شَوْکَةٌ عُقَیْفَاءُ تَکُونُ بِنَجْدٍ یُقَالُ لَهَا السَّعْدَانُ الْمُؤْمِنُ عَلَیْهَا کَالطَّرْفِ وَکَالْبَرْقِ وَکَالرِّیحِ وَکَأَجَاوِیدِ الْخَیْلِ وَالرِّکَابِ فَنَاجٍ مُسَلَّمٌ وَنَاجٍ مَخْدُوشٌ وَمَکْدُوسٌ فِی نَارِ جَهَنَّمَ حَتَّی یَمُرَّ آخِرُهُمْ یُسْحَبُ سَحْبًا»
یعنی: «سپس پلی را می آورند و وسط جهنم قرار می‌دهند. گفتیم ای رسول خدا این پل چیست؟ فرمود: جایی است خطرناک و لغزنده که بر آن قلابهای تیز و خارهایی وجود دارد که دارای نوک تیز و تنه ضخیم می باشد و این خارها قلابهایی دارند که مانند خارهایی است که در نجد وجود دارند و به آنها السعدان می گویند و ایماندار بر آن مانند یک چشم برهم زدن و مانند برق، مانند باد، مانند اسبهای تیزرو و یا شتر (بر حسب ایمانشان) از روی پل می گذرند بعضی از آنها به سلامت عبور می کنند و بعضی دیگر با بدن زخمی به آخر پل می رسند و عده ای به دوزخ می افتند تا اینکه آخرین نفر را به روی این خارها می کشانند». بخاری (7439) ، و مسلم (183).
وصف صراط در نصوص بسیار است و خلاصه ای از آنچه در باره آن آمده این است که از مو باریکتر و از شمشیر برنده تر است، جایی بسیار لغزنده و خطرناک می باشد جز کسی که خدا او را ثابت قدم بدارد کسی نمی تواند خودش را حفظ کند. و صراط بر تاریکی نصب می شود (جای تاریکی است)؛ به مردم به قدر ایمانشان نورهایی عطا می شود و بر اساس آنچه در حدیث سابق گذشت بر بالای آن هرکس به اندازه ایمانش از آن میگذرد.

امیدوارم که تمام بندگان الله در این دنیا هدایت شوند و در روز رستاخیز بتوانند با سربلندی از این پل گذر کنند
آمین