سقط جنین از منظر قرآن و سنت و فقها

زوایای پنهان سقط جنین از منظر قرآن و سنت و فقها

یکی از مسائل و گرفتاری هایی که بین زنان امروزی رایج است عبارت است از سقط جنین ، که در این اواخر رو به ازیاد می باشد.

عدم آشنایی بیشتر زنان و مردان مسلمان به چگونگی بچه دار شدن و حساس پنداشتن موضوع باعث شده خانواده ها به سقط جنین پناه ببرند.

ما هم به خاطر حساس بودن موضوع و گرفتاری آن در جامعه آن را از دید قران و سنت بررسی می نماییم

مسئله سقط جنین از دیدگاه فقه اسلامی ، جایگاه خاصی دارد و دانشمندان و علمای دین آن را با ظرافت خاصی مورد بحث قرار داده اند و آراء و نظرات مختلفی را در مذاهب چهارگانه در این موارد ارائه داده اند .

مردمان زیادی از جمله  زنان در این مورد نگرانی ها و مشکلاتی برای آنها پیش آمده است که وقتی جنینی به وجود می آید و یا هنگامی که زن مریض است چگونه می تواند صاحب فرزند یا فرزندانی باشد ، و یا با فقر اقتصادی که دارد چگونه می شود فرزندی بدنیا آورد ؟ یا اینکه بچه  کوچکی داردد که هنوز در سن نوزادی و شیرخوارگی به سر می برد و…

آیا در این احوال و شرایط  سقط جنین از لحاظ شرعی اشکال دارد ؟

1.جمهور علمای دین بر این نظرند که هنگامی که روح در جنین دمیده شده است از بین بردن آن حرام است مگر در حالتی که تولد آن جنین مرگ مادر را به دنبال داشته باشد و خطری جدی جان مادر را تهدید کند که در اینجا اولویت زنده بودن مادر است.

2.ولی درباره اینکه اگر هنوز روح در جنین دمیده نشده باشد آیا سقط آن جایز است یا نه ؟ در این مورد علمای اسلام به شرح زیر اختلاف نظر دارند

*امام غزالی در مذهب امام شافعی، الحنانیه در مذهب امام حنفی و در مذهب مالکی و زیدیسقط جنین  در این مورد را حرام می دانند اگرچه روح هم در او دمیده نشده باشد

*عده دیگری هم از علمای شافعی و حنفی و بعضی از علمای حنبلی براین نظرند که اگر جنین هنوز در رحم مادر نطفه است و به یک تکه گوشت تبدیل نشده است می توان آن را سقط نمود.

*عده ای از شافعی مذهبان براین نظرند تا زمانی که 42 روز از عمر جنین نگذشته و هنوزبه تکه گوشت مبدل نشده سقط آن بلا اشکال است  و دلیل آنها این است که : امام مسلم روایت نموده که حوزه ی غفاری از پیامبر شنیده است که «اذا مر بالنطفه اثنتان و اربعون لیله بعث الله الیه ملکا فصورها و خلقت سمعها و بصرها وجلدها و لحمها و عظامها» پس از 42 روز خداوند فرشته ای را می فرستد تا در جنین روح بدمد و اعضای آن از جمله گوش و چشم و پوست و گوشت و استخوان آن را بیافرینند.

*ولی علمای حنفی و حنبلی بر این نظرند که بعد از گذشت 4 ماه یعنی 120روز روح در کالبد جنین دمیده خواهد شد .

 هرکدام از صاحبان نظرات فوق دلیل و سند خود را ارائه می دهد ولی از نظر قوی بودن سند رای اول – دمیده شدن روح در جنین بعد از 42 روز-ارجح می باشد.

دکتر یوسف قرضاوی و بعضی از علمای معاصر نیز نظریه ی اول را می پسندند و می گویند از نظر علم پزشکی مشخص شده است که بعد از 42 روز از انعقاد نطفه نوعی روح به جنین دمیده می شود که آرام آرام جنین شکل آدم به خود می گیرد ، بنابراین بایستی بعد از 42 روز سقط جنین جایز نیست. و جا دارد علما و فقها در این زمینه سخت گیریی تمامی اعمال نمایند ؛ مگر در موارد اضطرار و ضرورت پزشک مسلمان و متعهد می تواند در این باره نظر دهد که آیا نوزاد شکم مادر باعث مرگ مادر می شود یا خیر که در این حالت بنا بر اساس قاعده فقهی «اخف الضررین» کم ترین آسیب قضیه سقط بررسی می شود.

* آیا فرزندی که از روی روابط نامشروع – زنا- به دنیا آمده است  را می توان سقط نمود و از بین برد؟

بعد از اینکه جنین روح در آن دمیده شد به هیچ بهانه و علتی نمی توان آن را سقط نمود و هرگز نمی توان این گناه – زنا – را با  گناه دیگری – سقط جنین- جبران نمود ؛ چرا که این نوزاد زنا هیچ گناهی ندارد!

خدا و پیامبرش در این باره انسان ها را به روشنی راهنمایی می کنند ؛ آنجا که می فرماید:«و من یقتل مومنا متعمدا فجزائه جهنم خالداً فیها و غضب الله علیه و لعنه واعد له عذابا عظیما» و هر كس عمداً مؤمنى را بكشد، كيفرش دوزخ است كه در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم مى‏گيرد و لعنتش مى‏كند و عذابى بزرگ برايش آماده ساخته است.

 پیامبر هم فرموده است:«کل ذنب عسی الله ان یغفره الا من مات مشرکاً او مومن قتل مومنا متعمدا»حدیث صحیح ابوداوود و نسایی

یعنی اینکه خداوند از همه گناهان آدمی می گذرد مگر کسی که برای خدا شریک قائل شده باشد و یا کسی که انسان مومنی را بنا حقر کشته باشد

باز رسول الله می فرماید : «لزوال الدنیا اهون علی الله من قتل رجل مسلم» سقوط دنيا نزد خدا آسان تر از قتل يك مرد مسلمان است.

 «لو ان اهل السماء او اهل الارض اشترکو فی دم مومن لا کبهم الله فی النار» رواه الترمذی اگر تمام مردم در کشتن ناحق یک مسلمان سهیم باشند خداوند همه آنان را به جهنم خواهد انداخت.

در زمان پیامبر <ص> در طائفه ی هُذیل دو زن باهم دعوا کردند که یکی از آن دو حامله بود و در این دعوا نوزاد وی سقط شد

پیامبر برای آن نوزاد سقط شده نیز خون و دیه یک برده  در نظر گرفت که در آن زمان 43 مثقال طلا بود.

 علما بر این نظرند که مجازات کشتن جنین مانند دیه ی یک انسان کامل و بالغ را می گیرد.

منابع:

1.احیاءعلوم الدین باب 2 ص 535

2.ابن عابدین باب 2 ص 380

3.حاشیه الدثوقی باب 2 ص 237

4.المحملی لابن حزم باب 10 ص 71

5.تحفه المحتاج باب 8 ص 241

6.النهایته المحتاج باب 8 ص 416

نویسنده : دکتر احمد شافعی (هیئت فتوای شرع کردستان عراق)

مترجم : سه وزه حیدری