نعمتی بنام بلا و مصیبت

نعمت بلا و مصیبت:

اتفاق افتادن بلایا و مصایب یکی از سُنن الهی است ؛ انسان ها در معرض بلا قرار می گیرند تا سبب آزمایش و پاک شدنشان از گناهان شده و راستگو و دروغگو از هم جدا شوند.

همان گونه که خداوند می فرماید:

وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ ﴿۱۵۵﴾
و قطعا شما را به چيزى از [قبيل] ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى ‏آزماييم و مژده ده شكيبايان را.

و در جای دیگر می فرماید:

كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً وَ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ «35»
هر نفسى چشنده مرگ است و ما شما را با مبتلا كردن به بدى‌هاو خوبى‌ها آزمايش مى‌كنيم و بسوى ما باز گردانده مى‌شويد.

باز هم می فرماید:

الم ﴿۱﴾
الف لام ميم (۱)
أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ ﴿۲﴾
آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم رها مى ‏شوند و مورد آزمايش قرار نمى‏ گيرند (۲)

وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ﴿۳﴾
و به يقين كسانى را كه پيش از اينان بودند آزموديم تا خدا آنان را كه راست گفته‏ اند معلوم دارد و دروغگويان را [نيز] معلوم دارد.

پیامبر اسلام علیه الصلاه و السلام می فرماید:

(إِنَّ عِظَمَ الْجَزَاءِ مَعَ عِظَمِ الْبَلاءِ، وإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ إِذَا أَحَبَّ قَوْمًا ابْتَلاهُمْ، فمَنْ رَضِيَ فَلَهُ الرِّضَا، وَمَنْ سَخِطَ فَلَهُ)
همانا پاداش بزرگ در برابر ابتلای بزرگ است و چون خداوند گروهی را دوست بدارد آنها را آزمایش می کند. آن که راضی باشد به ” ابتلای خدا” خدا از او راضی می شود، و هر که ناخشنود شود خداوند از او ناخشنود می‌شود.

کامل ترین انسانها از لحاظ ایمان کسانی هستند که دچار مشکلات سخت می شوند.

همان گونه که رسول الله( ص ) می فرماید:
عَنْ مُصْعَبِ بْنِ سَعْدٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: ” قُلْتُ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، أَيُّ النَّاسِ أَشَدُّ بَلَاءً ؟ ، قَالَ: ( الأَنْبِيَاءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأَمْثَلُ ، فَيُبْتَلَى الرَّجُلُ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ ، فَإِنْ كَانَ دِينُهُ صُلْبًا اشْتَدَّ بَلَاؤُهُ ، وَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ رِقَّةٌ ابْتُلِيَ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ ، فَمَا يَبْرَحُ البَلَاءُ بِالعَبْدِ حَتَّى يَتْرُكَهُ يَمْشِي عَلَى الأَرْضِ مَا عَلَيْهِ خَطِيئَةٌ ).

ای رسول خدا! کدام افراد بیشتر در معرض آزمایش قرار دارند؟ فرمود: انبیا، ، سپس صالحان ، سپس ایده آل ترها ، سپس ایده آل ترها. شخص بر اساس دین خود آزمایش خواهد شد ؛ اگر در دین او سختی باشد ، بر رنج او افزوده می شود و اگر در دین او سهل انگاری باشد ، گرفتاری بر او کمتر وارد می شود، تا اینکه او روی زمین قدم بگذارد و هیچ گناهی بر او نباشد.

 فائده ی بلا و مصیبت:

۱ –کفاره ی گناهان و نابودی سیئات.

۲_ رفعت درجه و منزلت در آخرت.

۳_ احساس کوتاهی در حق پروردگار و سرزنش کردن نفس خویش.

۴_ گشودن درِ توبه و احساس ذلت در مقابل پروردگار.

۵_ تقویت رابطه‌ی بنده با خدایش.

۶_ یاد کردن اهل شقاوت و محرومان و احساس رنج و آلام آنان.

۷_ ایمان به قضا و قدر الهی و یقین داشتن به این که به جز خدا هیچ کسی زیان و سود نمی رساند.

۸_ بر گشتن و با چشمان بصیرت و حقیقت به دنیا نگاه کردن.

مردم در هنگام نازل شدن بلا و مصیبت به سه دسته تقسیم می شوند:

اول: با ناراحتی و سوء ظن و اتهام قضا و قدر الهی در مقابل امتحان خداوند، از پاداش محروم می شود.

دوم: با صبر و شکیبایی و حسن ظن در مقابل بلا و مصیبت موفق می شود.

سوم: با شکر و رضایت به قدر الهی در مقابل بلا و مصیبت رضایت کامل را دارد.

انسان مومن همه ی کارهایش به خیر برای او تمام می شود، چون او در همه ی حالتها در نعمت و عافیت به سر می برد.:

از صهیب بن سِنان رومی رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «عجَبًا لِأَمر المُؤمِن إِنَّ أمرَه كُلَّه لَه خَير، وَلَيسَ ذَلكَ لِأَحَد إِلَّا لِلمُؤمِن: إِنْ أَصَابَته سَرَّاء شَكَرَ فَكَانَ خَيراً لَهُ، وإِنْ أَصَابته ضّرَّاء صَبَر فَكَان خَيراً لَهُ»

«شگفتا از حال مؤمن که همه ی اوضاع و احوالش برای او خير است و کسی جز مؤمن، چنين وضعی ندارد: اگر با امر خوشايندی مواجه شود، شکر می کند و اگر دچار زيان و امر ناگواری گردد، صبر می نمايد؛ و اين برای او خير است».

حکمت خداوند چنیین اقتضا می کند که انسان مومن ، زیاد دچار بلا و مشکلات شود، تا عقوبت آن را در دنیا ببیند و یا باعث رفیع درجات شود، اما انسان کافر و منافق از این گونه بلا ها و مصائب معاف می باشد و عقوبت آنها برای آخرت به تاخیر می افتد!

پیامبر اسلام(ص) می فرماید:

( مَثلُ المؤمنِ كمثلِ الزرعِ لا يزالُ الريحُ تُفيئُه ولا يزال المؤمنُ يصيبُه بلاءٌ و مَثلُ المُنافِقِ کمثلِ شجرهِ الارزَهِ لا تهتَزُّ حتی تُستَحضَدَ) رواه مسلم.

مومن مانند بذر پاشی است که توسط باد برده می‌شود و مومن هنوز هم به بلایی مبتلا می شو و مثل منافق مانند درخت سرو است که تا زمان برداشت نمی لرزد.

انواع بلا

بلا در خانو‌اده و مال و فرزندان و دین، اما خطرناکترین آ« ، بلا و مصیبت در دین است.

پیامبر(صلی الله علیه و سلم) با انواع مصائب ذکر شده مورد امتحان قرار گرفت، ولی با صبر و شکیبایی و حسن ظن به پروردگار خویش و راضی شدن به حکم و امتثال شریعت ، قدوه و الگویی برای امتش قرار گرفت تا از او در مقابل بلا و مصیبت پیروی نمائیم.

موقع وقوع بلا بر انسان واجب است موارد زیر را رعایت نماید:

۱_ باید یقین داشته باشد که این مصائب از طرف خداوند می باشند پس باید تسلیم اوامر الهی باشد.

۲_ باید ملتزم به شرایع اسلام باشد و مخالفت امر خدا و روزگار را نفرین ننماید.

۳_ برای دفع بلا متوسل به اسباب نافع باشد .

۴_ به خاطر مرتکب شدن گناهان استغفار و به سوی خدا توبه نماید.

جای تاسف است که می بینیم بعضی از مسلمانان ضعیف الایمان، هر گاه دچار بلا و مشکلاتی می شوند ناراحت شده و روزگار را نفرین و پروردگا را ملامت می کنند و حکمت خداوند را در قضیه ی قضا و قدر فراموش می نمایند، در نتیجه دچار بلای بزرگ تر و مرتکب جرم عظیم تری می شوند.

در این باب لطائفی وجود دارد اگر انسان در آنها بنگرد بلا و مصیبت بر او آسان شده و عاقبت شخص بلادیده نیکو می گرددد و امیدش به وعده و پاداش فراوان الهی می باشد.

اولا: باید بداند آن بلا در ازل برای او نوشته شده و در وقوع آن بر گشتی نیست، انسان مبتلی باید با آن بسازد و تعامل داشته باشد.

ثانیا : بداند بیشتر مردم به اندازه ی خود با نوعی از بلا و مصیبت گرفتار می شوند، معمولا امتحان الهی عام است هر کسی به مشکلات دیگران نگاهی بیندازد مشکلاتش برایش آسان می شود.

ثالثا: بداند با موت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم مصائب امت اسلامی عظیم تر شد، موتی که سبب قطع وحی و عام شدن فتنه و تفرقه بین اصحاب گردید، “هر مصیبتی بعد از فوت رسول خدا برای ما آسان است”

رابعا : بداند که خدا پاداش بزرگی را به انسان صابر و شکیبا وعده داده است.

«إنما الصبر عند الصدمة الأولى» صبر و شکیبایی در وقت وقوع مصیبت هنر است.

خامسا : بعضی وقتها خدا کسی را به بلای کوچکی مبتلا می سازد تا آن بلا دفع کننده ی بلای بزرگتری باشد.

سادسا: شخص مصیبت زده بداند که خداوند برای او باب بزرگتری از درهای صبر و شکیبایی و انتظار سرور برای او باز می کند.

سابعا : از آنجا که بعضی اوقات انسان مقصر است و اعمال نیک بزرگی را انجام نداده، خداوند دوست دارد درجه ی او را ارتقا دهد و این اعمال سبب داخل شدنش به بهشت شود.

ثامنا: بعضی وقت ها انسان از یاد خدا غافل می شود، با افراط و زیاده روی فریب دنیا را می خورد، خداوند با بلا و مصیبت می خواهد از او درگذرد و او را آگاه سازد و به سوی خویش باز گرداند.

اگر کسی این معانی و لطائف را درک نماید بلا و مشکلات برایش تبدیل به نعمت می گردند و درهای مناجات و لذت عبادات و قوت اتصال به خدا و رجا و حسن ظن به پروردگارش بر او گشوده می شود .

وهب بن منبه می گوید:

انسان ، فقیهِ کامل نمی گردد تا زمانی که بلا و مصیبت را نعمت و سستی را مصیبت نداند، چون هر لحظه انسان بلا زده منتظر خوشی است و انسان غرق شده در نعمت و آسایش منتظر بلا و مصیبت می باشد.

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

عن جابر رضي الله عنه قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : «يَوَدُّ أَهلُ العَافِيَةِ يَومَ القِيَامَةِ حِينَ يُعطَى أَهلُ البَلَاءِ الثَّوَابَ لَو أَنَّ جُلُودَهُم كَانَت قُرِّضَت فِي الدُّنْيَا بِالمَقَارِيضِ» [رواه الترمذي (2402)، وحسَّنه الألباني في”صحيح الترمذي]ترجمه:
در روز رستاخیز آنانی که آسوده خاطر بودند وقتی پاداش مصیبت زدگان را می بینند آرزو می‌کنند که ای کاش در دنیا پوست بدنشان با قیچی بریده می‌شد.

آرام بخش های بلا و مصیبت

(۱) دعا: شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می فرماید: دعا سبب رفع بلا است ، اگر دعا از بلا قوی تر باشد آن را بر طرف می کند، اما اگر سبب بلا قوی تر باشد بلا بر طرف نمی گردد و لکن دعا بلا را ضعیف و سبک می گرداند، برای همین است که خداوند هنگام ماه گرفتگی و آیات دیگر ما را امر به نماز و دعا و استغفار و صدقه نموده است.

(۲) نماز خواندن: رسول خدا (ص) اگر دچار حزن و ناراحتی می شدند به سوی نماز پناه می بردند. رواه احمد.

(۳) صدقه دادن: در اثر وارد شده ” داوو مرضاکم بالصدقه ” بیماری هایتان را با صدقه مدوا کنید.

(۴) تلاوت قرآن: وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ الَّا خَسَارََا ). (۸۲).

و ما آن چه را برای موءمنان مایه ی درمان و رحمت است از قرآن نازل می کنیم و(لی) ستمگران را جز زیان نمی افزاید.

( ۴) دعای ماثور: (وَبَشِّرِ الصَّابرِینَ الَّذینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ)

صابران را مژده دهید؛ كسانى كه هرگاه مصيبتى به آنها رسد، مى‌گويند: ما از آنِ خدا هستيم و به سوى او باز مى‌گرديم.

هر کس هنگام مبتلا شدن به گرفتاری انا لله و انا الیه راجعون را بگوید خداوند بلا و بدیها را از او بر طرف و تبدیل به احسن می کند.

و السلام

نویسنده: خالد سعود بلیهد.

مترجم: علی ملازاده.
۹۹/۶/۲۴