رمضانعبادات

فضیلت اقامه تراویح در مسجد بیشتر است یا منزل ؟!

علی ملا زاده

سپاس و ستایش خدای را که با فضل و کرم خود سالکان طریقت خود را یاری و با رحمت خود بندگانش را از هلاکت و گمراهی نجات بخشید و راه را برای کسی که خواهان سعادت آخرت است آسان نمود، درود و سلام بر خاتم پیامبران (ص) و آل و اصحاب ایشان.

اما بعد:
خداوند متعال انواع عبادات را برای بندگان خود قرار داده؛ تا از آن بهره مند شوند، بعضی از این عبادات را واجب، و بعضی دیگر را مستحب گردانیده است.

یکی از این عبادات خواندن نماز تراویح است که در ماه مبارک مضان به عنوان نماز نافله تشریع شده است، از این جهت که شب های رمضان با بر پا کردن نماز تراویح احیا خواهند شد.

لیکن فقها در مورد این که آیا خواندن نماز تراویح در مسجد ثوابش بیشتر است یا در منزل اختلاف نظر دارند.

در این زمینه فقها سه دیدگاه دارند:

دیدگاه اول:

دیدگاه مجتهدان احناف و شافعی و همچنین روایتی از امام احمد، که خواندن نماز تراویح با جماعت در مسجد سنت موکده است، اما ابن عبد البر مالکی آن را سنت کفایه دانسته است.

دیدگاه دوم:

خواندن نماز تراویح در مسجد سنت نمی باشد ؛ بلکه خواندن آن به صورا فُرادا بهتر است؛ این قول امام مالک و شافعی می باشد که در تبیین دیدگاه خود می گویند: ۱

“با سه شرایط خواندن نماز تراویح در منزل بهتر است :

یکی: اینکه منجر به تعطیلی مساجد نشود.

دوم: اینکه با شوق و علاقه در منزل خوانده شود .

سوم: اینکه بیش از 16 فرسخ با حرمین فاصله نداشته باشد.2.

اگر یکی از این سه شرایط موجود نبود خواندن نماز تراویح در مسجد بهتر است”.

دیدگاه سوم:

خواندن نماز تراویح در مسجد فرض کفایه است، اگر عده ای آن را اقامه نمودند تکلیف از دیگران بر داشته می شود، ابن عبد البر این قول را از لیث بن سعد و ابی جعفر طحاوی روایت کرده است، اما لیث خارج شدن مردم برای خواندن نماز تراویح در مسجد را واجب دانسته البته اگر منجر به ترک خواندن آن شود.

گروه اول به این روایات استدلال می کنند:

حدیث حضرت نعمان بن بشیر به این شرح است «قُمْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ لَيْلَةَ ثَلَاثٍ وَعِشْرِينَ إِلَى ثُلُثِ اللَّيْلِ الْأَوَّلِ، ثُمَّ قُمْنَا مَعَهُ لَيْلَةَ خَمْسٍ وَعِشْرِينَ إِلَى نِصْفِ اللَّيْلِ، ثُمَّ قُمْنَا مَعَهُ لَيْلَةَ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ، حَتَّى ظَنَنَّا أَنْ لَا نُدْرِكَ الْفَلَاحَ. وَكَانُوا يُسَمُّونَهُ السُّحُورَ.» [صحیح ابن خزیمة 3/ 336، چاپ بیروت/ بیهقی، السنن الکبری 1/ 410، چاپ بیروت]؛ ما در شب بیست‌ و سوم رمضان در نماز تراویح به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌ و سلم اقتدا نمودیم تا این‌که یک‌ سوم شب سپری شد، سپس در شب بیست‌ و پنجم تا نصف شب پشت سر آن‌حضرت نماز خواندیم، پس از آن در شب بیست‌ و هفتم نماز به حدی طول کشید که ترسیدیم به سحری نرسیم.

دلیل: “قمنا معه”است یعنی همرا با پیامبر (صلی الله علیه و سلم) نماز خواندیم.

وجه دلالت:

خواندن نماز تراویح همراه پیامبر؛ سه شب در ماه مبارک رمضان در مسجد می باشد، اگر خواندن نماز تراویح در جایی غیر از مسجد می بود آن را ذکر می نمود.

2_از عایشه ام المومنين ( رضی الله عنها) روایت شده که پیامبر در تاریکی شب برای اقامه نماز تراویح به مسجد تشریف بردند؛ عده ای از مردم همراه با ایشان نماز خواند ند، صبح که شد اصحاب قضیه را برای مردم باز گو کردند، برای شب دوم مردم بیشتری برای خواندن نماز تراویح در مسجد جمع شدند، و برای شب سوم و چهارم مسجد مملو از نمازگزاران شد، اما رسول خدا(ص) به مسجد تشریف نبردند، چند نفر جلوی منزل پیامبر(ص) جمع شدند و صدا می زدند: “الصلاة الصلاه ” اما رسول خدا تا موقع نماز صبح از منزل بیرون نرفتند، هنگامی که خورشید طلوع کرد پیامبر پیش آنان تشریف برد بر آنان سلام کرد و فرمود:

(اما بعد فانه لم یخف علی شاءنکم اللیله، ولکنی خشیت ان تفرض علیکم صلاه الليل فتعجزوا عنها).

“شب برجمع شدن نماز گزاران هراسی نداشتم، تنها به خاطر ترس از واجب شدن نماز شب و نا توان شدن مسلمانان از خواندن نماز، بیرون نیامدم”4.

دلیل: “خشیت ان تفترض علیکم” است.

وجه دلالت: نماز خواندن پیامبر سه دفعه در مسجد است، اما به خاطر واجب نشدن و دلسوزی رسول الله بر امتش خواندن آن را در مسجد ترک نمودند؛ پس این روایت دلالت بر سنت بودن خواندن نماز تراویح در مسجد می نماید؛ و رسول الله به خاطر ترس از واجب شدن نماز تراویح بر امتش آن را ترک کرده است.

شیخ الاسلام ابن تیمیه( رح) می فرماید:”با وفات پیامبر(ص) ترس از واحب شدن نماز تراویح از مردم بر داشته شد “5.

۳- عن ابی هریره رضی الله عنه انه قال: خرج رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم اذا الناس فی رمضان یصلون فی ناحیه المسجد فقال: 《ما هولاء؟》فقیل: هولاء ناس لیس معهم قرآن و ابی بن کعب یصلی بهم و هم یصلون بصلاته‌. فقال رسول الله: 《اصابوا 》او 《نعم ما صنعوا 》.
ابو هریره روایت می کند که رسول الله شبی از شبهای رمضان از منزل بیرون شد، دید مردم در جماعت های متعدد و در گوشه و کنار مسجد به نماز مشغولند. پرسید: اینان چه می کنند؟ عرض شد: اینان کسانی هستند که قران کریم را حفظ ندارند و ابی بن کعب ( که حافظ قرآن است ) نماز می خواند و آنها به وی اقتدا می کنند. آن حضرت فرمود: کار خوبی کرده اند. یا: چه کار خوبی کرده اند.

وجه دلالت: این که رسول الله( ص) نماز خواندن آنها را پسندید و از کردار آنها مسرور گردید.
پس خوشحالی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم دلالت بر سنت موکده بودن نماز تراویح است.
گروه دوم به این روایات استدلال می کنند:

1- زید بن ثابت روایت می کند.

“پیامبر از منزل به قصد نماز خواندن بیرون رفتند اصحاب با دیدن رسول الله به مسجد داخل و به ایشان اقتدا کردنند؛ شب بعد مردم قبل از رسول الله در مسجد حاضر شدند ولی پیامبر(ص) عمداً تاخیر نمود و به مسجد تشریف نبرد، مردم صدا بلند کردند و درب منزل رسول الله را زدند پیامبر بر آنان وارد شد و خطاب به اصحاب فرمود:

(به خاطر ترس از واجب شدن نماز تراویح مسجد نیامدم؛ بر شماست که نمازهایتان را در منزل بخوانید؛ راستی بهترین نماز آن نمازی است که در منزل خوانده شود به جز نمازهای واجب).

در روایت دیگر ی وارد شده (و لو کتب علیکم ما قمتم به)7

یعنی: اگر نماز تراویح بر شما واجب می شد توان خواندن آن را نداشتید.

و دلیل دیگر:

( افضل الصلاه صلاه المرء فی بیته الا المکتوبه) است.

به غیر از نماز های واجب، بهترین نماز آن نمازی است که در منزل خوانده شود.

وجه دلالت : خواندن تمام نمازها به جز نمازهای واجب در منزل ثوابش بیشتر است؛ پس این روایت دلالت می کند که خواندن نماز تراویح در منزل بهتر است.

2-عده ای از علمای سلف نماز تراویح را در منزل می خواندند، همان گونه که ابن عبد البر از” ابن عمر و سالم و ابراهیم و نافع روایت می کنند که آنها با مردم نماز تراویح نمی خواندند”.

همچنين از ابن ابی شبیه روایت شده که سائب پسر یزید و حذیفه و ابراهیم نخعی و سوید پسر غفله نماز نافله را در مساجد نمی خواندند، اما هرگز نماز سنت را در منزل ترک نمی کردند.

پس این روایات دلالت دارند بر این که خواندن نماز تراویح در منزل ثوابش بیشتر است تا مسجد.

گروه سوم استدلالشان این است که :

امیر الموءمنین عمر بن خطاب (رضی الله عنه) مردم را با امامت ابی بن کعب برای خواندن نماز تراویح در مسجد جمع کرد، و هیچ یک از اصحاب با این عمل عمر مخالفت نورزیدند و از آن پیروی کردند.

پس این کار شعار مسلمانان در ماه مبارک رمضان است، و خواندن نماز تراویح در مسجد، روش سلف صالح از زمان عمر تا الان است.

با بیان کردن این دلایل برای ما روشن گردید که رسول خدا (ص) به خاطر ترس از واجب شدن نماز تراویح ،خواندن آن را در مسجد ترک نمودند.

آن چه برای ما مشخص می شود این است که خواندن نماز تراویح در منزل بهتر است-والله اعلم-.

لکن در این عصر که ما در آن زندگی می کنیم اگر می بینیم مردم نسبت به خواندن نمار های واجب سهل انگاری می کنند، حتما نسبت به نمازهای مستحب وضعشان بد تر است!!!

لذا در این روزگار خواندن نماز تراویح در مساجد؛ به خاطر اجتماع مردم و گوش دادن به موعظه‌ های امامان مساجد، و فرا گرفتن علوم اسلامی بهتر است.

اگر خواندن نماز پشت سر امامی که صدا و تلاوت دلنشینی داشته باشد به مامو مان نشاط و طراوت خاصی می بخشد، پس هرگاه صدای خوب و خوش باعث جلب نماز گزاران و تعاون و همکاری شود، قطعا ادا کردن نماز در مسجد منافع بیشتر ی خواهد شد.

اما به روایت دیگری، خواندن نماز تراویح در منزل همراه با خانواده بهتر، و باعث محکم شدن بنیه ی خانواده و علاقه ی بیشتر به مسایل دینی، و حرکت بر صراط مستقیم خواهد شد. 8

والسلام: 

مترجم:علی ملازاده

19 ماه رمضان سال1396

منابع:
1-کتاب حاشیه دسوقی.
2-کتاب آفاق.
3-رواه نسائی-1588-(جلد 6/ص74).
4-رواه مسلم-1271-(جلد/ 4/149)
5-مجموع فتاوی ابن تیمیه-(4/462).
6-رواه ابو داود-1169-(4/140)
7-رواه بخاری-5648-(19/70) ومسلم-1301-(4/183).
8-المراجع:

1-احکام المساجد فی الشریعه الاسلاميه ل(ابراهیم بن صالح الخضیری(1/168).
2-مجالس شهر رمضان لابن عثیمین جلد (1 ص 27).

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا