ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- در شهر مکه به سال چهارم بعثت دیده به جهان گشود و در سن ۷ سالگی پیامبر اسلام-صلی الله علیه وسلم- ایشان را به نکاح خود درآورده و در مدینه در ماه شوال سال دوم هجری و در سن ۹سالگی زندگی زناشویی را با ام‌المؤمنین شروع فرمودند.
ام‌المؤمنین-رضی الله عنها- نامشان (عایشه دختر ابی‌بکر پسر ابی‌قحافه تیمیه) دختر اولین صحابی و جانشین و محبوب‌ترین یار پیامبر (ابوبکر صدیق-رضی الله عنه-) می‌باشد و مادرشان «ام رمان» دختر عامر نام دارند.
پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با درخواست و آرزوی خودشان ام‌المؤمنین را انتخاب نکرداند، بلکه چندین مرتبه تصویر عایشه-رضی الله عنها- را در خواب به ایشان نشان داده‌اند که در آینده همسر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- خواهد شد.
در این مورد پیامبر-صلی الله علیه وسلم- می‌فرماید: دوبار در خواب تو را به من نشان دادند که در دو لایه از ابریشم پیچیده شده بودید، ملائکه‌ای که تو را به من نشان می‌داد، می‌گفت: این همسر شماست، هنگامی که ابریشم را باز کرده تو را می‌دیدم می‌گفتم: اگر از طرف خدا باشد این کار انجام می‌گیرد. [صحیح بخاری، ج۳، ص۱۴۱۵، حدیث: ۳۶۸۲؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۳۴، حدیث: ۶۴۳۶]
هر چند ام‌المؤمنین از پیامبر-صلی الله علیه وسلم- فرزندی نداشته اما پیامبر-صلی الله علیه وسلم- به خاطر محبت عبدالله خواهرزاده‌ی ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها-، به ایشان کُنیه‌ی (ام عبدالله) داده بودند.
عبدالله اولین بچه‌ای بودند که بعد از هجرت در مدینه متولد شدند.
در میان همسران پیامبر-صلی الله علیه وسلم- خداوند به ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- فضایل و ویژگی‌های خاصی عطا فرموده بودند.
ایشان در این مورد می‌فرمایند: الله تعالی به من ۹فضلیت و ویژگی داده‌اند که بعد از مریم بنت عمران آن را به کسی دیگر عطا نفرموده‌اند.
۱) جبریل نازل شده و روی کف دستانش تصویر من را به پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نشان داده‌اند و حتی به پیامبر-صلی الله علیه وسلم- دستور فرموده‌اند که مرا به همسری خود درآورند.
۲) پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با من درحالیکه دختری باکره بودم ازدواج کرده‌اند، حال هیچ یک از همسران دیگر ایشان باکره نبوده‌اند.
۳) هنگام وفات پیامبر-صلی الله علیه وسلم- سر مبارک ایشان روی بغل و سینه‌ی من قرار داشتند.
۴) جنازه‌ی مبارک ایشان در حجره و اطاق من دفن شده است.
۵) ملایکه خداوند اطراف منزل مرا گرفته‌اند.
۶) بعضی اوقات که وحی برایشان نازل می‌شد با من زیر یک لحاف بوده‌اند.
۷) من دختر اولین صحابی و جانشین و اولین کسی هستم که به پیامبر-صلی الله علیه وسلم- ایمان آورده است.
۸) الله تعالی مرا تبرئه کرده‌اند و در مورد پاکی من شهادت داده و از آسمان در مورد پاکی من آیاتی از قرآن نازل فرموده‌اند.
۹) پاک و بی‌آلایش و در خانواده‌ای پاک متولد و پرورش یافته‌ام و خداوند بزرگوار وعده‌ی مغفرت و روزیی کریم به من داده‌اند. [مسند ابویعلی، ج۸، ص۹۰، حدیث: ۴۶۲۶؛ مجمع الزوائد و منبع الموائد، ج۹، ص۱۹۰، حدیث: ۱۵۳۰۷؛ تحفه الاحوذی بشرح جامع الترمذی، ج۱۰، ص۲۵۶، باب۲۴ فضل عایشه-رضی الله عنها-]
غیر از مسایلی که خود ام‌المؤمنین-رضی الله عنها- اشاره فرموده‌اند، می‌توان به خصوصیات دیگری از ایشان ذکر کرد.
الف: پیامبر بیشتر از همه ایشان را دوست داشته‌اند، عمربن عاص-رضی الله عنها- روایت می‌کند، می‌فرماید: از پیامبر-صلی الله علیه وسلم- سؤال کردم چه کسی را از همه بیشتر دوست داری؟ فرمودند: عایشه، گفتم از مردان؟ فرمودند: پدر عایشه. [صحیح بخاری، ج۳، ص۱۳۹۳، حدیث: ۳۴۶۲؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۰۹، حدیث: ۶۳۲۸]
ب: جبریل امین به وسیله‌ی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- سلام خصوصی به ایشان فرستاده‌اند. در این مورد ام‌المؤمنین-رضی الله عنها- می‌فرمایند: روزی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- به من گفت: ای عایشه این جبریل است که سلامت را می‌رساند. [صحیح بخاری، ج۳، ص۱۳۷۴، حدیث: ۳۵۵۷؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۰۹، حدیث: ۶۳۲۸؛ سنن النسائی الکبری، ج۵، ص۱۰۲، حدیث: ۸۳۸۳]
پ: یکی از عالمان و فقیهان در میان همسران و یاران پیامبر-صلی الله علیه وسلم- بوده،هر وقت میان صحابه بر سر مسأله‌ای اختلاف می‌افتاد به ایشان مراجعه می‌کردند تا آن مسأله را برایشان حل نمایند. در طول زندگی پربار خودشان با پیامبر-صلی الله علیه وسلم- حدود ۲۲۱۰حدیث را از ایشان حفظ و روایت کرده‌اند.
ابن‌کثیر در مورد ام‌المؤمنین-رضی الله عنها- می‌فرماید: در میان هیچ قومی زنی به تیزهوشی و سخنوری عایشه-رضی الله عنها- رشد نکرده است. [بدایه النهایه، ج۳، ص۱۲۹]
امام ذهبی در مورد ایشان می‌فرماید: هوشیار‌ترین و عالم‌ترین زن در میان امت است، نه در میان امت محمد و نه در میان هیچ قوم دیگری مثل ایشان سراغ ندارم. [سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۱۱۹]
حتی بعضی از عالمان می‌فرمایند: که یک چهارم همه احکام شرعی از ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- گرفته شده است و ایشان منبع و مرجع این احکام می‌باشند. [مسند امام احمد، ج۴۲، ص۴۴۰]
ام‌المؤمنین از آن زنانی است که به شرم و حیا و خداپرستی مشهور بوده و حتی از مرده هم شرم داشته‌اند، در این مورد می‌فرمایند: هنگامی که به اطاق خودم که جنازه‌ی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- و پدرم در آن دفن بودند، می‌رفتم، لباس‌هایم را درمی‌آوردم و می‌گفتم ایشان شوهرم هستند و آن یکی پدرم، اما هنگامی که جنازه‌ی عمر-رضی الله عنه- را نزدشان به خاک سپردند، به خدا قسم هیچگاه به آنجا نرفته‌ام مگر روسری و لباس‌هایم را به خاطر شرم از عمر-رضی الله عنه- محکم به خود پیچانده‌ام. [تحفه الاحوذی بشرح جامع ترمذی، ج۱۰، ص۲۵۵]
در مورد بخشندگی و مهربانی ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها-، «ام دره» روایت می‌کند که: نزدیک به ۱۰۰هزار درهم برای ایشان فرستادند، ایشان روزه بودند، نشستند و شروع به تقسیم پول‌ها کردند، تا مغرب هیچ پولی نزدشان باقی نماند، بعد که خواست افطار کند، فقط نان و روغن داشتند تا با آن افطار نمایند، «ام دره» می‌گوید: به ایشان گفتم: نمی‌توانستی از این همه پول یک تیکه گوشت می‌خریدی تا با آن افطار کنی؟ فرمودند: عصبانی نشو اگر زود‌تر می‌گفتی به حرفت گوش می‌کردم.
سرانجام ام‌المؤمنین عایشه صدیقه-رضی الله عنها- به سال۵۸ هجری، شب سه‌شنبه هفدهم رمضان، در شهر مدینه‌ی منوره درگذشتند و وصیت کردند که ابوهریره-رضی الله عنه- آن صحابی بزرگوار پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نماز جنازه‌ی ایشان را ادا کنند، جناره‌ی مبارک ایشان در گورستان بقیع دفن شده است.
بعد از توضیح مختصری درباره‌ی زندگی و خصوصیات آن بزرگوار، اکنون به بررسی و رد شبهاتی پیرامون ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- می‌پردازیم؛ زیرا ازدواج ایشان مورد نقد مغرضانه‌ی دشمنان پیامبر-صلی الله علیه وسلم- و اسلام قرار گرفته و ایرادات و شبهاتی را مطرح می‌کنند که برای بعضی از دوستداران هم گمان‌هایی به وجود می‌آورد، حال با توکل و استعانت از الله سبحان به چرایی و چگونگی این ازدواج می‌پردازیم.
برای سنجش اختلاف سِنی میان پیامبر-صلی الله علیه وسلم- و ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها-، که آیا منطقی و اصولی بوده است یا خیر؟ چند معیار و میزان وجود دارد که به وسیله‌ی آن‌ها می‌توانیم در این باره حکم صادر کنیم.
این معیار‌ها عبارتند از: معیار و میزان شرعی، معیار قانونی، معیار علمی و پزشکی، معیار آداب و رسوم اجتماعی.
یکم: در مورد معیار شرعی از دو جنبه می‌توان به آن بپردازیم:
به طور عموم ما مسلمانان باور و یقین داریم هر کاری که پیامبر-صلی الله علیه وسلم- انجام داده از دو طریق انجام پذیرفته است.
یکم: اینکه خداوند برای انجام آن کار به ایشان وحی فرموده و دستور به انجام این کار داده‌اند.
دوم: پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با اجتهاد خود آن کار را انجام داده است، حال اگر اجتهادشان درست بوده باشد و بر انجام آن پابند و استمرار داشته‌اند، مؤمنین نیز به آن عمل کرده و به عنوان یک سنت در آمده و به آن عمل می‌شود.
اما اگر در اجتهادشان به خطا رفته باشند، قطعاً خداوند در مقابل آن سکوت نکرده و از طریق وحی رفتارشان را تصحیح کرده‌اند و راه درست را به ایشان، نشان داده‌اند.
در نتیجه در هر دو حالت، کاری که پیامبر-صلی الله علیه وسلم- انجام داده، فرمان و دستور خداوند بر انجامش وجود داشته و به آن راضی بوده است، لذا در این باره خداوند به طور عموم نسبت به تمام کارهای پیامبر-صلی الله علیه وسلم- می‌فرمایند: (وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَىٰ) [نجم: ۳-۴] یعنی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- هیچ چیزی از خود نمی‌گوید بلکه آنچه می‌گوید وحی و پیامی است که به آن فرمان داده شده است.
باز می‌فرمایند: (… وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا…) [حشر: ۷] یعنی هر آنچه پیامبر-صلی الله علیه وسلم- می‌گوید و رفتار می‌کند از نظر شرعی مثل آیین و سنت بگیرید و به فرمانش لبیک بگویید و هرآنچه ایشان نهی می‌کنند در این مورد انجام ندهید و از آن دوری جویید.
بنابراین با این معیار عمومی یقین داریم، که اگر ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- کوچک‌ترین مشکل و ایرادی به همراه می‌داشت، خداوند متعال در مورد آن سکوت نمی‌کردند و از انجام آن نهی می‌فرمودند.
علاوه بر این در چندین فرموده و حدیث، با اسناد صحیح آمده که ازدواجشان با آرزو و خواست پیامبر-صلی الله علیه وسلم- همراه نبوده، بلکه خداوند از طریق وحی به ایشان دستور ازدواج داده‌اند و جبریل چندبار تصویر ام‌المؤمنین عایشه -صلی الله علیه وسلم- را به پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نشان داده‌اند و به ایشان ابلاغ کرده‌اند که این زن در آینده همسرش خواهد شد و باید با ایشان ازدواج کند. [قبلاً احادیث مربوطه را ذکر کرده‌ایم]
بنابراین از نگاه شرع بر این کار پیامبر-صلی الله علیه وسلم- هیچ‌گونه اعتراضی وارد نیست، لذا هرکس از این ازدواج ایرادی بگیرد و یا آن را غیرمنطقی بداند، خواسته یا ناخواسته به فرمان و دستور خداوند ایراد وارد نموده و به‌طور یقین چنین باور و نظری به ایمانش خدشه وارد خواهد نمود.
جنبه دوم: پیش همه نمایان و آشکار است که مسؤولیت تبیین و تفسیر فرموده‌ها و آیات قرآن و احکام شرعی بر عهده‌ی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- بوده است، خداوند در این باره می‌فرمایند: (… وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ) [نحل: ۴۴]یعنی ما ذکر را بر تو نازل کرده‌ایم تا آنچه برای مردم نازل شده است را تبیین و توضیح دهید. منظور از «ذکر» در این آیه‌ی مبارک سنت پیامبر و احادیث شریفشان است و منظور از (مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ) آیات قرآن می‌باشد. (پیامبر با سنت و عمل و اقوال خود آیات قرآن را برای مردم تبیین و توضیح دهند)
پس به دلیل این آیه مبارک، فرمایشات و احادیث پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نیز، وحی محسوب شده و از طرف خداوند مورد تأیید قرار گرفته‌اند.
لذا بیشتر احادیث پیامبر-صلی الله علیه وسلم- در چهارچوب تفسیر و توضیح احکام شرعی قرار می‌گیرند، به همین خاطر خیلی اوقات می‌بینیم برای تبیین حکمی از احکام شرعی پیامبر-صلی الله علیه وسلم- شخصاً دست به اقدام عملی زده‌اند، تا برای مردم روشن نمایند که چهارچوب و عملکرد آن‌ها در مورد آن عمل و دستور چگونه و تا چه میزان باید باشد.
در مورد قضیه‌ی ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- هم، همان مقصود به چشم می‌خورد و پیامبر-صلی الله علیه وسلم- خواسته تا مبدأ و سرآغاز سن مقبول ازدواج را برای مؤمنین نمایان کنند که سن ۷سالگی است. (البته تعیین این سن به معنای جواز این کار است آن هم با مهیا شدن شرایط فیزیکی، اقلیمی و دیگر جوانب آن) لذا سرآغاز سن ازدواج برای مسلمانان می‌تواند سن ۷سالگی باشد و زوجین می‌توانند با رضایت اولیاء و سرپرست خود و با رسیدن به سن بلوغ، زندگی زناشویی خودشان را شروع کنند و معلوم است که در مناطق گرمسیر دختران در سن ۹سالگی بالغ خواهند شد، بنابراین از دید انسان مؤمن این عمل پیامبر-صلی الله علیه وسلم- هم باید مثل سایر مسؤولیت‌های دیگر ایشان نگاه شود نه مثل خواست و آرزوی شخصی.
ب: معیار و میزان قانونی
اگر از نظرگاه قانونی به قضیه‌ی ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- و ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- نگاهی بیندازیم و بخواهیم آن را مورد بررسی قرار دهیم باید گفت:
ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- هنگامی که به نکاح پیامبر-صلی الله علیه وسلم- درآمده‌اند، سنشان ۷سال بوده و به لحاظ قانونی انسان در این سن «اهلیهالاداء الناقصه» را دارد یعنی انسان قانوناً اجازه و توان آن را دارد که بعضی مسؤولیت‌ها و کارهای قانونی که به ایشان محول خواهد شد را در حد توان بر عهده گرفته و به انجام برساند.
(هرچند از لحاظ قانونی سن تکلیف را ۱۵سال قلمداد کرده‌اند اما از نظر علمی و شرعی اشتباه است؛ چرا که انسان در سن ۱۵سالگی بالغ خواهد شد و تمام وظایف و احکام شرعی را شامل می‌شود، پس هرگز نباید به چشم یک بچه به او نگاه شود.)
به‌طور عموم تکالیف و کارهایی که انسان در این سن (۷سالگی) انجام می‌دهد به سه بخش تقسیم می‌شود.
یک: اگر عملی که انجام می‌دهد به غیر از ضرر هیچ سودی در برنداشته باشد، از لحاظ قانونی چنین کاری مردود است و هیچ‌کس حق ندارد اجازه‌ی چنین عملی را به او بدهد.
دوم: اگر عملی که انجام می‌دهد به غیر سود هیچ‌گونه ضرری در پی نداشته باشد، این کار از نظر قانونی مستقیماً قابل اجرا بوده و لازم به اجازه هیچ‌کس نیست.
سوم: اما اگر عملی که انجام می‌دهد احتمال سود و زیان، هر دو را داشته باشد، در این مورد از پدر یا هر کس دیگری که سرپرستی او را به عهده دارد، اجازه خواسته می‌شود اگر اجازه داد به مانند بند دوم حالت قانونی پیدا می‌کند و می‌تواند آن را انجام دهد، اما اگر پدر یا ولی اجازه چنین عملی را نداد، به مانند بند اول کارش مردود بوده و اجازه عمل به آن را پیدا نخواهد کرد.
حال مسأله نکاح شامل بند سوم خواهد شد، یعنی احتمال سود و زیان هر دو را داراست و برای انجام آن اجازه پدر و ولی لازم دارد. ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- که در سن ۷سالگی به نکاح پیامبر-صلی الله علیه وسلم- درآمده‌اند، با اجازه و خواست پدرش این نکاح انجام گرفته است، پس از لحاظ قانونی هم، هیچ‌گونه مشکلی ندارد و یک ازدواج کاملاً درست و صحیح به شمار می‌رود.
با وجود اینکه این ازدواج همه‌ی شرایط ازدواج صحیح را دارا می‌باشد باید گفت: که هنگام رفتن ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- به خانه پیامبر، سن ایشان ۹سال بوده و به سن بلوغ رسیده و خودشان با این ازدواج موافق بوده‌اند و دختر بالغ حق دارد با اجازه ولی و سرپرست خود ازدواج کرده و هیچ‌کس حق ندارد از این کار او را باز دارد و یا ایرادی بر کارش وارد سازد.
ج: معیار و میزان علمی و پزشکی
از نظر علمی هم ثابت شده است که دختران در مناطق گرمسیر به نسبت دختران مناطق سردسیر زود‌تر بالغ می‌شوند. برای نمونه در بیشتر مناطق خلیجی دختران در سن ۸تا ۹سالگی بالغ می‌شوند، اما در مناطق سردسیر بین ۱۳تا ۱۴سال بالغ خواهند شد.
ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- هم در مناطق گرمسیر زیسته به خاطر همین عالمان اسلامی اجماع دارند بر اینکه هنگام رفتن ایشان به منزل پیامبر ۹ سال داشته‌اند؛ یعنی به سن بلوغ رسیده بودند. البته در مورد قضیه‌ی سن ازدواج ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- اختلاف نظراتی وجود دارد که علمای محقق سن ازدواج ایشان را با دلایل موثق تاریخی بیشتر از این سن -۹سالگی- می‌دانند.
سؤالی که مطرح می‌شود این است، ازدواجی که در این سن انجام می‌گیرد تا چه اندازه احتمال سود یا زیانی به همراه دارد؟
معلوم است که نمی‌توان گفت: احتمال هیچ‌گونه زیانی وجود ندارد، چون این ادعا از حقیقت و راستی به دور است. اما اگر هم ادعا شود که هیچ‌گونه نفعی به همراه ندارد، همچنان‌که بعضی چنین تبلیغات و ادعاهایی را ترویج می‌دهند، باز باید گفت: چنین ادعایی از صحت و درستی به دور است؛ چون این کار مانند سایر کارهای آدمی احتمال سود و زیان را به همراه دارد.
حال در این نوشته ما فقط به منافع و سودهایی که در پی دارد می‌پردازیم؛ چون در مورد زیان آن، خیلی صحبت شده حتی گاهی با اغراق و دروغ‌پردازی نیز همراه بوده است.
در مورد ازدواج در این سنین، دانشمندان می‌گویند: مهم‌ترین منافع و سود اینگونه ازدواج این است که: به میزان قابل ملاحظه‌ای آمار دچار شدن به سرطان پستان و رحم و تخمدان را کاهش داده و پایین می‌آورد، که متأسفانه امروزه به یکی از مشکلات شایع در میان زنان تبدیل شده است، در این سن احتمال بچه‌دار شدن خیلی بیشتر و احتمال سقط جنین به صورت انگشت‌شمار، در مقایسه با سنین دیگر مشاهده خواهد شد.
همچنین ازدواج در این سن منافع زیاد دیگری دارد از جمله: احتمال لغزش و انحراف را در جوانان به حداقل می‌رساند، احساس مسؤولیت در زوجین را تقویت می‌کند، قضیه‌ی مشکل بی‌همسری و مجردی و رسیدن به سن می‌انسالی را در جوانان ریشه‌کن می‌کند، که امروزه چنین مشکلی نیز در اکثر جوامع رو به افزایش است و لازم است که مسؤولین در این زمینه احسال وظیفه کرده و برای کاهش و رفع این معظل اقداماتی انجام دهند.
بنابراین منافع و سود اینگونه ازدواج خیلی بیشتر از زیان آن است و اجازه دادن و جایز شمردن خداوند و عملکرد پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نیز، دو دلیل آشکار دیگر برای انجام این ازدواج می‌باشند.
ت: معیار و میزان آداب و رسوم اجتماعی
قبل از هر چیز وقتی که می‌خواهیم در مورد عملی که در گذشته انجام پذیرفته حکمی صادر کنیم، که این کار انجام شده، از لحاظ آداب و رسوم، صحیح بوده یا غلط؟ باید مقتضیات زمانی و آداب و سنن اجتماعی زمان و مکان عمل انجام شده را در نظر بگیریم و آن را فراموش نکنیم در غیر این صورت حکم صادره ظالمانه و ناقص خواهد بود.
ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نیز با ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- بیشتر از ۱۴۳۰سال قبل، انجام گرفته به همین خاطر نمی‌توان با دیدگاه سده‌ی۲۱ و آداب و سنن دنیای معاصر حکم به درستی و نادرستی آن بدهیم، بلکه باید به زمان و مکانی که این ازدواج روی داده است، برگردیم.
چون آن زمان در میان قوم عرب به طور عموم و به طور خاص در میان قریش و مردم مکه، قضیه‌ی سن ازدواج، چیزی نبوده که به آن توجه کرده و آن را ملاک و معیاری برای ازدواج قرار دهند. به همین خاطر چنین ازدواج‌هایی خیلی مرسوم بوده است.
باید گفت: قبل ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها-، پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با دو زن دیگر، که سن هر کدام ۱۵سال بیشتر از سن خودشان بوده، ازدواج کرده‌اند، درحالیکه هر دو بیوه‌زن بودند.
بعداً که پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با ام‌المؤمنین عایشه-رضی الله عنها- ازدواج می‌کنند، چنین کاری هم کاملاً عادی بوده و کسی آن را به عنوان ایرادی علیه پیامبر-صلی الله علیه وسلم- مطرح نکرده است. درحالیکه مخالفین زمان پیامبر-صلی الله علیه وسلم- هر لحظه دنبال ایراد و بهانه‌ای بوده‌اند که از ایشان گرفته و کارشان را زشت شمارند.
نمونه‌ی چنین ازدواجی نیز در آن زمان خیلی مرسوم بوده است، که اگر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- هم مثل انسان‌های عادی بودند و تاریخ لحظه به لحظه‌ی زندگی ایشان را ثبت نمی‌کرد، این ازدواج هم مثل صد‌ها و هزاران نمونه‌ی مثل خودش اصلاً به چشم نمی‌خورد و تاریخ هم به آسانی از کنارش می‌گذشت.
برای نمونه باید گفت: عبدالمطلب پدر بزرگ پیامبر-صلی الله علیه وسلم- در زمان خود با «هاله» عموزاده و هم سن و سال آمنه مادر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- ازدواج کرده‌اند، که بعداً آمنه را به ازدواج پسرش عبدالله، پدر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- درآورده است.
همچنین امام عمر-رضی الله عنه- با ام‌کلثوم دختر امام علی-رضی الله عنه- ازدواج کرده‌اند، که سن امام عمر از امام علی-رضی الله عنهما- بیشتر بوده است.
حال این آداب و رسوم اجتماعی که در زمان خود مرسوم بوده، تا چه حد با آداب و رسوم دنیای ما همخوانی و مطابقت دارد و موردپسند است، یا خیر؟ مسأله‌ی دیگریست.
لذا اختلاف زمانی بین آداب و رسوم به خودی خود، هرگز نمی‌تواند معیار و برتری یکی بر دیگری باشد، بلکه میزان و معیار برتری هر کدام، میزان و ترازوی شرع است که در این مورد قضاوت نموده و ثابت می‌کند کدام یکی بهتر و صحیح‌ترند.
حتی از لحاظ حکم شرعی، آداب و رسومی موردپسند و معیار قرار می‌گیرند، که با چهارچوب شرع هماهنگ و همسو باشند وگرنه هیچ بها و ارزشی ندارد و لازم است که از بین برود، حال این آداب و رسوم هرچه بوده و در هر زمان و مکانی هم که روی داده باشد، مهم نیست.
پس به همین خاطر نمی‌توان گفت: چون این آداب و رسوم در مکه و بین قوم عرب مرسوم بوده، به بهانه‌ی اینکه با آداب و رسوم زمان ما مطابقت ندارد، نادرست بوده و باید از بین برود و حکم به نادرستی چنین عملی دهیم.
از طرف دیگر باید گفت: در زمان ما متأسفانه با آن همه ترقی و پیشرفت از لحاظ مادی و تکنولوژی، اعمال و رفتارهایی در میان بعضی اقوام و جوامع معاصر مشاهده می‌شود که نه تنها اقوام گذشته آن را انجام نداده‌اند، بلکه به فکرشان هم خطور نکرده، و حتی در میان حیوانات هم چنین عملی به چشم نمی‌خورد.
بنابراین با توجه به تمام آن معیار‌ها و میزان‌هایی که ملاک و اصل و پایه‌ی هر حکمی قرار می‌گیرند، ازدواج پیامبر-صلی الله علیه وسلم- با ام‌المؤمنین عایشه صدیقه-رضی الله عنها-، ازدواجی صححیح بوده و هیچ‌گونه نقد و ایرادی بر آن وارد نخواهد آمد.
دکتر خالد محمد صالح
ترجمه: یونس سلیمان‌زاده
