اندیشه

توصیــه هـــــایی به نسل جدید دعوتـــــــگران 

 

نویسنده: عادل بن محمد عبدالعال

ترجمه: عبدالله احمدی  (شنۆ

ویراستاری: سۆزی میحڕاب

کتاب: وصایا للداعیه الجدید

منبع: قافله الداعیات

ایمان در قلب بسیاری از مردم بیدار شده، بسوی پروردگار متعال برمی گردند و بر دین خداوند متعال استقامت می کنند، غیرت آنان به خروش آمده و خود را از شر نفس امّاره بسوی اصلاح و دعوت سوق می دهند.

این موقف جدید و ستودنی، خود دلیل بر دوست داشتن دین اسلام است.

اما مانند تمام کسانی که در میدان دعوت هستند و مانند تمام تازه واردها، بعضی وقتها کارهها را به نحو احسن انجام می دهند و بعضی اوقات اشتباه می‌کنند و این بخاطر کمیِ علم و عدم آگاهی آنان است؛  بهمین خاطر  لازم است تا هر کسی کە در این میدان تجربه ای دارد، وصیت و نصیحتی داشته باشد، یا حرفی برای گفتن دارد؛ آن را ابراز دارد تا دیگران و پا به میدان گذشتگانِ این عرصه، آن را در کار و فعالیت های خود عملی نمایند.

٭ بهترین توصیه ها برای داعیان تازه وارد به میدان دعوتگری.

۱- اخلاص در دعوت

دعوتگر باید قبل از هر چیزِ دیگری این را بداند که دعوت مردم به سوی پروردگار متعال کاری است که به وسیله آن خود دعوتگر به خداوند متعال نزدیک می شود،  پس هر عبادتی قبول حق نمی شود مگر اینکه صاحب آن تمام و کمال اخلاص داشته باشد،

  آنچنانکه در حدیث قدسی از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت شده: ” انا اغنی الشرکاء عن الشرک، من عمل عملا اشرک فیه معی غیری ترکته و شرکه ” رواه مسلم. من احتیاجی به شریک ندارم، هر کس عملی انجام دهد و کسی را با من (خدا) شریک قرار دهد، او و کارش را کنار خواهم گذاشت.

٭ اما آنچه که مُنافی اخلاص یک دعوتگر  است

۱- اگر به واسطه ی دعوت، طمع دنیوی یا مقام پرستی داشته باشد.

۲- هدف او بواسطه دعوت این باشد که مردم او را مدح و ستایش گویند.

۳- به واسطه ی دعوت دینی هدفی دیگر مانند ریاست بر زیردستان داشته باشد.

۴- هدفش از دعوت خود را اثبات کردن و نفی دیگران باشد.

 هر چند که دعوتگرِ تازه وارد هدفش این امورات نباشد، اما اگر بسیار مواظب نباشد در این میدان گرفتار خواهد شد.

 ٭اما چگونه به این آفات گرفتار خواهد شد؟؟!!

 جواب:

چند نمونه:

یکی از جوانان تعریف می کرد که با رفیق دعوتگرم در محفل دانش آموختگان حضور پیدا کردیم، برای اینکه اثبات کنم که من بیشتر از دوستم آگاهی و معلومات دارم، کوشش بسیاری نمودم و باغرور و اشباع نفس شروع به سخنرانی کردم و از سوی دانش آموختگان بیشتر از دوستم مورد تشویق قرار گرفتم؛ که این خود نمونەی کوچکی از آفت مهلک داعیان تازه وارد است.

 ٭ از اسباب مداومت بر اخلاص می توان اشاره کرد:

۱- باید حریص باشی در یاد گرفتن دین که مردم را بسوی دین فرا می خوانی تنها بخاطر رضای پروردگار است،  پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم می فرماید: اگر کسی هدفش از یاد گرفتن علمی که می توان خدا را طلبید مال دنیا باشد،  بوی بهشت به مشام او نخواهد رسید ، هر چند که بوی بهشت از فاصله بسیار دور به مشام می رسد . رواه الترمذی .

۲- دعوتگر باید بزرگیِ دعوت بسوی دین را احساس کند، بخاطر عظمت و پاداش این کار اصلا دعوتگر اهمیتی به تعریف و تمجید مردم ندهد و تلاش کند خیر بیشتری نصیب خود نماید.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم می فرماید: هر کس مردم را بسوی کار خیر هدایت کند، در کار خیر مردم شریک است.

همچنین در حدیث دیگری می فرماید: اگر یک نفر توسط شما هدایت پیدا کند برای شما از شتران سرخ رنگ که در نزد عربها بسیار محبوب هستند، بهتر است.

۳- شایسته نیست که دعوتگر مانند شمعی باشد خود را بسوزاند تا دیگران به روشنایی برسند، مردم از علم و نصیحتِ دعوتگر استفاده می کنند و در این راه اخلاص هم به خرج می دهند و خداوند به همگی پاداش خیر می دهد و در این میان دعوتگر است که اخلاص را از یاد برده و بخاطر تعریف و تمجید مردم از او حسنات و خوبیهایش بر باد رفته.

و ( باید در دعوت اخلاص داشته باشد ): یعنی با تمام وجود در این راه قدم بردارد، و پیروزی دعوتگر در گروِ اخلاص او می باشد. ( عامل اساسی در پیروزی، علمِ زیاد و قوّتِ بیان و.. نیست،  بلکه قبل از هر چیز دیگری: باید راهی  که مردم را بسوی او فرا می‌خواند، خود بدان ایمان داشته باشد، ترس شدید داشته باشد و اشتباه خویش در مسیر دعوت را احساس کند؛ این دست دعوتگرها بهترین آثار را باقی خواهند گذاشت .

بەهمین خاطر لازم است یاد آوری کنم که،( زمانی دعوتگر به اوج قله خواهد رسید اگر: ایمان و شور و شوق داشته باشد و در راه دعوت ” اهل فن باشد ” و با تمام وجود در این راه تلاش نماید و این مهم، شرط اساسی ( دعوتگران موفق ) است.

قسم به خدا دعوتگر موفق نمی شود اگر بخواهد پاره ای از وقت اضافیِ خویش را صرف راه دعوت نماید ، می بینیم که حضرت نوح علیه السلام می گوید: ” رب انی دعوت قومی لیلا و نهارا “: خداوندا من شب و روز قوم خویش را بسوی دین دعوت کردم ” ثم انی دعوتهم جهارا”: آشکارا قومم را بسوی خدا دعوت کردم ” ثم انی اعلنت لهم و اسررت لهم اسرارا “: آشکارا و پنهان آنها را به سوی پروردگار متعال فرا خواندم .

و حضرت نوح با اخلاص تمام در این راه ۹۵۰ سال دعوتگری کردنند .

 ٭ چند نمونه از نبود اخلاص دعوتگر

 ۱- معین کردن  تنها وقت اضافی برای کار دعوت .

۲- تنبلی در کار دعوت، بعضی وقت ها با نشاط است و حاضر در امر دعوت،  و بعضی اوقات تنبل و غایب .

۳- بعضی اوقات پشت کردن به کار دعوت

۴- سعی نکردن در بەدست آوردن راههای تازه در امر دعوت بەصورت احسن

 ٭ بزرگی دعوت را از یاد نبرید

بهترین چیزی که می تواند قوت قلبی باشد برای دعوتگر ، بزرگی این کار و پاداش آن است،  آنچنان که در حدیث آمده: اگر تنها یک نفر توسط شما هدایت پیدا کند برای شما بهتر از شتران سرخ رنگ است که در نزد عربها بسیار محبوب هستند. رواه شیخین.

 همچنین در حدیث آمده است که،  هر کس افرادی را بەسوی خیر دعوت نماید در پاداش آنان شریک است، بدون اینکه در اجر و پاداش مدعوین کم و کاستی صورت پذیرد.

 ٭ دعوت بر شما واجب است

لازم است که دعوتگرِ تازه وارد این را بداند که، شور و شوق او در امر دعوت کاریست واجب که نمی توان از او روی گرداند، آنچنانکه یکی از بزرگان می فرماید: وقتی که داعیان کم شدند و منکرات زیاد شد و جهل و نادانی گسترش یافت، مانند حال و وضع امروز،  دعوت و دعوت گری بر هر مسلمانی در حد وقت و توان، فرض عین است.

 خداوند متعال می فرمایند: ” ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون “: باید از میان شما گروهی باشند که مردم را بسوی کار خیر دعوت و از کار شر نهی کنند و اینها در روز قیامت از رستگارانند . آل عمران ۱۰۴.

 ٭ نفس خویش را از یاد نبرید

به درستی که دعوتگر بخاطر مشغله کاری و فکری و رسیدن به کار دیگران،  نف٘س خویش را از یاد می برد و از تربیتِ نفس خویش غافل می ماند، برای همین احیانا گرفتار قسوت قلب و کجی نیت خواهد شد.

خداوند متعال می فرماید: ” اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم و انتم تتلون  الکتاب، افلا تعقلون ” البقره ۴۴

 آیا مردم را بسوی کار خیر دعوت می کنید و نفس خویش را از یاد می برید و حال آنکه قرآن را تلاوت می کنید؛  آیا عقل خویش را به کار نمی گیرید.

حضرت علی ( رضی الله عنه ) می گوید: هر کس بخواهد امام و پیشقراول مردم باشد، قبل از هر چیز نفس خویش را تعلیم و تهذیب دهد، معلم نفس خویش بودن گرانقدرتر از معلم بودنِ دیگران است.

لازم است که داعیان دین وقت بیشتری را صرف تربیت نفس خویش به وسیله علم و عبادت قرار دهند ، اگر اینکار را انجام ندهند دچار قسوت قلب خواهند شد،  بیشتر مشغول فرایض و نوافل باشد ، مداومت بر استغفار و ذکر پروردگار متعال و تلاوت قرآن کریم و مناجات با خدای خویش را و… از یاد نبرد.

 ٭  نمونه و اسوه باش برای دیگران

به این معنی که در تمام مراحل زندگی درستکار و صادق باشد و قبل از هر کار و گفتگویی، باید در کردار نمونه و اسوه باشد.

وقتی که دعوتگر خودش از واجبات و التزامات دینی دور باشد، مایەی فتنه برای مردم می شود و مردم را از دین خدا دور می کند و او مثل کسی است که راه را بر روی مردم می بندد و آنها را غارت می کند و حتی بدتر .

اگر قول و عمل یک دعوتگر با هم همخوانی نداشته باشد، مشمول این حدیث شریف می شود: مردی را می آورند در روز قیامت او را در آتش می اندازند تا رودەهایش بیرون زده می شود و بەدور خود می چرخد، آنچنانکه الاغ بە دور آسیاب می چرخد؛ مردمان دور او جمع می شوند و به او می گویند:  مگر تو نبودی که امر به معروف و نهی از منکر می کردی ؟؟؟

مرد در جواب می گوید: بله من امر به معروف و نهی از منکر می کردم و خود برخلاف گفته هایم  عمل می کردم.

 ۵- به اندازه عقل مردم با آنان سخن گویی :

حضرت علی رضی الله عنه از پیامبر اکرم صل الله علیه و سلم روایت می کند: با مردم در حد توانشان صحبت کنید، آیا دوست دارید که خدا و رسولش تکذیب داده شوند. رواه البخاری.

 ٭نمونه هایی که مردم در آن سرگردانند

۱- طرح اختلافات فقهی از سوی دعوتگر، بطوری کە تشخیص رای ارجح  برای مردم دشوار باشد.

۲- مطرح  کردن مسائلی مانند قضا و قدر از سوی دعوتگر  که برای شنوندگان این بحث اشکالات وارد میشود.

 ٭ بدان که تو تنها پند دهنده هستی ای دعوتگر

خداوند متعال پیامبر اسلام صل الله علیه و سلم را امر می فرماید که: تنها پند دهنده باشد و کاری به نتیجه نداشته باشد (فان اعرضو فما أرسلناک علیهم حفیظا ان علیک إلا البلاغ) الشوری ۴۸

اگر از تو روی گردان شدند ، ما تو را نفرستادیم تا حافظ آنها باشی، کار شما تنها تبلیغ است .

لازم است یک دعوتگر تمام سعی خود را در این زمینه به انجام رساند،  و از بهترین امکانات بهره گیرد،  و اینکە آیا مدعوین جواب خواهند داد یا خیر، حواله پروردگار متعال نماید .

دراین میدان، دعوتگر نباید احساسی برخورد کند و اگر مدعوین جواب سر بالا دادند ناراحت شود و میدان را خالی کند، خداوند متعال به پیامبر اسلام می فرماید: ” فلا تذهب نفسک علیهم حسرات ان الله علیم بما یصنعون ” . فاطر

 نزدیک است که خود را در حسرت و اندوه گرفتار کنی، خدا می داند که آنها چکار می کنند.

 ۶- دعوت باید همراه علم و آگاهی باشد

خداوند متعال می فرماید: ” و لا تقف ما لیس لک به علم، ان السمع والبصر و الفؤاد کل أولئک کان عنه مسؤولا” الاسراء ۳۶.

هر کس در این میدان پا بگذارد باید مسلح به سلاح علم و دانش باشد، مردم را با روشی حکیمانه دعوت دهد تا خدای ناکرده نسبت به دین اسلام بدگمان نشوند؛ آنچنانکه خداوند متعال به پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم دستور می دهد: ” قل هذه سبیلی أدعو إلى الله علی بصیره أنا و من التبعنی و سبحان الله و ما أنا من المشرکین ” یوسف ۱۰۸

بگو یا محمد این راه من است و مردم را با آگاهی و علم بەسوی دین فرا می خوانم، من و هر کس بر روش من باشد و من جزو مشرکان نیستم.

برای همین لازم است که دعوتگر شناخت کافی از کتاب خداوند متعال و سنت پیامبر داشته باشد.

 ٭نمونه هایی از دعوت بەسوی خدا بدون علم و آگاهی

۱-نقل کردن فتوای بدون راه و روش صحیح.

۲- بازگو کردن احادیث ضعیف و دروغین بدون اینکه شناختی از آنها داشته باشد.

۳- انتشار اذکار و اقوال اشتباهی و ضعیف.

 ٭تجدید یادگیری برای دعوتگر

 دعوتگر موفق باید شبانه روز خود را آبدیت و بروز رسانی کند تا در این میدان بەدیگران سود بیشتری برساند 

نباید دعوتگر به بهانەی مشغله کاری اهتمام بیشتری به علم ندهد، چرا که مردم دعوتگرِ ناتوان را قبول ندارند.

 ۷- واقع گرا بودن .

شناخت جامعه، دعوتگر را کمک می کند تا از هر فرصتی کە برایش مُیسَّر می گردد استفاده کند ، همچنین آگاهی داعیان از فقهِ واقع، راهی مهم برای پیروزی آنان است.

 ۸- دنبال هوی و هوس نبودن .

خداوند متعال دنباله روی از هوی و هوس را راهی خطرناک بسوی گمراهی می شمارد. ” یا داوود انا جعلناک خلیفه فی الارض فاحکم بین الناس باالحق ولا تتبع الهوی فیضلک عن سبیل الله ” ص ۲۶

 ای داوود، ما تو را بر روی زمین جانشین قرار دادیم؛ در میان مردم حکم به حق نما و از هوی و هوس بپرهیز که تو را از راه خدای باز می دارد.

امام شاطبی می گوید: این آیه در دو چیز منحصر شده ۱- وحی که همان شریعت پروردگار متعال است.

 ۲- هوی ؛ سومی ندارد . پس تبعیت از هوی و هوس ضد حق است.

 ۹- دارای صبر جمیل باش .

مشغول شدن مردم به گناهان و غفلت آنها از خدا لازمه این است که دعوتگر تلاش بیشتری به خرج دهد و این امر ممکن نیست مگر با صبر و استقامت .

لازم است یک دعوتگر تحمل همه مشاکلی را که در راه خدا به او می رسد، داشته باشد و برای دور نگه داشتن مردم از بعضی عادات و تقالید غلط که جزئی از زندگی آنان  شده، تمام سعی خود را بکار گیرد .

صبر و استقامت یک دعوتگر شامل سه بخش است.

۱-صبر بر دعوت ۲- صبر در برابر کسی که با دعوت مبارزه می کند ۳- صبر بر اذیت و آزار در راه دعوت.

 ۱۰- در حد توان سعی کن .

خداوند متعال آدمی را در حد توان مکلف کرده ” لا یکلف الله نفسا إلا وسعها ” البقره ۲۸۶.

 ٭ از آثار آنچه که دعوتگر در توان دارد:

۱- دوام و قوام در راه دعوت

۲-داشتن نشاط و محکم کاری

۳- هر کس را حق او عطا کردن

۴- پرهیز از درآمیز کردن کارها

۵- همکاری با دیگران.

 

۱۱- پرهیز از خشونت و تندروی

خداوند متعال پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم را اینگونه یاد آوری می کند: ” و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک ” آل عمران ۱۵۹

ای محمد اگر تند خوی بودی مردم در کنارت پراکنده می شدند .

پس لازم است دعوتگر دارای اخلاقی نیکو و بدور از خشونت و تندروی باشد، چرا که مردم مهربانی و شفقت را لازم و دوست دارند .

 ۱۲- منتظر نباش مردم  بەسویت آیند

لازم است دعوتگر از مردم دید و بازدید داشته باشد، به مجالس آنها سر بزند، اگر منتظر بماند مردم از او دیدار کنند در آخر تنها می ماند و فن دعوتگری خوب نیاموخته است.

 ٭ در دید و بازدید و اختلاط با مردم نباید امور ذیل را از یاد ببرد

الف – نباید در مقابل منکرات سکوت نماید.

ب- خیلی با احتیاط باشد .

 ۱۳- از شکست خوردن بی باک باش

در راه دعوت از شکست خوردن و نقد کردن واهمه نداشته باش.

 ۱۴- از عجله کردن در کارها برحذر باش

آنچنانکه در حدیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم آمده ” التٲنّی من الله والعجله من الشیطان “.

یکی از راههای عجله در کار دعوتگر،  تبدیل احوال گناهکار مردم به حال صحابه رضی الله عنهم.

 ۱۵- دعوت باید همه گیر باشد

آنچنانکه شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید: انجام هر آنچه خدا و رسول خدا دوست دارند از واجبات و مستحبات و پرهیز از آنچه خدا و رسول نهی کرده اند.

 ۱۷- استفاده از تجربیات اهل علم و آگاهی 

لازم است دعوتگر از تجربیات اهل علم برای رسیدن به بهترین نتیجه استفاده نماید، بعضی از دعوتگران تازه کار فکر می کنند اگر این کار را انجام دهند نشانه ضعف آنان است، بی خبر از اینکه در بسیاری از امور احتیاج به مشورت و بکار گیری تجربیات اهل علم داریم.

 ۱۸- دوام بر انجام دادن کارها:

پیامبر اکرم صل الله علیه و سلم می فرماید:  ” أحب الدین الی الله ما داوم علیه صاحبه “.

زیباترین روش دینداری، دوام بر انجام شعایر دین است.

 ۱۹- بر حذر باش از دوست داشتن پست و مقام

 چرا که دوست داشتن پست و مقام باعث ضعف اخلاص و تبعیت از هوی و هوس و ارتکاب گناهان می شود.

والسلام

نمایش بیشتر

عبدالله احمدی

نویسنده و مترجم و فعال دینی ✅ ساکن : آذربایجان غربی - مهاباد - روستای حمزاباد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا