عباداتفقه

اعلام رٶیت هلال ماه

خداوند متعال امر به گرفتن روزه در ماه مبارک رمضان داده و رٶیت هلال این ماه یا تکمیل ماه شعبان را نشانەی اثبات ورود به این ماه قرار داده است. علما عمل بر اساس خبر فرد مطمئن در ثبوت هلال ماه را جایز دانسته و در همین راستا فقهاء اسلامی متقدم، مشاهده آتش و شنیدن صدای توپ و نواختن طبل و روشن نمودن چراغ در منارەها برای آگاهی یافتن از رٶیت هلال را معتبر دانستەاند؛ زیرا این وسایل در زمان گذشته علامت هایی برای آگاهی دادن بر ورود و خروج ماه رمضان بودەاند .
اما در روزگار ما وسایل ارتباطی جدیدی به وجود آمده و کشف شدەاند مانند: تلویزیون، رادیو، تلفن، فاکس و اینترنت و… و یا از طریق محاسبات علم نجومی.

در این مبحث توضیح مختصری من باب این دو موضوع برای عزیزان بیان خواهد شد:
مسائلی که تولید یافتەی پیشرفتها و دگرگونی های تکنولوژی در زمینەهای علم نجوم و روابط و ارتباطات جهانی هستند، در حوزه علم نجوم یا دانش ستارەشناسی وسایل و دستگاهای رٶیت و محاسبات آن پیشرفت و تغیرات فراوانی صورت گرفته و اعتماد بشر به این علم علیرغم بر آشفتگی و انکار علماء و برخی پژوهشگران دینی در اعتماد بشر به مشروعیت آن در اثبات هلال ماه رمضان و زمان امساک و افطار روزه، افزایش یافته است.
اعتماد بر حکم انواع وسایل انتقال اخبار که امروزه به وجود آمده و در عصر پیشینیان ما سابقه نداشته است. مثلا در زمینەی ثبوت هلال ماه استفاده از این وسایل مطرح می گردد و یا در زمینەی وسایل ارتباطی ماشین های جدیدی مثل هواپیماهایی که مسافران را بین کشورها و بین قارەها جابجا می کنند کشف گردیده که حکم پیرامون وقت امساک و افطار روزه مسافران داخل آن منجر به اشکالات و اختلافاتی شده است.

* اثبات هلال ماه با محاسبات علم نجوم

مسٲلەی اثبات هلال ماه با محاسبات نجومی از مسائلی است که اختلاف بسیاری پیرامون آن بین محققان قدیم و جدید وجود داشته و اختلاف در این مساله مبنی بر این دو مدار بوده:
اختلاف در فهم دلایل وارد شده در این زمینه و چگونگی راهبری و گرایش این دلایل و نیز اختلاف پیرامون مقدار دقت محاسبات علم نجوم و میزان مشروعیت اعتماد بر آن.
گر چه این مسٲله دارای قدمت زیادیست، اما می توان از این نظر که علم نجوم در این عصر پیشرفت و تغییر سرسام آوری نموده است و با وجود جزئیات و دقائقی که در علم صورت گرفته؛ باز همانند قرون قبلی به محض نزدیک شدن به ماه رمضان یا پایان آن؛ گمان زنی ها در تعیین زمان اول و پایان آن شدت می گیرد و منازعات در این زمینه زیاد می شود.

نظر علماء در این مورد:

برخی از علماء بر این باورند که عمل بر اساس محاسبات فلکی و اعتماد بر آن جهت اثبات هلال ماه رمضان جایز است که فقهای متقدمی چون ابن دقیق العید، امام نووی و نیز برخی از دانشمندان معاصر همچون شیخ معیطی، شیخ طنطاوی جوهری، شیخ شاکر، شیخ محمد رشید رضا، دکتر مصطفی الزرقا و دکتر شرف القضاه این نظر را دارند؛
آنان طبق این دلایل حکم را جایز دانسته اند:

دلایل نقلی:

٭ قرآن کریم

( شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی …) سوره بقره آیه ۱۸۵
در این آیه خداوند فرموده است ( شَهِدَ ) که به معنی “عَلِمَ” است و مراد از آیه این است که هر کس از شما با هر راهی از راەهای علمی، خواه با رویت که در صورت نبودن مانع به آسانی صورت پذیرد یا تکمیل سی روز شعبان و یا با محاسبات فلکی، به وجود ماه رمضان پی ببرد؛ روزه بر او واجب است .

٭ سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

از ابن عمر روایت شده است ( ان رسول الله ذکر رمضان، فقال لا تصوموا حتی تروا الهلال، و لا تفطروا حتی تروه فان غُمَّ علیکم فاقدروا له)
ترجمه: پیامبر خدا ص در مورد ماه رمضان فرموده است: تا وقتی که هلال رمضان را رٶیت نکنید روزه نگیرید و تا زمانی که هلال شوال را رٶیت ننمایید روزه رمضان را نخورید و اگر ابر مانع رویت هلال گردید ماه را سی روز کامل حساب کنید .
محاسبات فلکی عصر امروزی که دلالت بر شروع ماه قمری می کنند، قطعی هستند در حالی که این محاسبات در گذشته ظنی و غیر قطعی بوده و حتی کاملا متفاوت با محاسبات امروزی نیز بوده است .
عمل بر اساس محاسبات فلکی، سبب وحدت امت اسلامی و برداشته شدن اختلاف در میان آنهاست؛ و این مسٲلەای است که ما شرعا باید خواستار آن باشیم.
صاحبنظران و آگاهان و کارشناسان علم نجوم، نه تنها در مسٲلەی اثبات تولد هلال اختلافی ندارند، بلکه دقیقه و ثانیه این ولادت را هم تعین کرده و حتی تا مشخص کردن صدم ثانیه این رویداد هم پیش می روند؛ زیرا که با لطایف و دقت زیاد در علم این کار را انجام می دهند. آنچه که تٲیید کننده این همه دقت اثبات تولد هلال با استفاده از محاسبات علم نجوم است، محاسبات همین علم در عدم اشتباه و خطٲ در تعیین خسوف و کسوف است؛ دانشمندان این علم زمان وقوع این پدیده ها را با دقت بسیار تعیین می کنند و حتی مکانهایی که این وقایع رخ می دهد و مقدار دوام آنها در هر مکان و اینکه در هر جایی آیا این رویداد به صورت کامل یا ناقص اتفاق می افتد، دقیقا مشخص می کنند. در حالیکه این کار دەها بار سخت تر از محاسبەی زمان تولد ماه برای ابتدای ماه قمری است.
رٶیت ماه با دستگاەهای جدید نجومی، برای آگاهی به ورود و خروج ماه قمری ثابت می شود. گر چه این رٶیت هلال با چشم امکان پذیر نباشد، اما این رٶیت واقعی و معتبر است و حدیث پیامبر ص در این باره هم عام است.
[صوموا لرٶیته و ٲفطروا لرٶیته]
این حدیث بیانگر آن است که برای هر کسی با هر وسیلەای رٶیت هلال ثابت شود، بر او واجب است به مقتضی آن رویت عمل کند و عمل شرعی بر اساس این رویت صورت می گیرد؛ گر چه مردم در گذشته برای بهتر دیدن هلال ماه به بالای کوەها و منارەها می رفتند.
بر این اساس شیخ عبدالعزیز بن باز، شیخ معیطی، شیخ محمد العثیمین و دکتر عبدالکریم زیدان بر این عمل نظر موافق دادەاند .

٭ رٶیت هلال با وسایل ارتباطی جدید

در روزگار ما وسایل ارتباطی جدیدی مانند تلویزیون، رادیو، اینترنت، رسانەهای جمعی، فضای مجازی، فاکس…. و که این وسایل به دو نوع تقسیم می شوند:
۱- وسایل ارتباطی رسمی
این وسایل تابع دولتها و حکومتها هستند که رٶیت هلال ماه را برای ورود به یک ماه قمری یا خروج از آن به اطلاع مردم می رسانند، مانند رادیو، تلویزیون، رسانەهای ملی و رسمی و…
این وسایل منسوب به دولت هستند و احتمال انتشار خبر دروغ در آنها نمی رود و غالبا کسی هم نمی تواند از طریق این وسایل خبری را جعل و یا تغییر دهد، به ویژه آنکه مسٶلین هر حکومتی معمولا دقت زیادی را در نقل اخبار انجام می دهند.
۲- وسایل ارتباطی غیر رسمی
که این وسایل از طرف حکومت نیستند، بلکه مردم برای ارتباط میان خود آنها را به کار می گیرند ، مثل تلفن، فاکس اینترنت، فضای مجازی و وسایل شخصی دیگر؛ که این ابزارها تنها وسیله آگاهی دادن مردم به یکدیگر است و بس.
برای هر حکومتی اگر فرا رسیدن و یا پایان ماه رمضان به اثبات برسد و خبر را از طریق رادیو و تلویزیون… به اطلاع مسلمان برساند، بر هر مسلمانی از اهل ان کشور که این خبر را می شنود واجب است که به این خبر اعتماد کند و به پیروی از امام یا دیگر برادران مسلمانش روزه بگیرد یا عید نماید و دلیل آن روایتی است از ابوهریره که پیامبر فرمود:
( الصوم یوم تصومون و الفطر یوم تفطرون و الاضحی یوم تضحون)
ترجمه: روزه، روزی است که شما روزه می گیرید و عید فطر، روزی است که شما افطار می کنید و عید قربان روزی است که شما قربانی می کنید .
پس اعلام رویت هلال بواسطەی وسایل ارتباطی رسمی، از آشکارترین نشانەهای ظاهری بر ایجاد غالب هستند و ظن غالب هم دلیلی بر وجوب عمل به موجب آن می باشد؛ افزون بر این در گذشته تعداد زیادی از فقهای متقدم به صراحت اعلام کردەاند که دیدن آتش و شنیدن صدای توپ و روشن نمودن چراغ بر منارەها برای اعلام خبر رویت هلال ماه، ایجاد علم به آن می کند؛ زیرا این وسایل نشانەای بر آمدن و پایان در ماه رمضان در روزگارش را تعیین کردە بودند.
پس اعتماد بر اخبار مبنی بر ثبوت هلال ماه رمضان و ماه شوال که از رسانەهای ارتباطی جدید منتشر می گردد، جایز است و شیخ عبدالعزیز بن باز و شیخ المطیعی و شیخ المراکشی به جواز اعتماد به این گونه اخبار فتوا داده اند.

بیان عزیزی /پاوه

از طريق
بیان عزیزی
منبع
sozimihrab
نمایش بیشتر

بیان عزیزی

استان کرمانشاه - پاوه مترجم - نویسنده

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا