هم زمان با پایان سال تحصیلی مدیریت روز های سه ماهه فصل تابستان به دغدغه‌ای برای والدین و فرزندان تبدیل می شود تا جایی که گاهی به دلیل برنامه ریزی اشتباه این فرصت به تهدید تبدیل می‌شود.
چکیده مصاحبه پژوهشی:
. نحوه گذران اوقات فراغت برای افراد، امری آزاد و انتخابی است نه اجباری.
. فعالیت‌های مربوط به اوقات فراغت، بسته به فراغت‌گر (دارنده فراغت) تعریف می‌شود.
. فعالیت‌های اوقات فراغت را می توان به‌مثابه آیینه فرهنگ جامعه یاد کرد.
. فراغت معقول و مقبول و مشروع، فراغت فعال می‌باشد و آن مطلوب‌ترین شیوه گذران فراغت است.
. اوقات فراغت بهترین بستر برای فعالیت‌ها و نوآوری‌ها، در عین حال زمینه‌ساز بسیاری از انحرافات می‌باشد.
. فراغت با بطالت تفاوت دارد؛ زیرا بطالت و بیکاری بغض و خشم الهی را به همراه دارد.
پژوهش خبری صدا وسیما: هم زمان با پایان سال تحصیلی مدیریت روز های سه ماهه فصل تابستان به دغدغه‌ای برای والدین و فرزندان تبدیل می شود تا جایی که گاهی به دلیل برنامه ریزی اشتباه این فرصت به تهدید تبدیل می‌شود. روزهای بلند و گرم تابستان که شروع می شود دغدغه اصلی خانواده هایی که طی ۹ ماه گذشته فرزندان خود را راهی مدارس می‌کردند، دوچندان می‌شود، چراکه موضوع پر کردن اوقات فراغت فرزندشان رنگی تازه به خود می‌گیرد. اینکه چه کلاس یا برنامه‌ای را برای پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان در ایام تابستان در نظر بگیرید که حداکثر استفاده از ایام پیش آمده ممکن شود و در کنار آن نیز به فرزندان سخت نگذرد و مزه تعطیلات تابستانی را بچشند، دغدغه‌ای است که باید برای رفع آن تحقیق کرد. در این میان لزوم ایجاد رضایت دوطرفه بین والدین و فرزندان امری ضروری است. اوقات فراغت، درواقع دوره تربیت غیر رسمی برای دانش‌آموزان است که این تربیت غیر رسمی حتی بیش از تربیت رسمی می‌تواند در تغییر رفتار فرد مؤثر باشد. چرا که فعالیت‌های غیررسمی این دوره غالباً مورد علاقه بچه‌ها است و آنها آن را آزادانه انتخاب میکنند.
ما در این نوشتار به دنبال پاسخگویی به این سوالات هستیم:
۱-تا چه اندازه دانش آموزان از اوقات فراغت خود استفاده بهینه میکنند؟
۲-خانواده ها تا چه اندازه در هدایت فرزندان خود در استفاده بهینه از اوقات فراغت خود موثرند؟
تعریف اوقات فراغت
اوقات فراغت یعنى آزاد شدن از یک دوره مصرف انرژى و تمرکز خاص بر حالتى دیگر که ممکن است استراحت، تجدید قوا، تنوع و تغییر فرصت ارزشیابى از خود باشد.[۱] اوقات فراغت به زمانی گفته می‌شود که فرد وظیفه اصلی و مهمی برای انجام ندارد و صرف تمایلات شخصی خود می‌کند و اگر دانش آموز برنامه‌ریزی برای آن نداشته باشد ممکن است به بطالت بگذرد.[۲]
اوقات فراغت در گذر زمان
مفهوم و ارزش زمان در عصر حاضر با دنیای گذشته قابل قیاس نیست. وقت و ارزش آن، از انقلاب صنعتی به بعد بشدت مورد تأکید قرارگرفت. تغییرات شدید و گسترده در زمینه وسایل ماشینی و الکترونیکی از یک‌طرف ارزش زمان را بالا برد و از طرف دیگر، استفاده از ایام فراغت را برای عموم طبقات جامعه ممکن ساخت. در روزگاران پیشین، از اوقات فراغت و تفریح، آنچنان که امروزه مدنظر داریم خبری نبود. طبقه متنعم و ممتاز کمابیش به امور فرهنگی، ذوقی و تفننی می‌پرداختند چون منبع مالی و زمانی کافی برای آن داشته‌اند. گسترش وسایل الکترونیک تاحد زیادی توانست انحصار در تفریح و سرگرمی را در جامعه از بین ببرد.
بنابراین تفریح، بازی و سرگرمی مفهومی مطلق نیست و در زمان‌های متفاوت می‌تواند ماهیت متفاوتی داشته باشد و مصادیق آن همراه با رشد و توسعه جوامع، پیشرفت‌های تکنولوژیک و درک مردم از آن مختلف خواهد بود. زیارت اماکن مذهبی؛ بازی های گروهی؛ میهمانی و شب زنده داری؛ اعیاد و جشن های مذهبی و سایر تفریحات از مصادیق اوقات فراغت در گذشته است. [3]
اهمیت اوقات فراغت از دیدگاه اسلام
با بهره‌وری از متون دینی، می‌توان اقسام فراغت را به مثبت و منفی تقسیم کرد:
امام سجاد (ع) در خصوص فراغت مثبت می‌فرماید :
خداوندا، اگر ما را فراغت و آسایشى مقدر فرموده اى، چنان کن که به هنگام آسایش در امان مانیم: نه گناهى ما را گرفتار سازد و نه ملالتى به ما رسد، تا فرشتگانى که گناهان ما را مىنویسند، با صحیفه اعمال ما بى آنکه در آن گناهى نوشته شده باشد از نزد ما بازگردند و فرشتگانى که ثواب‌هاى ما را مى نویسند، شادمان با صحیفه اى نوشته از اعمال نیک ما به نزد تو آیند.[۴]
امام علی (ع) نیز فرمودند :
شب‌زنده‌داری با یاد خدا، فرصتی است برای افراد سعادتمند، و تفریح و آسایشی است برای اولیای خدا [5]
امام صادق مى‌فرمایند:
سلامت، نیرومندى، فراغت، جوانى، نشاط و بى‌نیازى خود را فراموش منما، در دنیا از آنها بهره‌بردارى کن و متوجه باش که از این سرمایه‌هاى عظیم به نفع معنویات و آخرت خود استفاده نمایی[۷].
امام رضا (ع) می فرمایند:
خود را با کار مداوم خسته نکنید و برای خود تفریح و تنوع قرار دهید ولی از کاری که در آن اسراف باشد یا شما را در اجتماع سبک کند پرهیز کنید.[۸]
اهمیت اوقات فراغت از نگاه دانشمندان
فرانسیس دو؛ به من بگویید اوقات فراغت خود را چگونه مى‌گذرانید تا بگویم که شما چه کسی هستید و فرزندانتان را چگونه تربیت مى‌کنید.
هربرت وبر؛ انسان دراوقات فراغت، از تعیین نوع فعالیتش توسط دیگران آزاد است که این موجب تمایز آن از کار می شود.
ولفانگ نارشتت؛ اوقات فراغت، زمان آزادی کامل شخص است تابتواند تمامی خواسته های خود را بدون کوچک ترین اجباری .تحقق بخشد.
اوپاشوسکی؛ اوقات فراغت تنها منحصر به افرادی که کار می کنند نیست، بلکه برای همه اقشار جامعه ضروری است.
پژوهش خبری : تا چه اندازه دانش آموزان از اوقات فراغت خود استفاده بهینه می کنند؟
خانم دکتر یاسمین زحمتکش روانشناس و مشاور تربیتی : اوقات فراغت باید هدفمند و متناسب با فرهنگ جامعه برنامه ریزی شود و دارای برنامه هایی سرگرم کننده و نشاط آور و جذاب باشد و برای جوانان ایجاد انگیزه کند .این فعالیت ها به تعادل روانی دانش آموزان کمک می کند و منجر به افزایش مهارت های شغلی ، فنی و حتی مهارت های زندگی شود و بدین ترتیب اسیب ها و ناسازگاری های اجتماعی کاهش می یابد. اگر کلاس‌های تابستانی این ویژگی‌ها را داشته باشند، تاب آوری دانش آموزان را بالا می برند ، منتهی باید متناسب با توان و علاقه دانش آموزان باشند. از سوی دیگر نظارت و ارزیابی بر کلاس های آموزشی بسیار حائز اهمیت است ، زیرا همه خانواده ها توان مالی برای شرکت در این کلاسها را ندارند و تشکیل این کلاس ها و انجام مسابقات ورزشی و فرهنگی از سوی سازمان هایی مثل شهرداری و صدا و سیما و پایگاهای مقاومت بسیج بسیار حائز اهمیت است .
پژوهش خبری :خانواده ها تا چه اندازه در هدایت فرزندان خود در استفاده بهینه از اوقات فراغت خود موثرند؟
خانم دکتر یاسمین زحمتکش روانشناس و مشاور تربیتی : در برنامه‌ریزى براى پر نمودن بهینه اوقات فراغت نوجوانان و جوانان در تابستان، خانواده ها باید حتى‌المقدور به گرایش‌ها، تمایلات و نیازهاى نوجوانان و جوانان توجه کنند و مشارکت خود آنان را در برنامه‌ریزى‌ها جلب کنند همچنین باید وضعیت اقتصادى، فرهنگى و تحصیلى خانواده‌ها ، در برنامه‌ریزى‌ها در نظر گرفته شود. اگر در پر نمودن بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان در فصل تابستان به شیوه‌هاى صحیح تربیتى توفیق حاصل نشود ، بى‌شک، زمینه انحرافات در بین دانش‌آموزان فراهم می شود و در نتیجه، با عواقب زیانبارى مواجه خواهیم شد.[۹]
کلام آخر
گذران بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان در فصل تابستان نه تنها از انحرافات اجتماعى پیش‌گیرى مى‌کنند، بلکه باعث آزاد شدن انرژى نوجوانان و جوانان دانش‌آموز شده و منجر به خودشکوفایى و آشکار شدن استعدادهاى آنان مى‌شود که این امر نقش مهمى در تکوین شخصیت فردى، اجتماعى و آینده این نسل ایفا مى‌کند و آنان را در نزدیک شدن به علایق، تمایلات و آرزوهاى خود کمک مى‌کند و به همین علت، برخى از صاحب‌نظران روان‌شناسى و علوم تربیتى گذران بهینه اوقات فراغت نوجوانان و جوانان را بیانگر درجه سلامت آنان مى‌دانند.
اوقات فراغت دانش آموزان هم تهدید است هم فرصت. بسیاری از خانواده ها در فصل تابستان به دلیل مسایل کاری و شغلی خود بویژه خانواده هایی که پدر و مادر هر دو شاغل باشند نمی تواند، زمان بیشتری را با بچه های خود بگذرانند و دانش آموزان باید مدتی را در خانه تنها بمانند و یا در دوره ها و کلاس های آموزشی و مهارتی طی کنند.
در این میان این سوال پیش میآید که متولیان اوقات فراغت تا چه اندازه به وظایف خود عمل میکنند؟ اظهارا نظرهای مختلف در این زمینه نشان می دهد که نهادها و دستگاه های زیادی متولی اوقات فراغت جوانان و نوجوانان هستند که در آخرین آمار ارائه شده حدود ۲۲ دستگاه از جمله وزارت ورزش و جوانان، بسیج، آموزش و پرورش، ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانون های فرهنگی و هنری مساجد متولی اوقات فراغت نوجوانان و جوانان می باشند. [10] اما مشکل مهم در این حوزه آن است که سهم هرکدام از این دستگاه ها به خوبی مشخص نشده و پایش کمی و کیفی درستی نیز از عملکرد آنها صورت نگرفته است. [11] به نظر می رسد یک دستگاه خاص متولی غنی سازی اوقات فراغت باشد و دستگاه های مختلف به صورت تخصصی، برنامه ها و دوره های آموزشی را برای جوانان برگزار کنند تا دوره های غنی سازی اوقات فراغت خروجی بهتری داشته باشد. تحقیقات نشان مى‌دهد که پر نکردن بهینه اوقات فراغت دانش‌آموزان و دانشجویان، می تواند تعداد کثیرى از آنان به سوى انواع انحرافات سوق دهد.
پژوهش خبری // لیدا تاجیک
ارسالی از : احسان محمد زاده
