خانواده

روشی نوین در تنبیه فرزندان!

روشى مناسب و ایده آل جهت تنبیه و تربیت فرزندان

مادری گفت: دو فرزند (پسر) شش و نه ساله دارم، حقیقتاً از کثرت مجازات آنان خسته شده ام، چون تا به حال بی فایده بوده است، حال نمی دانم چکار کنم؟
به ایشان گفتم: آیا تا به حال روش مجازات اختیاری را تجربه کرده ای؟

در پاسخ گفت‌‌: من با این اسلوب آشنا نیستم، منظور شما چیست؟

به ایشان گفتم: قبل از اینکه اندیشه ی خود را برایتان تشریح کنم؛ لازم است بگویم قاعده و روش مهمی برای تربیت فرزندان و تقویت رفتار آنان وجود دارد که لازم است بر سر آن متفق باشیم که عبارت است از اینکه هر دورانی مشکلات خاص خود را دارد و تا زمانی که فرزند در حال رشد باشد، لازم است اسلوب متعددی برای تربیت آنان در پیش بگیریم، اما بهترین روش، روش برگزیدن عقوبت (مجازات) اختیاری است، چون برای همه ی دوران های عمر به درد می خورد و نتایج مثبتی به دنبال دارد.

قبل از عملی کردن این اسلوب، برای اینکه تنبیه او سودمند واقع شود، لازم است بدانیم که آیا مرتکب شدن این طفل به خطا، از روی جهالت بوده است یا عمد؟

اگر از روی نادانی و یا خطای غیرعمد باشد، در این صورت نیاز به مجازات نمی باشد؛ بلکه یادآوری و آگاه نمودن او کافی است. ولی اگر بازهم عمداً اشتباه را تکرار نمود، در این حال لازم است با اسلوب متعدد و متنوعی او را تأدیب نماییم. از جمله اینکه او را از برخی امتیازات و امکانات محروم گردانیم، بدون اینکه بر او خشمگین شویم و او را تنبیه بدنی کنیم. چنانکه می توانیم مجازات اختیاری را در حق وی اعمال کنیم.

حال اصل این روش آن است که ما از شخص خطا کار بخواهیم که به تنهایی بنشیند و در مورد سه گزینه بیندیشد و یک مورد را انتخاب نماید.

مثلاً: محروم ماندن از تصرف در اشیاء منزل، یا عدم اجازه رفتن پیش دوستان در طول هفته و یا گرفتن موبایل از او به مدت یک شبانه روز.

ما یکی از این سه گزینه را انتخاب می کنیم تا بر خود اجرا کند، اما اگر شخص خطا کار غیراز این سه مورد را انتخاب نمود که متناسب با خواسته ی والدین نیست، مانند اینکه برود بخوابد، یا به مدت یک ساعت ساکت باشد و یا اینکه اتاقش را مرتب نماید، در این صورت از او می خواهیم تا سه گزینه دیگر را پیشنهاد کند.

خیلی از خانواده ها را می شناسم که این روش را تجربه کرده و استفاده هم برده اند؛ چون بچه وقتی یکی از مجازات را انتخاب کرد و به آن عمل نمود، معرکه را بین فرزند و اشتباهاتش قرار داده ایم، نه میان او و پدر و مادرش. پس با این کار رابطه و محبت بین اولاد و والدین را حفظ کرده ایم و همچنین شخصیت و کرامت او را محفوظ نگه داشته ایم.
مادر بچه به عنوان اعتراض گفت: اما این مجازات ها که او خودش پیشنهاد می کند، درد مرا دوا نمی کنند؟

به ایشان گفتم: ما باید بین تأدیب و تعذیب فرق بگذاریم. چون هدف از تأدیب، ادب شدن است و آن نیز احتیاج به صبر و شکیبایی فراوانی دارد. ولی اگر بر سر او داد بزنیم و یا این که او را مورد اذیت و آزار قرار دهیم؛ “این نوع برخورد تعذیب محسوب می شود نه تأدیب”.

در واقع زمانی که ما فرزندانمان را مجازات می کنیم، به اندازه ی خطایی نیست که مرتکب شده اند، بلکه انتقام را دو برابر می کنیم. این هم به خاطر سستی اراده ماست که فرزندان ما قربانی چنین برخوردی می شوند، برای همین است که ما بعد از برخورد عجولانه و کنترل نکردن اعصاب خویش، احساس پشیمانی می کنیم. اینجا من یکی از این سه گزینه را برای شما انتخاب می کنم تا بر خود اجرا نمایید. این موقف یک نوع تأدیب است؛ چون در این نوع برخورد یک شیوه گفتگوی روانی میان خطاکار و ذات خودش وجود دارد، پس این یک نوع ترفند است تا فرزند آگاه شده و از اشتباهی که مرتکب شده برگردد.

آن زن گفت: فکر جالبی است باید آن را تجربه کنم.

به او گفتم: من خودم شخصاً آن را تجربه کرده و سود فراوانی نیز برده ام و حتی خیلی از خانواده‌ها را می شناسم که این روش را تجربه کرده و استفاده ی زیادی هم برده اند. چون بچه زمانی که خود شخصاً یکی از این سه گزینه را انتخاب کرد و آن را عملی نمود، در این حالت معرکه را بین او و اشتباهش قرار داده ایم، نه بین او و پدر و مادرش.

با این کار رابطه بین ایشان را حفظ نموده ایم و همچنیین شخصیت و انسانیت او را نیز حفظ کرده و او را تحقیر نکرده ایم. اگر کسی در مورد تأدیب رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد خطاکاران بیندیشد، می فهمد که رسول خدا همراه با تأدیب، احترام ایشان را می گرفت و کوچکترین اهانتی را نسبت به آنان روا نمی دید. نمونه ی بارز این طرز رفتار عبارت است از:

داستان زن غامدی است که مرتکب زنا شده بود و حکم حد بر او اجرا شد و در این لحظه یکی از اصحاب به او ناسزا گفت. رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به ایشان فرمود: «آن زن توبه ای نموده که اگر قرار باشد آن را بر اهل مدینه توزیع کنند، برای همه ی آنان کافی خواهد بود.» پس با دید احترام به شخص مخطئ نگاه کردن، جزو برنامه ی تربیتی ما مسلمانان است.

آن زن رفت و پس از دو ماه او را دیدم؛ پیش من آمد و به من گفت: راستی من در این روش موفق شدم و به ندرت عصبانی می شوم، فرزندانم خودشان یکی از سه گزینه ها را انتخاب می کنند و آن را عملی می نمایند، برای راهنمایی هایت شما را سپاس می گویم .

حال می خواهم از شما بپرسم که چگونه به این روش مؤثر و موفق آمیز فکر کرده اید؟

به ایشان گفتم: من از روش قرآنی استفاده کرده ام؛ چون خداوند به شخص مذنب و یا مخطئ سه گزینه را پیشنهاد می دهد که یکی را انتخاب نماید؛ مثل کفاره ی کسی که در ماه رمضان و در روز که روزه است با همسرش همبستر شود و مجامعه نماید، یا کفاره ی سوگند وغیره… به حقیقت شریعت اسلام به شخص اشتباه کننده، سه اختیار داده است که الحق روش جالبی برای تربیت انسان ها می باشد.

آن زن با حیرت گفت: پس این نوع روش از تربیت، اسلوب قرآن می باشد!؟ گفتم: بله این روش از قرآن و سنت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) اقتباس شده که برای کوچک و بزرگ دارای سود و فایده می باشد؛ چون این خداوند است که خالق نفس ها می باشد و فقط اوست که می داند چه چیزی لایق آن نفس است. روش های تربیتی بسیارند؛ ازجمله: روش دادن اختیارانتخاب مجازات به شخص خطا کار، همان گونه که آن را برای تو شرح دادم.

در حالی که آن زن در روش تربیت فرزندان و زیاد شدن محبت در میان اعضای خانواده خیلی خوشحال و مسرور بود از پیش ما رفت.

والسلام علیکم و رحمه الله

نویسنده: دکتر جاسم مطوع
برگرفته از صحیفه “الیوم” السعودیه
مترجم: علی ملازاده (آرنه)
ویراستار: حسن زاده

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا