عاشورا از نگاهی دیگر

عاشورا از نگاهی دیگر

 اشاره‌: عاشورا، دهمین روز از ماه محرم، روز مقدس مسلمانان است. شهرت این روز، نزد مسلمانان به دلیل وقایع عاشورای سال ۶۱ هجری قمری است که در این روز حسین بن علی-رضی‌الله‌ عنهما‌- و یاران وی در رویداد کربلا در جنگ با لشکر ابن‌سعد، شهید شدند. علاوه‌ بر این اهل سنت، روز عاشورا را سالگرد روزی می‌دانند که موسی-علیه‌‌السلام- دریای سرخ را شکافت و خودش و پیروانش از آن عبور کردند و این روز را گرامی و روزه گرفتن در این روز را سنت مؤکّد می‌دانند. در این نوشتار از همین زاویه‌، به‌ این رخداد تاریخی نگریسته‌ شده‌ است.

اینگونه باید “عاشورا” را بزرگ داشت
خانواده های مسلمان ما که به تربیت فرزندانش اهتمام خاص می دهد می تواند از مناسبت های دوست داشتنی و خدادادی در این مسیر استفاده بهینه بکند؛ از جمله می تواند با احیای آن مناسبت ها ، ارزش ها و مبانی اصیل اسلامی را در درون نوه هایش تثبیت نموده و بکارد و با استفاده از روش های علمی آنان را با اهداف عظیم اسلامی آشنا نماید.
عاشورا ، دهم محرم ، روز بزرگی است از ایام الله که پیامبر(ص) آن را بزرگ داشته است ؛ آن روز را روزه گرفته و به پیروانش نیز سفارش فرمود که این چنین کنند .
عاشورا فرصت نیکویی است و جا دارد خانواده های مسلمان ما آن را مغتنم شمرده تا بدینگونه فرزندانشان را از لحاظ تربیتی گام هایی به جلو سوق دهند.
فضیلت بزرگداشت عاشورا و چرایی آن
امام بخاری و مسلم به نقل از ابن عباس – رضی الله عنهما- روایت نموده اند که رسول الله – صلى الله عليه وسلم- زمانی که به مدینه تشریف برد مشاهده کرد که مردم آن ، روز عاشورا – دهم محرم – را روزه می گیرند و می گویند این روز بس بزرگی است ؛ این همان روزی است که خداوند در آن موسی را نجات داده و پیروان فرعون را در دریا غرق نمود پس حضرت موسی این روز – تاریخی – را به منظور سپاسگزاری الله ، روزه گرفته است ، پیامبر با مشاهده این وضعیت فرمود : من از آن ها – یهودیان – به موسی نزدیک تر و سزاوارترم ؛ پس آن روز را روزه گرفت و دستور داد مسلمانان نیز روزه بگیرند.
امام بخاری به نقل از أَبِى مُوسَى – رضي الله عنه- روایت نموده که یهودیان روز عاشورا را به عنوان عید به شمار می آوردند، پس پیامبر صلى الله عليه وسلم فرمود : مسلمانان شما نیز آن را روزه بگیرید.
و همچنین در باره فضیلت روزه این روز در بخشی از حدیث مفصلی که در صحیح مسلم و به نقل از قتاده آمده که پیامبر (ص) فرمود : عاشورا را روزه بگیرید ؛ امیدوارم بوسیله آن خداوند گناهان یک سال قبلتان را بیامرزد.
و درصحیح بخاری و به نقل از ابن عباس(رض) آمده است که گفته است هیچ روزی را ندیده ام که پیامبر آن را روزه گرفته باشد و آن را بر سایر ایام برتری داده باشد جز عاشورا و این ماه یعنی رمضان.

جشن پیروزی بر ستم
راز بزرگداشت این روز عبارت است از پیروزی موسی و پیروانش و غرق نمودن پیروان فرعون توسط الله ، این روز بدین جهت عید است که خداوند فتح و پیروزیش را نصیب کسانی نمود که از پیامبرشان پیروی نموده و خاک و میهن خود را رها نمودند تا در سرزمینی جدید به تشکیل دولت اسلامی بپردازند .
آری باید این روز را جشن گرفت و خوشحالی کرد ؛ چرا که خداوند ستم و طغیان متجلی در فرعون و لشکریانش که در سرزمین و بلاد تباهی و طغیان پیشه می کردند را نابود نمود.
این روز مبارک و تاریخی را باید پاس و بزرگ داشت ؛ علاوه بر اینکه باید درس ها و عبرت ها ی عاشورا را به فرزندانمان نیز بیاموزیم.
درس ها و عبرت های آن عبارتند از :
1) به فرزندانمان بیاموزیم که در حد امکان این روز را روزه بگیرند و بچه های خردسالمان را نیز در صورت توان به این امر مهم عادت دهیم .
به آنان بیاموزیم که مسلمانان نخست به جای رمضان ، عاشورا را روزه می گرفته اند ، و فرزندانشان را بر روزه آن پرورش می دادند و با آنان بازی می کرده و با خود به مسجد می بردند تا از غذا و غذا خوری فاصله گرفته و بدین وسیله آن روز را به پایان ببرند.
2) به فرزندانمان بیاموزیم که نسبت به حوادث و جریانات جامعه حساس باشند و پس از مشاوره با بزرگان ، واکنش مناسب از خود نشان دهند ؛ پیامبر (ص) وقتی وارد مدینه می شود با پدیده جدیدی مواجه می شود که عبارت است از اینکه یهودیان ، عاشورا را روزه می گیرند ، آن حضرت که گوشه گیر نیست و نسبت به جریانات جامعه حساس است می پرسد چرا یهودیان چنین می کنند ؟ و پس از اینکه تشخیص داد که این پدیده به درد مسلمانان نیز می خورد آن را برگرفت ؛ البته با معیار و تشخیصی اسلامی و نبوی.
به آنان بیاموزیم که انسان مسلمان نباید متعصب باشد ؛ بلکه حق و راستی را هر جا و پیش هرکس بیابد ، می پذیرد؛ پیامبر(ص)می گوید : حکمت و چیزهای درد بخور و مفید ، گم شده شخص مؤمن است ، هرجا و پیش هرکس آن را بیابد ، خود را سزاوارترین مردم به آن می بیند و زود آن را پذیرفته و عملی می کند.
ما مسلمانان هر چیز مفید و شایسته را می پذیریم ؛ البته در چارچوب تشخیص و اخلاقیات والایمان ؛ و البته مانند یک مقلد رفتار نمی کنیم ؛ بلکه مانند یک نوآور مثبت اندیش ؛ چرا که انسان مسلمان همواره در اندیشه ها و رفتارش از دیگران ، جدا و ممتاز بوده و هست.
3) به فرزندانمان بگوییم که چرا یهودیان شایستگی بزرگداشت جشن پیروزی بر ستمگری را ندارند ؟ به آنان بگوییم که چون یهودیان از مسیر موسی منحرف شده و اکنون به سرقافله ستم و طغیان مبدل شده اند ، شایستگی بزرگداشت این عید را از دست داده اند! این ستم پیشگان شایستگی این را ندارند که جشن پیروزی بر ستم و ستمگری – عاشورا – را بزرگ بدارند ؛ بلکه این شایسته ما مسلمانان است که در این عید فرخنده را شادی کنیم ؛ پس آن را روزه گرفته و به منظور اثبات اینکه با این یهودیان جنایتکار تفاوت داریم ، روز نهم – تاسوعا – را نیز بزرگ می داریم ؛ همانطور که پیامبرمان دستور داده اند .
4)جا دارد به مناسبت عاشورا به اتفاق اعضای خانواده، داستان حضرت موسی را بازگفته و عبرت ها و درس های لازم را از آن برچینیم ؛ البته اگر بتوانیم داستان آن پیامبر هُمام را به صورت فیلم و دسته جمعی به تماشا بنشینیم بسیار مفیدتر خواهد بود و قطعاً تاثیر ماندگارتری بر فرزندان خردسال ما خواهد داشت ، فراموش نکنیم که شایسته است پس از نمایش آن فیلم ، به ذکر مشترکات آن با زندگی و وضعیت موجود مان پرداخته و وظیفه خود را نسبت به این وضع آشفته بیان نماییم .
ای کاش می توانستیم فرزندانمان را تشویق کنیم که تابلوهای مربوط به زندگانی حضرت موسی را نقاشی نموده تا بدینگونه بیشتر در درون آنان اثر گذار و ماندگار باشد.
5) واقعیت نبرد بین حق و باطل را به فرزندانمان بیاموزیم ، به آنان بگوییم که فرعون ستمگر، نوزادان پسر را در گهواره می کشت و ذبح می نمود ؛ چرا که می ترسید اگر اینان بزرگ شوند در آینده به انسان های نیکوکاری تبدیل خواهند شد و علیه ستمگرانی چون او مبارزه خواهند نمود .
به فرزندانمان بگوییم که اندیشه و افراد باطل در طول تاریخ جز جنایت پیشه ای نداشته و برای کسی سود و نفع نمی خواهد.
6) به فرزندانمان بیاموزیم که نباید در راه فرمانبرداری از خدا ترس به دل راه داد ؛ بلکه باید امیدوارانه و مطمئن ، به اجرای دستورات خدا پرداخت .
این درس مهم زندگی را از این آیه بگیریم که خداوند اینگونه به مادر موسی امید می بخشد﴿وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾ (القصص: 7) ترجمه : ما به مادر موسی الهام کردیم که: «او را شیر ده؛ و هنگامی که بر او ترسیدی، وی را در دریای نیل بیفکن؛ و نترس و غمگین مباش، که ما او را به تو بازمی‌گردانیم، و او را از رسولان قرار می‌دهیم!
مادری که نگران فرزندش است آن را محکم در آغوشش می گیرد ؛ ولی آن مادری که بچه اش را به خدا می سپارد و ندای پروردگارش را لبیک می گوید ، خداوند از فرزندش محافظت نموده حتی اگر آن را در دل دریا افکند!
7)درس ” مثبت بودن و مثبت ظاهرشدن ” را به فرزندانمان بیاموزیم و این درس مهم زندگی را از رفتار خواهر حضرت موسی که مادرش او را مامور می کند تا از نزدیک و بدون سر و صدا سرانجام فرزند نوزادش ، موسی ، را پی گیرد فرا می گیریم.
﴿وَقَالَتْ لأُخْتِهِ قُصِّيهِ فَبَصُرَتْ بِهِ عَن جُنُبٍ وَهُمْ لا يَشْعُرُون َوَ حَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِن قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ﴾ (القصص: 12,11) ترجمه :
و به خواهر [موسى] گفت از پى او برو پس او را از دور ديد در حالى كه آنان متوجه نبودند و از پيش شير دايگان را بر او حرام گردانيده بوديم پس [خواهرش آمد و] گفت آيا شما را بر خانواده‏اى راهنمايى كنم كه براى شما از وى سرپرستى كنند و خيرخواه او باشند
همچنین به فرزندانمان بیاموزیم که باید در رفتارهایمان آگاه و زرنگ باشیم و با حکمت و حسن تدبیر به اجرای ماموریت هایمان بپردازیم و البته باید با احتیاط و بدون اینکه کسی از ماموریت محرمانه ما بویی ببرد آن را اجرا نماییم .
می بینیم که خواهر موسی ، تنها نظاره گر نیست بلکه وقتی سر در گمی آنان را می بیند به راهنمایی و نصیحتشان می پردازد ؛ آن هم طوری که کسی شک نکند که او، آن زن مورد نظر – مادر خود و موسی – را می شناسد!﴿هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ﴾ آيامی خواهيد شما را به خانواده ای راهنمايی کنم ?
(8 “مراقبت و محافظت خداوند” از بندگان شایسته اش را به فرزندانمان بیاموزیم ؛ آن هم در ضمن بررسی و توضیح فرازهایی از زندگانی حضرت موسی ، آنگاه که خداوند به طور معجزه آسایی موسی را از چنگال فرعون آدم کش نجات می دهد ، زمانی که فرعون دستور داده بو هر نوزاد پسری باید ذبح شود!
تازه خداوند جل جلاله فرعون را برای خدمت و پرورش او مسخر نمود!
زمانی که حضرت موسی شخصی از نزدیکان فرعون را به قتل رساند ، خداوند شخصی را مامور ساخت که او را از تعقیب نیروهای پلیس آگاه نموده و به او بگوید که شهر را ترک کند ! و زمانی که از شهرخارج شد خداوند به او توفیق داد که به مَدیَن رفته و در آنجا به خدمت پیامبر خدا شعيب عليه السلام برسد و با دختر ش ازدواج نماید !
و اینگونه خداوند بندگان صالحش را همواره مورد عنایت خود قرار می دهد.
9) به فرزندانمان بیاموزیم که باید از طریق عدم اعتراف به ستم و طغیان و تسلیم نشدن در برابر آن ، از پیشروی باطل جلوگیری نمود ؛ پیروان حضرت موسی نه اینکه به حکمرانی فرعون اعتراف ننموده و تسلیم سلطه گمراهی نشدند ؛ بلکه پشت سر پیامبرشان از میهن خارج شدند تا بدین وسیله دولتی را برای اسلام برپا نموده و در سایه آن به عبادت خدا پرداختند.

(10 “احساس همراهی خداوند” در هر زمان و مکانی بویژه در اوقات خطر را به فرزندانمان بیاموزیم .
این نکته را به آنان یادآورشویم که هرکس خدا همراه او باشد همه چیز و همه کس با خواهد بود .
این درس حیاتی را در ضمن توضیح فراز پایانی از نبرد حضرت موسی با فرعون را برای فرزندانمان بیان کنیم ؛ آنگاه که موسی و همراهانش به منظور لبیک گفتن به دستور خدا از شهر خارج شدند و همزمان فرعون و لشکریانش که کسی را یارای مقابله با آنان نبود به تعقیب آنان پرداختند ، در این شرایط سخت ، موسی از همراهی و یاری پروردگارش مایوس نشد و آنگاه که برخی از پیروانش گفتند : “ما در چنگال فرعون افتاده ایم” در حالی که از کمک و یاری خدا اطمینان داشت پاسخ داد : ﴿.. كَلاَّ إِنَّ مَعِي رَبِّي سَيَهْدِينِ﴾ (الشعراء: 62) (موسی) گفت: «چنین نیست! یقیناً پروردگارم با من است، بزودی مرا هدایت خواهد کرد!»
پس تو ای فرزند نازنینم سعی کن همیشه با خدایت باشی تا تو را هدایت نموده و از هر گزندی محفوظ بدارد.
11) به فرزندانمان بیاموزیم که باطل هرچند سرکشی نموده و به سرکوب مخالفانش بپردازد و اینگونه نشان دهد که قدرتمند و تواناست ؛ ولی شکست خوردنی است و قطعاً مغلوب حق خواهد شد و خداوند گاهی پیروزیش را به تاخیر می اندازد تا مسلمانان اسباب قدرت را فراهم نموده و به سوی خدا برگردند ﴿إِنْ تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ﴾ (محمد: من الآية 7) ی کسانی که ايمان آورده ايد ، اگر خدا را ياری کنيد ، شما را ياری ، خواهد کرد و پايداری خواهد بخشيد
12)به فرزندانمان بیاموزیم که اهل مشارکت و مشورت باشند و در محیط خانواده این مبانی دینی را پیاده نمایند
فرعون که خداوند او را هلاک نمود شخص ستمگری بود طوری که به کسی اجازه نمی داد در تصمیماتش دخالت کند و همواره می گفت :﴿مَا أُرِيكُمْ إِلاَّ مَا أَرَى﴾ (غافر: 29). فرعون گفت‏جز آنچه مى‏بينم به شما نمى‏نمايم و شما را جز به راه راست راهبر نيستم
این بهترین فرصت است که به فرزندانمان بیاموزیم اهل مشورت باشند و سعی کنیم در کارهای منزل و روزانه عملاً با آنان مشورت نماییم . بزرگ خانواده نباید تک رای باشد ؛ انسان مسلمان در همه زمینه ها ستمگری و طغیان را مردود می داند ، از کوچک ترین واحد – خانواده – گرفته تا بزرگ ترین واحد اداری که عبارت است از مدیریت جامعه و جهان.
…..
چه زیبا خواهد بود خانواده های مسلمان در فضایی مناسب و سفره ای معنوی این درس های برگرفته شده از عاشورا را در ضمن بازگویی داستان حضرت موسی با همدیگر مرور نموده و عید پیروزی بر ستم و ستمگری را جشن بگیرند و فرزندانشان را طوری پرورش دهند که چنان عظمت و بزرگواری داشته باشند که در برابر ستم و ستمگری مقاومت نموده و پرچم اسلام را در چهار گوشه اسلام برافرازند تا همه انسان ها در سایه آن شیرینی عدالت و آرامش و صلح را بچشند .

دکتر رشاد لاشین
ترجمه : رسول رسولی کیا