فتواهایی در باره روزه و رمضان(۲)
مبطلات روزه
ابن حزم می گوید : موارد زیر روزه را باطل نمی کند:
” حقنه” / یعنی تزریق
“سعوط” / یعنی بخور
پس قطره چکاندن در گوش ، استعمال سوند ، استنشاق هرچند به حلق برسد، مضمضه اگرچه بدون عمد وارد گلو شود ، سورمه کشیدن در شب یا روز ، وارد شدن ذرات آرد و حنا و مواد عطری و حنظل یا هر چیز دیگر ، مگسی که بدون اختیار وارد گلو شود، … .
*ابن حزم برای ادعای خود استدلال می کند و می گوید :
“خداوند ما را در حال روزه داری از خوردن و آشامیدن و جماع و استفراغ عمدی و ارتکاب گناهان نهی فرموده است، بنابراین به هر آنچه از جلو یا عقب ، یا گوش و یا چشم و بینی یا هر سوراخ دیگر شکم یا سر وارد بدن شود اصطلاحا خوردن و آشامیدن نمی گویند ؛ و خداوند جز خوردن و آشامیدن هیچ چیز دیگری را مادام که حلال باشد بر روزه دار ممنوع نساخته است .”
* ابن تیمیه راجع به سرمه کشیدن و تزریق و استعمال سوند و رساندن دارو به دورن انسان از طریق زخم ها و … می گوید :
“اظهر این است که چنین مواردی روزه را باطل نمی کند ؛ زیرا روزه از ارکان مهم دین اسلام است که همه مردم اعم از خاص و عام با آن آشنایی داشته باشند . بنابر این اگر چنین مواردی را خدا و پیامبر ( ص) بر شخص روزه دار حرام می کردند و روزه با آنها باطل می شد ، بر پیامبر خدا لازم می آمد که آنها را بیان دارد و اگر مطرح می نمود صحابه نسبت به آنها آگاهی می یافتند و همانند سایر احکام شریعت آن را به امت ابلاغ می کردند .
وقتی که هیچ اهل علمی در این ارتباط از پیامبر خدا(ص) هیچ گونه حدیثی را نه صحیح ، نه ضعیف ، نه مسند و نه مرسل بیان ننموده است ، در می یابیم که آن حضرت در این باره مطلبی مطرح ننموده اند .
معنای ساده روزه یعنی خود داری از خوردن و آشامیدن و مباشرت با زنان که بر هیچکس پوشیده نیست. نص صریح قرآن نیز فقط در این سه مورد است و معنی این امور نهی بر هیچ کس پوشیده نیست .
در عهد نبوت ، اعراب بادیه نشین معنی آن را می دانستند و برای فهم و درک معنی خوردن و آشامیدن نیاز به تعریفهای منطقی نداشتند ؛
ونیز حکمت و فلسفه روزه که عبارتند ازاطاعت و بندگی خداوند متعال ترک خواهشهای نفسانی و جلب رضایت او بر کسی پوشیده نیست .
شخص روزه داری که از روی فراموشی بخورد و بنوشد ، باید بقیه روز را امساک کند و روزه اش را به اتمام رساند و شکستن روزه آن روز برای وی جایز نمی باشد .
مضمضه و استنشاق در وضو ؛ بنا به فتوای پیشوایان مذاهب : ابو حنیفه و امام مالک و امام شافعی جزء مستحبات وضواست و بنابر فتوای امام احمد جزئی از شستشوی صورت به حساب می آیند و انسان به این دو عمل امر شده است ؛ بنابر این انجام آن دو خواه واجب باشند یا مستحب ، شخص روزه دار و غیر روزه دار نباید آن را ترک نماید .
البته وظیفه شخص مسلمان این است که در ایام روزه داری در مضمضه و استنشاق ، همانند روزهایی که روزه نیست زیاده روی و افراط نکند .
استعمال داروی تنقیه و شیاف و امثال آنها ، همه اینها امکان دارد که جزئی از آنها وارد شکم بشود اما چون از منافذ و راهی طبیعی وارد شکم نمی شوند ، حکم خوردن و آشامیدن را ندارند و انسان پس از استعمال این چیزها احساس آرامش و مانند آن را نمی کند با وجود این دانشمندان قدیم و جدید حکم کرده اند که این موارد به دو گروه سخت گیر و آسانی تقسیم شده اند .
بعضی از دانشمندان حکم کرده ند که این موارد موجب بطلان روزه می باشند .
بعضی دیگر گفته اند : به خاطر اینکه این چیزها از راههای طبیعی و عادی وارد شکم نمی شوند روزه را باطل نمی کنند .
نهادن مرهم و مانند آن در مقعد برای کسی که مبتلا به بواسیر و امثال آن است و همچنین استعمال داروی تنقیه برای کسآنی که دچار یبوست شده اند ، روزه را باطل نمی کند .
?مسواک زدن در حال روزه و همه وقت ، چه اول و چه آخر روز مستحب است . همانطور که قبل از آغاز و پایان روزه مستحب می باشد .مسواک زدن یک سنت است که پیامبر خدا (ص) بدان سفارش نموده است .
(السواک مطهر للفم مرضاه للرب)پیامبر برای این کار در زمان روزه دار بودن و یا نبودن فرقی قائل نشده اند .
* اما راجع به خمیر دندان ، احتیاط در استفاده از آن بهتر است ؛ مبادا چیزی از آن به درون گلو انسان روزه دار فرو رود ، زیرا آنچه به حلق انسان فرو رود نزد بیشتر علمای اسلامی مبطل روزه است ؛ پس شایسته است انسان مسلمان از آن پرهیز کند و استفاده از خمیر دندان را به زنان بعد از افطار به تاخیر اندازد ، ولی هرگاه شخص روزه دار هنگام استفاده از خمیر دندان رعایت احتیاط بکند و در عین حال ، بدون اختیار اندکی از آن به حلق فرو رود ، مورد عفو و بخشش خداوند متعال قرار خواهد گرفت .
تهیه و تدوین / بیان عزیزی.خرداد۱۳۹۵
بخش نخست فتواهای رمضانی