اصولعبادات

لطیفه ها و نکته هایی در باره روزه و رمضان

این معانی دقیق و پندهای ایمانی ونکات فقهی را از کتاب های بزرگواران ابن قیم وابن جوزی برگزیدم امیدوارم برای خواننده سودمند بوده و خداوند ما را از کسانی قرار دهد که حرمت این ماه را نگه داشته و با پاداش فراوان آن را سپری می نمایند.

قداست روزه :

عمر بن خطاب (رض) می فرماید: روزه همانند احرام است چون روزه دار از هر آنچه روزه را باطل می کند اجتناب می کند. (غریب الحدیث، ابن جوزی)

لطف خداوند قرین بندگانش است

بعضی از علما می گویند: خداوند درباره اموری که زحمت ومشقت بر نفس انسان ایجاد می کند صیغه مجهول ذکر کرده هر چند فاعل آن مشخص است(کُتِب علیکم الصیام) اما در جایی که باعث آرامش و راحتی باشد با بیان فاعل، آن را ذکر کرده است (کَتَب ربکم علی نفسه الرحمه) (صید الخاطر، ابن جوزی)

دلیل نهی از استقبال رمضان با روزه گرفتن:

ابن قیم می فرماید: اینکه نهی شده است که با یک روز یا دو روز روزه گرفتن به استقبال رمضان برود تا موجب نشود زیادتر از روزه واجب ، روزه بگیرد ؛ همچنان که اهل کتاب این گونه عمل می کردند. (اغاثه اللهفان، ابن قیم)

راهنمایی رسول الله (صلی الله علیه و سلم) برای اثبات ماه رمضان

ابن قیم می فرماید: از توصیه های رسول الله (صلی الله علیه و سلم) است که مؤمن زمانی روزه بگیرد که رؤیت محقق شود ویا یک نفربر رویت آن شهادت بدهد ، آن حضرت صلی الله علیه و سلم با استناد به گفته ابن عمر در یک رمضان  و در رمضان دیگر به گفته اعرابی روزه گرفت و به گواهی آن ها اعتماد کرد و آن ها را مکلف به لفظ شهادت نکرد و اگر رؤیت محقق نشود ویا خبر واحد بر آن شهادت ندهد، سی روز کامل برای شعبان در نظر گرفته می شود واگر در شب سی ام شعبان هوا غبار آلود و یا ابر بود ، شعبان را سی روز در نظر گرفته و رمضان بعد از آن شروع می شود، نه به علت غبار یا ابر؛ بلکه به علت تکمیل شدن سی روز شعبان است که رسول الله (صلی الله علیه و سلم) خود آنطور عمل نمود و به آن امرکرد.

 و این گفته ی رسول الله (صلی الله علیه و سلم ) تناقضی با (فاِن غُم علیکم فاقدروا) ندارد چون مرادش در لفظ (قدر= شمارش) اکمال سی روز شعبان است که در عبارت (لِتُکملوا العدهَ) به آن اشاره شده است.(زادالمعاد،ابن قیم)

وجوب نیت در رمضان

عبدالله پسر امام احمد از پدرش نقل می کند : آیا جایز است کسی روزه رمضان بگیرد و نیت مستحب را بیاورد؟ فرمود: هیچ مسلمانی چنین کاری نمی کند، که روزه اش صحیح نیست ؛ مگر اینکه نیت روزه واجب را بیاورد. همانند کسی است که چهار رکعت نماز بخواند ونیت واجب نیاورد ، آیا کارش صحیح است؟ و بعد از آن فرمود: نماز واجب پذیرفته نیست مگر اینکه همراه نیت باشد. (بدائع الفوائد ابن قیم)

نیت باید در شب باشد

ابن جوزی از حدیث رسول الله (صلی الله علیه و سلم ) نقل می کند : (لا صیام لمن لم یبیّت الصیام ) روزه برای کسی که در شب نیت نکند پذیرفته نیست، مراد بخشی از شب است (غریب الحدیث ابن جوزی)

 رسول الله(صلی الله علیه و سلم) می فرماید: ( من صام رمضان ایماناً واحتساباً )مؤمن باید به پاداش خداوند امیدوار باشد و در این صورت اجر و پاداش برایش حاصل می شود. (غریب الحدیث ابن جوزی)

روزه دلیل ایمان است

بهره بردن از هر چیزی خوشایند نفس است اما امتناع کردن از آن دلیل ایمان به دستور ناهی آن است همانند کسی که در رمضان تحمل تشنگی می کند ، این کار ، دال بر آن است که ایمان به آمر روزه (الله) دارد. (صیدالخاطر ابن جوزی)

روزه داری از روی عادت

عده ای از مردم اگر با شلاق به جانشان بیفتی که روزه نگیرند باز روزه اشان را نمی شکنند ؛ چون به آن عادت کرده اند ولی با این حال  از تجاوز به اموال وآبرو و شخصیت دیگران دریغ نمی کنند، افراد بسیاری را دیده ام که بر نماز محافظت دارند ، اما اگر یکی از خواسته هایشان برآورده نشود به راحتی  حکم شرع را رها می کنند. (صید الخاطر ابن جوزی)

حفظ تندرستی و سلامتی انسان یکی از مقاصد و اهداف شریعت است

خداوند سبحان به شخص مسافر و مریض فرصت داده که روزه اشان را افطار کرده ودر صورت برگشتن و بهبودی آن را قضا کنند تا سلامتی و تندرستی آنها به خطر نیفتد ، چون روزه ، مریض را ضعیف می کند و برای مسافر مشقت ایجاد کرده و او را هم ضعیف می کند. (اغاثه اللهفان ابن قیم)

اسباب شکستن روزه

ابن قیم می فرماید: اسباب شکستن روزه چهار تا هستند:

 1. سفر ۲٫ بیماری ۳٫ حیض ۴٫ ترس از به خطر افتادن سلامتی و هلاک شدن مانند : زن شیرده و حامله وقتی ترس از سلامتی بچه داشته باشد و یا نجات دادن کسی که در حال غرق شدن است. (بدائع الفوائد ابن قیم )

حکم روزه خواری برای تنومند بودن در جهاد

ابن قیم می فرماید: امام ابن تیمیه اجازه شکستن روزه را برای کسی که مشغول قتال است صادر کرده و این فتوا مربوط به زمانی می شود که دشمن در ماه رمضان وارد دمشق شده بود، بعضی از فقها به فتوای شیخ الاسلام اعتراض کرده و گفتند: سفر و راه پیمایی مجاهدان که طولانی نیست!  شیخ فرمود: افطار روزه برای تقویت مجاهد در مقابل دشمن است و افطار مجاهد بهتر است از روزه در سفرمباح … اگر مسلمانان در حالی که روزه هستند با کفار جنگ کنند ، نمی توانند ضربه کاری به دشمن بزنند وچه بسا روزه ، آنها را از قتال باز می دارد و بدین وسیله دشمن شوکت آنها را پایمال می کند.

آیا هیچ یک از فقها شکستن روزه در میدان نبرد را بر سفر ترجیح می دهد؟ در حالی که رسول الله (صلی الله علیه و سلم ) در مکه دستور داد مسلمانان روزه هایشان را بشکنند تا  در میدان نبرد بر دشمن غالب آیند؟ پس علت شکستن روزه تقویت توان مجاهدان است نه سفر (والله اعلم)

 ابن قیم می فرماید: وقتی شکستن روزه برای زن حامله و شیرده به خاطر ترس از فرزند و یا نجات کسی که در حال غرق شدن است جایز است ، به طریق اولی برای رزمندگان جایز است و کسی که – شرکت در میدان نبرد به عنوان یکی از عوامل افطار – را یکی از مصالح مرسله گنجانده دچار اشتباه شده است ؛ چرا که مشمول دلالت نص و اشاره نص می باشد. (بدائع الفوائد ابن قیم)

کجایند روزه داران ؟

 ای بازار خوردن و نوشیدن، کجایند اهل روزه؟  ای تختخواب خراب، کجایند بیداران اهل شب؟ قسم به خدا وقت آن است که به بالای تپه ها و مخروبه ها برویم و بانگ برآوریم  که ای زنده دل؛ برخیز و دگرگون شو ، برخیز ؛ که سحر ، احساس غریبی از تو دارد و روزه هم از تو می پرسد و شب های پی در پی تو را سرزنش می کنند.(المدهش ابن جوزی)

کجاست روزهای زندگی ، روزگار نوید فصل بهار است ، دوری کنار رفته  و نزدیکی فرا رسیده است.

از فقاهت امام احمد:

محمد پسر بحر می گوید: ابو عبدالله – امام احمد – را در رمضان ملاقات نمودم در حالی که فضل پسر زیاد پیش او بود ؛ ابو عبدالله نماز تراویح را با صدای حزینی اقامه می کرد، بزرگان قوم و بعضی از همسایگان در مسجد جمع شدند تا مسجد پر شد …ابو عبدالله بالای منبر رفت ونگاهی به حضار انداخت و با لحنی تند و توام با توبیخ گفت: این چه وضعی است که مساجد را ترک کرده وبه مکان های دیگر روی می آورید؟!

 چند شبی در آن جا نماز تراویح خواند و سپس به علت بی رونقی مساجد آن جا را ترک نمود تا این پیام را مخابره کرده باشد که لازم است همسایگان مسجد ، نمازهایشان را در مسجد اقامه کنند . (بدائع الفوائد ابن قیم)

عبادت رسول الله (صلی الله علیه و سلم) در رمضان:

ابن قیم می فرماید: توصیه رسول الله (صلی الله علیه و سلم) در ماه رمضان این بود که زیاد عبادت کنید ، حضرت جبردیل (ع) قران را در ماه رمضان با او مدارسه می نمود رسول الله (صلی الله علیه و سلم) هنگام تلاوت قرآن با جبرئیل از نسیم و وزش باد با سخاوت تر بود … بیشتراز همه کس اهل بذل و بخشش بود … بسیار صدقه و احسان می داد و اهل تلاوت قران و ذکر وعبادت بود …

رسول الله (صلی الله علیه و سلم) رمضان را به عبادت اختصاص می داد و شب  و روز این ماه  را به عبادت سپری می کرد و در عین حال یارانش را از روزه وصال نهی می نمود ؛ اصحاب عرض می کردند: ای رسول خدا آیا تو روزه وصال می گیری؟ در جواب می فرمود: من مثل شما نیستم من پیش پروردگارم آب وغذا می خورم. (زادالمعاد ابن قیم)

تلاش اصحاب رضی الله عنهم در ماه رمضان:

زید  بن ارقم شب هفدهم ماه رمضان را احیا می کرد و در حالی شب را به صبح می رسانید که آثار زردی رنگ در چهره اش نمایان بود …. آن زردی که در هنگام تولد بچه بر چهره اش نمایان است .. مقصود این است که آثار زردی چهره ابن ارقم به خاطر احیای شب بود. (غریب الحدیث ابن جوزی)

زشتی گناه در رمضان:

زشتی زنا نسبت با توجه به زمان و مکان انجام آن فرق می کند ،در ماه رمضان زنا چه در شب یا روز ، زشتی و مجازات آن بیشتر از غیر رمضان است ؛ همچنان که این گناه در مکان های مقدس دیگر زشت تر و جرم بیشتری دارد. (اغاثه اللهفان ابن قیم)

زشتی غیبت برادر و خواهر مسلمان در رمضان:

ابوهریره (رضی الله عنه) می فرماید: اگر در رمضان مجبور به نوشیدن آب شوم  برایم خوشایندتر است از این که غیبت برادر مسلمانم را بکنم .

مجازات دو چندان برای کسی که حرمت ماه رمضان را نگه ندارد

حنبل از امام احمد در باره ی حکم کسی که در ماه رمضان شراب بنوشد نقل می کند که گفته است: حد بر او اجرا و اعمال  می شود و مجازات اضافی هم بر او گذاشته می شود ؛ همانند کسی که در ماه حرام کشته می شود باید دیه مقرر و یک سوم اضافه از قاتل گرفته شود.(بدائع الفوائد ابن قیم)

مجازات نوشیدن شراب در ماه رمضان:

اگر کسی در ماه رمضان شراب بنوشد علاوه بر حد آن باید حکم تعزیری بیست تازیانه نیز بر او زده شود همانند آن چه علی بر نجاشی اجرا کرد و ابوبکر  در واکنش به آن فرمود: پنجاه تازیانه به او زده می شود ؛ چهل تا حکم حد و ده تا برای شکستن حرمت ماه رمضان.

گریز و حیله های ناپسند :

متوسل شدن به حیله های ناپسند برای فرار از انجام تکالیف دینی همانند بخشیدن اموال به همسر و فرزند برای نپرداختن زکات واجب ، کاری زشت و ناپسند است ؛ مثل شخصی که ماه رمضان فرا رسیده  و او عمدا به مسافرت می رود تا روزه نگیرد. (اغاثه اللهفان ابن قیم)

افضل برای اهل مکه طواف است نه عمره:

ابن قیم می فرماید: مطالبی در باره عمره میان من واهل مکه رد و بدل شد.. به آن ها گفتم: طواف زیاد از انجام عمره بهتر است ؛ ولی آنها با اشاره به این روایت که(عمرهٌ فی رمضان تعدل حجه) با من مخالفت کردند !!  که به آنها گفتم: محال است مراد شارع آن باشد که اهل مکه به نزدیک ترین محل احرام بروند و برابر یک حج هم ثواب ببرند در حالی که رسول الله(صلی الله علیه و سلم) همراه یکی از یارانش در مدت اقامت در مکه قبل و بعد از فتح، عمره انجام ندادند با وجود این که اصحاب رسول الله (صلی الله علیه و سلم ) از همه حریص تر بودند بر کسب خیر و آگاه تر بودند به مراد رسول الله صلی الله علیه و سلم و تواناتر بودند به عمل به آن ؛ با این حال از این عمل ساده واجر بزرگ امتناع کرده اند در حالی که یکی از آنها در رمضان می توانست سی حج و یا بیشتر انجام دهد! اگر کسی مقداری دقت کند  هرگز نمی پذیرد که این فضیلت برای اهل مکه اختصاصی در نظر گرفته شود ، بلکه مراد رسول الله(صلی الله علیه و سلم ) عمره ای عادی است که خود و یارانش از ممالک دیگر کوله بار سفر ببندد و راهی آن دیار شوند

و این گونه به ام معقل  فرمود:  (عمرهٌ فی رمضان تعدل حجه) ولی به اهل مکه نگفت: بروید به نزدیک ترین محل احرام وعمره انجام دهید وهیچ یک از  اصحاب چنین برداشتی نداشته است.(حاشیه ابن قیم علی سنن ابی داود)

ترک سنت وتر به صورت عمدی:

 امام احمد (رحمه الله) درباره شخصی که عمدا نماز وتر را ترک می کند می گوید: این بد انسانی است که سنت رسول الله(صلی الله علیه و سلم ) را ترک می کند ؛ چنین شخصی از عدالت ساقط می شود . (بدائع الفوائد ابن قیم)

مقایسه بین دو شب آخر ماه رمضان و ده شب اول ذی الحجه:

ابن قیم می فرماید: از شیخ الاسلام ابن تیمیه در باره این ایام و شب ها پرسیدم که کدام فضیلت بیشتری دارد؟ در پاسخ فرمود: ایام ذی الحجه از روزهای آخر ماه رمضان فضیلت بیشتری دارد ولی شب های آخر ماه رمضان از این ایام ده گانه فضیلت بیشتری دارند.

اگر انسان خردمند در این جواب تامل کند آن را شافی و کافی می داند ؛چون هیچ روزی نزد خداوند محبوب تر از ده روز اول ذی الحجه نیست که در آن روز عرفه و روز عید و روز ترویه (هشتم) و روز آماده شدن برای رکن اصلی حج وجود دارد ؛ اما شب های قدر شب هایی هستند که رسول الله(صلی الله علیه و سلم ) آن ها را احیا می کرد و شبی در آن وجود دارد که فضیلتش از هزار ماه بیشتر است …

فضیلت شب قدر و اسرا:

از شیخ الاسلام سوال شد  کدام یک از شب قدر و اسرا فضیلت بیشتری دارد؟ فرمود : افضل برای رسول الله (صلی الله علیه و سلم ) شب اسرا و افضل برای امت شب قدر است، بهره رسول الله صلی الله علیه و سلم در شب اسرا بیشتر بود از شب قدر ولی بهره ونصیب امت در شب قدر کامل تر از شب اسرا است. (بدائع الفوائد ابن قیم)

اهداف اعتکاف:

حکمت تشریع اعتکاف تمرکز روح وقلب انسان به خداوند وایجاد خلوت و بریدن از مشغول شدن به انسان و وصل شدن به خداوند است به نوعی که یاد او و دوستی و توجه به خدا تمام هم وغم و گذرهای قلب گردد … دوستی با خداوند مستولی بر قلب گردد به نوعی که همه حرکات قلب متوجه خداوند شود و همه گام های انسان با یاد خداوند برداشته و اندیشیدن برای رضایت او خلاصه گردد با این صورت انیس خداوند می گردد واز انس با مخلوق گریزان می گردد … این انس ودوستی برای انسان آمادگی ایجاد می کند واز وحشت قبر در امان می ماند در روزی که هیچ مونسی نیست مگر خداوند و تنها دلخوشی همین است و بس این است مقصود بزرگ اعتکاف .

 این هدف بزرگ زمانی محقق می شود که همراه روزه باشد ؛ اعتکاف در با فضیلت ترین روزهای رمضان (ده روز آخر) نهاده شده است. از رسول الله (صلی الله علیه و سلم ) نقل شده است که اعتکاف بدون روزه به جا می آید اما مادر مؤمنان حضرت عائشه(رض) میفرماید : (لا اعتکاف الا بصوم) یعنی اعتکاف بدون روزه وجود ندارد.(زاد المعاد ابن قیم)

امام احمد در شب عید:

  فضیل بن زیاد می فرماید: شب عید در حضور احمد بن حنبل رضی الله عنه بودم در حالی که مردم در باره رؤیت هلال ماه اختلاف داشتند ؛ نماز واجب را به جا آورد .. چهار رکعت خواند و نشست تا خبر هلال را در یافت کند و کسی را فرستاد نزد ابو اسحاق تا خبر هلال را از ایشان بگیرد … در مسجد نشست تا پیک آمد و گفت :هلال به صورت قطعی دیده شده است … امام احمد خبر را منتقل نمود و سپس  برخاست و به منزل رفت. (بدائع الفوائد ابن قیم)

حسین فرزند علی (رضی الله عنه) در روز عید ، مردم را نگاه می کرد که می خندیدند ؛پس گفت: خداوند عز و جل ماه رمضان را میدان مسابقه برای مردم نهاده تا رضایت حق را به جای آورند، در این مسابقه قومی پیشی گرفتند و رستگار شدند و دیگران کوتاهی کردند و زیان دیدند…  تعجب از خنده  بیهوده و سرگرم شده ای برای روزی نیکوکاران رستگار وبیهوده کاران نا امید.

قسم به خدا اگر پرده حجاب برداشته شود نیکوکاران مشغول احسان و زیاد کردن آن و بدکاران ناخوشایند به بدی خود هستند به جای اینکه به فکر لباس تازه و شانه کردن سر باشند .

نویسنده : خالد ابو صالح

ترجمه : فائز طالبی

از طريق
فایز طالبی
منبع
sozimihrab
نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا