مسلمانان غیر عرب زبان در کشوری زندگی می کنند ؛ آیا صحیح است آنان با زبان مادری و محلی خود خطبه جمعه ایراد کنند ؟ یا لازم است که در هر شرایط خطبه نماز جمعه حتما با زبان عربی ارائه شود؟
آیا خطبه ی جمعه باید به زبان عربی ارائه شود؟
امام ابو حنیفه رحمه الله می گوید : ارائه خطبه جمعه با زبان محلی و غیر عربی بلا مانع است . امام اعظم بر این باور است که حتی اگر خطیب قادر به تکلم به زبان عربی هم باشد باز می تواند به به زبانی دیگر به ارائه خطبه بپردازد و در این باره تفاوتی ندارد که شنوندگان عرب باشند یا غیر عرب ..
امام احمد بن حنبل رحمه الله در این باره می گوید: اگر خطیب قادر به تکلم به زبان عربی باشد باید خطبه را با زبان عربی ارائه دهد ؛ ولی اگر از ارائه خطبه به زبان عربی ناتوان بود می تواند به زبان دیگری خطبه ایراد کند ؛ خواه مخاطبان عرب باشند یا غیر عرب.
البته تلاوت آیه ای از قرآن که رکنی از ارکان دو خطبته است باید حتماً به زبان عربی باشد و تلاوت آن به زبان محلی و غیر عربی جایز نیست ؛ مگر اینکه خطیب قادر به تکلم به زبان عربی نباشد که در این صورت شرایط متفاوت است و می توان ذکری عربی و ماثور جایگزین آن نمود و اگر چنانچه خطیب ازقرائت آیه و بدل آن ناتوان بود می تواند به میزان قرائت یک آیه ساکت بماند .
امام شافعی رحمت الله علیه در باره ارائه خطبه به زبان غیر عربی می فرماید: ارائه خطبه به زبان عربی الزامی است و در واقع خطبه عربی یکی از شرایط و واجبات خطبه جمعه می باشد و باید شخص خطیب ابتدا عربی را بیاموزد و سپس به ایراد خطبه بپردازد ؛ البته اگر فراگرفتن آن برایش ممکن باشد ولی اگر این کار برای او ممکن نبود می تواند خطبه را به زبان محلی ارائه نماید..
ناگفته نماند الزام به ارائه خطبه به زبان عربی زمانی است که شنوندگان خطبه ، عرب باشند ؛ ولی اگر غیرعرب بودند ، ارائه به زبان عربی شرط نیست .
چکیده دیدگاه امام شافعی این است که اگر مخاطبان و نمازگزاران عرب بودند و خطیب هم قادر به فراگیری و تکلم به زبان عربی بود ، در این صورت باید خطیب حتما به زبان عربی به ایراد خطبه بپردازد . و در واقع تنها ارائه آیه قرآن در ضمن دو خطبه باید به زبان عربی تلاوت شود ؛ که تلاوت آن هم برای غیر عرب زبانانی که قادر به تکلم زبان عربی نیستند الزامی نمی باشد ! و این گونه خطیبان جمعه می توانند بجای آیه به خواندن یک ذکر ماثور نبوی بسنده نموده و اگر از قرائت آن هم عاجز بود کافیست چند ثانیه ای را سکوت اختیار کند .
اختلاف علما و فقها در باره ارائه خطبه به زبان عربی معطوف به ارکان و واجبات خطبه و گرنه ارائه غیر ارکان آن به هر زبانی به اتفاق آنان لامانع می باشد .
این نظرات ائمه مذاهب اهل سنت بود ، البته برخی از فقها به منظور تشویق به فراگرفتن زبان عربی تاکید کرده اند که خطبه ، به زبان عربی ایراد شود ؛ در این میان ، امام مالک دیدگاهی سخت گیرانه تر دارد و معتقد است که خطیب باید به زبان عربی به ایرادخطبه بپردازد و اگر چنانچه شخصی پیدا نشد که به زبان عربی خطبه بخواند نماز جمعه بر آن مردم ساقط می شود …
تاکید این بزرگواران بر زبان عربی بدان منظور است که عربی زبانی است که قرآن با آن نازل شده و زبان احادیث هم عربی است
اینجانب – نویسنده -، در بین نظریات و آراء ارائه شده ، رای متوسط و معتدل ؛ همانا رای امام شافعی را ترجیح می دهم که ارائه ارکان خطبه به زبان عربی باشد ولی ایراد بقیه خطبه به زبان محلی فاقد هر گونه اشکال شرعی می باشد ؛ چون از ایراد خطبه این است که نصایح و آموزه هایی دینی و اجتماعی به مخاطبان ارلائه شود که اگر زبان خطیب را نفهمند این هدف دست نیافتنی خواهد بود .
اینجانب براین باورم که در این شرایط ، تعصب برای یکی از مجتهدان و ائمه را دور بیندازیم و آن رأی و نظریه فقهی را بپذیریم که با ظروف زمانی و مکانی مسلمانان بیشتر سازگار و منطبق است.
منبع : اسلام اون لاین
مترجم : حسین عمری – سقز
