شبهاتفتاوی

کدام بهتر است؟ حج سنت یا کمک بە فقرا ؟!

سؤال:

برخی از مسلمانان ـ کە از مکنت مالی برخوردارند ـ  تصمیم گرفتەاند هر سال به حج تمتع مشرف شوند ؛ علاوه بر اینکه علی رغم جمعیت فراوان حجاج و البتە ازدحام شدید بویژە هنگام طواف و دویدن بین صفا و مروه و رمی جمرات کە گاهی کشتە ها و زخمی بە دنبال دارد هرسال ماه مبارک رمضان ، یک عمره انجام دهد ، آیا بهتر نیست این عده ، دارایی هایی که جهت حج مستحب و عمره هزینه می کنند را صرف کمک به فقرا و تهیدستان و مشارکت در پروژه های خیریه و موسسات اسلامی که اغلب بدلیل نبود یا کمبود منابع مالی تعطیل شده اند ، نمایند ؟ یا هزینه کردن جهت انجام حج های تکراری و عمرە های پیاپی بهتر است از صدقه و انفاق در راه خدا و یاری اسلام؟

ممنون می شوم سوالم را با دلایل شرعی پاسخ گویید. سپاسگزارم

 پاسخ از علامه دکتر یوسف قرضاوی:

الحمد لله، والصلاه والسلام على رسول الله و على آله و صحبه و من اتبعه إلى یوم الدین.

باید بدانیم نخستین وظیفه هر مسلمان مکلف این است که واجبات دینی را انجام دهد ؛ کما اینکه انجام مستحبات خرسندی و قربت خداوند را در پی دارد..

در حدیث قدسی کە امام بخاری روایت نمودە آمدە  است: “ما تقرب إلى عبدی بمثل أداء ما افترضته علیه، ولا یزال عبدی یتقرب إلی بالنوافل حتى أحبه، فإذا أحببته کنت سمعه الذی یسمع به، وبصره الذی یبصر به..”

ولی در این میان شایسته است قواعد شرعی زیر را مدنظر قرار دهیم.

أولأً: خداوند هیچ کار سنتی را از شخص مسلمان نمی پذیرد مگر پس از انجام واجبات. بنابراین هر مسلمانی کە مشغول انجام حج تکراری و یا عمرە است ولی از پرداخت زکات امتناع می ورزد ، بداند کە حج و عمرە اش را خداوند نخواهد پذیرفت… برای این شخص که مشغول انجام حج تکراری و عمره می باشد بهتر است  دارایی هایش را با پرداخت زکات پاکیزه بگرداند.

و همین طور است حکم کسی که بدهکار تاجر یا غیر تاجری است ؛ جنسی را به صورت قرضی خریداری نموده ولی موفق به پرداخت قیمت آن نشده است ؛ یا پولی از کسی قرض گرفته ولی آن را پس نداده است ، جایز نیست این گونه اشخاص قبل از تسویه بدهی هایشان به انجام حج سنت یا عمره مشرف شوند!

 ثانیًا: خداوند آن کار مستحبی که به حرام منجر می شود را نمی پذیرد ؛ زیرا مصون ماندن از گناه و حرام مقدم است بر دستیابی به پاداش کار مستحب ؛ بنابراین اگر ازدحام حاجیانی که برای چندمین بار به حج می روند باعث اذیت و مشقت و شیوع بیماری و فوت برخی از حاجیان در بین پاهای حجاج شود ، شایسته است در حد امکان جهت کاستن از این ازدحام ، اقدام شود و نخستین گام برای این کار عبارت است از  خودداری کسانی که برای چندمین بار به حج رفته اند از انجام حج سنت تا دیگران نیز ـ که اغلب به دلیل پرشدن کاروان های اعزامی ، از حج بازماده اند ـ توفیق انجام این فریضه را پیدا کنند!

 ثالثًا:دفع ضرر مقدم است بر جلب منفعت  ؛ بویژه زمانی که ضرر مربوط به عموم بوده ومنفعت مربوط به افرد باشد .

اگر منافع برخی افراد مقتضی این است که بارها و بارها به حج سنت مشرف شوند ولی در اثر عملی شدن این منفعت فردی هزاراها و بلکه صدها هزار حاجی ؛ حتی خود حاجیان شیفته حج های تکراری و سنت دچار ناراحتی و آسیب مالی و جسمی می شوند ؛ در این صورت وظیفه همگان این است که از انجام این گونه حج ها جلوگیری به عمل آورند تا در ازدحام حاجیان کسی متضرر و آسیب نبیند.

رابعًا: دروازه کارهای مستحب گسترده و فراوان است و خداوند در این مورد بر بندگانش سخت نگرفته است ، مسلمان آگاه از میان این همه مستحبات موجود ، آن کاری را بر می گزیند که بیشتر با روحیات و شرایطش سازگاری داشته و با محیط و پیراموش می خواند .

اگر چنانچه حج مستحب باعث می شود برخی از مسلمانان آسیب ببینند ؛ باید بداند که خداوند برای مسلمانان عرصه های دیگری را جهت بروز و ظهور مقرر فرموده که می تواند از طریق آن ها به خداوند تقرب جوید ؛ بدون اینکه کسی آسیب ببیند ؛ برای مثال توجه کنید به صدقه دادن به نیازمندان و مساکین و بویژه اقوام و بستگان که در حدیث اینگونه تشریح شده است: “الصدقه على المسکین صدقه و على ذی الرحم ثنتان: صدقه وصله” دستگیری از انسان های تهیدست یک صدقه به حساب می آید ولی دستگیری اقوام دارای دو صدقه می باشد(رواه أحمد والترمذی والنسائی وابن ماجه والحاکم عن سلمان بن عامر الصیفی بإسناد صحیح) .

-این گونه اشخاص باید بدانند- که گاهی تامین نفقه اقوام تهیدست بر آنان واجب خواهد بود ؛ آن هم زمانی که آنان ثروتمند بوده و  ایشان تهیدست باشند … و فقرای همسایه هم همین طورند ؛ چرا که آنان علاوه بر حق مسلمانی دارای امتیاز همسایگی نیز می باشند و گاهی رتبه کمک به همسایگان تا درجه وجوب صعود می کند و هرکس از آن تخطی نماید متخلف به شمار می آید…

 در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت شده است: “لیس بمؤمن من بات شبعان وجاره إلى جنبه جائع”. مومن نیست آن کس که با شکم سیر سر بر بالین می گذارد ولی همسایه اش از گشنگی خواب از چشمانش پریده است  (رواه الطبرانی وأبو یعلی عن ابن عباس ورواه الحاکم عن عائشه والطبرانی والبزار عن أنس مع اختلاف فی اللفظ) .

دیگر راه های هزینه صدقات عبارت است از جمعیت های دینی ، مراکز اسلامی ، مدارس قرآنی و موسسات قرآنی و اجتماعی و فرهنگی که دغدغه دینی دارند ؛ ولی بدلیل نبود منابع مالی و حمایتی از فعالیت باز مانده اند ؛ این در حالی است که موسسات تبشیری – مسیحی با صدها میلیون دولار ساپورت می شوند تا به اهداف خبیث خود برسند که عبارت است از سیاه نمایی علیه اسلام ، به هم زدن وحدت مسلمین و تلاش ، حداقل جهت بی خاصیت نمودن دینداری مسلمانان ؛ اگر نتواند آنان را مسیحی نماید… آری مهم ترین وظیفه و اصلی ترین هدف این گونه موسسات این است که دیانت و ایمان مسلمانان را متزلزل نمایند و در واقع آنان با مسلمانانی که عاری از دین و اسلام راستین باشد مشکلی ندارند …

علت اصلی ور شکستگی بیشتر پروژه های اسلامی کمبود منابع مالی مسلمانان نیست ؛ هستند برخی از کشورهای اسلامی که امروزه به عنوان ثروتمندترین کشورهای جهان به حساب می آیند !!

همانطور که ناکامی آن موسسات دینی بدلیل کمبود انسان های خَیّر و نیکوکار مسلمان نیز نیست ؛ که هنوز در میان مسلمان نیکوکاران پاکِ فراوانی وجود دارند ! ولی مشکل این است که بیشتر بخشش ها و هزینه ها در جاهای نامناسب انجام می گیرد !

اگر صدها هزار مسلمانی که سالانه برای حج سنت و عمره ثبت نام می کنند هزینه های اختصاص داده شده به حج و عمره اشان را برای راه اندازی پروژه های اسلامی جدید و یا تقویت پروژه های موجود هزینه نمایند و این سامانه را سامان دهند ، این کار سودمند باعث خواهند شد عموم مسلمین از خیر و برکت برخوردار شده و وضعیت کنونی و آینده مسلمین بهبود یابد

و کارگزاران مخلصی که در عرصه دعوت اسلامی در حال تلاشند خواهند توانست در رویارویی با جریانات تبشیری و کمونیستی و سکولاری و کلیه جریانات غربی و شرقی توفیق حاصل نمایند ؛ جریاناتی که در مسایل بسیاری با هم اختلاف دارند ولی در مقابله با جریانات اسلامی میانه رو و دلسوز و ایجاد موانع پیشرفتشان و به هم زدن یکپارچگی امت اسلامی با هر روش ممکن ، اتفاق نظر دارند !    

نصیحت اینجانب – قرضاوی – به برادران و خواهران مخلص و دینی ام که عاشق زیارت حج و عمره اند و مایل اند هر سال افتخار انجام این مناسک را به چنگ آورند این است که :

قناعت کنید به آنچه تاکنون از حج و عمره در کیف پس انداز اخروی تان دارید و اگر همچنان بر تکرار حج و عمره پافشاری می کنید توصیه من به شما بزرگواران این است که پنج سال یک بار راهی سرزمین وحی شوید …

و با این کار مهم دو فایده بزرگ و دو پاداش عظیم بدست خواهید آورد : 

نخست :سوق دادن اموال و دارایی های موجود به سمت دعوت اسلامی و دیگر کارهای عام المنفعه و کمک به مسلمانان در نقاط مختلف جهان ؛ بویژه اقلیت هایی که حقشان پایمال می شود .

دوم : دادن فرصت به دیگر مسلمانانی که از نقاط مختلف جهان جهت انجام حج عازم سرزمین حرم می شوند ؛ بویژه آنان که تاکنون موفق به انجام یک بار حج واجب هم نشده اند . شکی وجود ندارد که کمک به مسلمانان در این بخش بسیار حایز اهمیت است .

هر عالم دینی  بر این نظریه صحه می گذارد که ترک حج سنت و عمره به منظور بازکردن مکان برای دیگر مسلمانان بویژه کسانی که تاکنون موفق به انجام فریضه حج نشده اند و کاستن از ازدحام حجاج به طور عام ، باعث تقرب به خدا خواهد شد و این کار دارای اجر و پاداش فراوان می باشد “وإنما لکل امرئ ما نوى”

ناگفته نماند در کل ، کارهای مربوط به جهاد از کارهای مربوط به حج برتر است و این گفته مورد تایید قرآن می باشد :{أَجَعَلْتُمْ سِقَایَهَ الْحَاجِّ وَعِمَارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الآَخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللهِ لاَ یَسْتَوُونَ عِنْدَ اللهِ وَاللهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ .الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَهً عِنْدَ اللهِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ} (سوره التوبه: ۱۹، ۲۰) .

آیا سیراب ساختن حاجیان و آباد کردن مسجد الحرام را همانند [کار] کسى پنداشته‏ اید که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و در راه خدا جهاد مى ‏کند [نه این دو] نزد خدا یکسان نیستند و خدا بیدادگران را هدایت نخواهد کرد . کسانى که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته‏ اند نزد خدا مقامى هر چه والاتر دارند و اینان همان رستگارانند

البته خداوند از همه ما و شما داناتر است

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته

یوسف قرضاوی

ترجمه : رسول رسولی کیا – مهاباد

از طريق
رسول رسولی کیا
منبع
sozimihrab
نمایش بیشتر

رسول رسولی کیا

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - مهاباد @ شغل : دبیر آموزش و پرورش

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا