درخت عامل پاک کننده هوا از گرد وغبار و سموم است، مانع گرم و خشک شدن محیط می شود وعاملی مهم در جهت لطافت هوا و کاهش آلودگی صوتی است . همچنین مانع برپا شدن توفان های سخت و ویرانگر و گرمای سوزان و خشکسالی های شدید می باشد. وجود جنگلها باعث ترمیم و جلوگیری از بین رفتن لایه ازن و مانع از باران های اسیدی می شود.جنگلها یکی از مهمترین جاذبه های توریستی برای هر کشور می باشند و از ارکان اقتصادی به حساب می آیند.
در شهرها برخی مواقع درختانی را می بینیم که در کف جوی ها کاشته می شوند و به دلیل این که کف خیابانها را سنگفرش کرده اند فلزات سنگین به ریشه درختان تأثیر می گذارد و آنها را نابود می کند و یا این که می بینیم آب در جوی ها می رود و فضای سبز در پشت آن قرار می گیرد. در اینگونه مواقع باید آب را به سمت درختان هدایت کنیم تا ضمن سیراب کردن آنها از به هدر رفتن آب نیز جلوگیری نماییم.
درسالهای اخیر فرهنگ کاشت چمن رواج پیدا کرده که هزینه بسیار بالایی دارد و تأثیرات آن نیز مانند درخت نیست و می توان به جرئت گفت که وجود یک مترمربع درخت هزاربار از این مقدار چمن با ارزش تر است. زیرا در شهرهایی مثل تهران که آلودگی در حد بالایی است ، درخت و درختکاری، از طریق استفاده از گونه های مناسب بیشترین تأثیر را در کاهش آلودگی هوا دارد .
چمن آب بسیار زیادی مصرف می کند. هزینه نگهداری بالایی دارد و در صورت عدم رسیدگی محیط را آلوده می کند و در پاییز و زمستان نیز زرد می شود و از نظر ظاهر نیز زیبایی درخت را ندارد. سطح تعرق درخت نسبت به چمن بسیار بالاست و شاید در حدود ۱۰۰۰ برابر چمن می تواند تصفیه کننده هوا باشد و به هوا رطوبت دهد و در تابستان از گرمای زیاد و در زمستان از سرمای شدید جلوگیری کند . دقیقاً به همین دلیل است که در مناطق شمالی کشور هوا معتدل است.
چنار، سمبل تهران بود
بهترین و سازگارترین درخت در تهران قدیم، درخت چنار بود، اما وضعیت کنونی هوای تهران و آلودگی شدید سبب شده که درختان چنار به تدریج از بین برود و محیط برای زیست این گونه ی زیبا که روزگاری سمبل تهران بود، نامساعد گردد. در حال حاضر تهران به گونه هایی نیاز دارد که در پائیز و زمستان نیز سبز باشند و به کاهش آلودگی هوا کمک کنند. البته درخت کاج مفید نیست. کاج چند عیب دارد : قدرت تصفیه کنندگی کمتری دارد و علاوه بر این در برابر مواد سمی و باران های اسیدی بسیار آسیب پذیر می باشد. علاوه بر این، کاج خاک پیرامونی و زیر این درخت را اسیدی می کند که خود مانع از رویش گونه های گیاهی می گردد. باید برای تهران از گونه ی درختان پهن برگ و مقاوم استفاده کنیم. در اینجا باید نکته ای را یاد آوری کنم و آن اینکه، هَرَس هر ساله ی درختان کار اشتباهی است، بخصوص در تهران این کار زیان های بیشتری به همراه دارد. مثلاً درختان نارون هرچند تنومند باشند از قدرت تصفیه کنندگی بیشتری برخوردار هستند. البته هرس برای درختان چنار بسیار کهنسال که دچار آفت شده باشند، ضروری است.
سمپاشی در محیط شهری، عمل اشتباهی است، زیرا محیط را آلوده می کند. نکته دیگر استفاده از درختان مناسب در رفوژ( محوطه میانی ) و همچنین کناره ی بلوارهاست. باید در این مکان ها به جای درخت بید مجنون که به شدت آسیب پذیر است، از درخت سرو استفاده کنیم. در داخل شهر، درخت کاج در دو طرف خیابان ها بهتر پاسخ می دهد و مناسب ترین درخت ، کاج تهران است که با اقلیم تهران سازگاری دارد. استفاده از نارون نیز در محیط های شهری بهتر از اکالیپتوس است . زیرا درخت اکالیپتوس، به ساختمان ها لطمه می زند. جنگلکاری در دشت های کم آب هم پاسخ نمی دهد. زیرا به تدریج ، سطح آب سفره زیرزمینی را پایین می برد.
آیین سه هزار ساله
درختکاری یکی از سنت های ایرانیان است و بیش از سه هزار سال است که درخت مورد احترام مردم بوده است. انسان در طول زندگی خود با درخت عجین بوده و همواره به نوعی زندگی خود را به وسیله درخت تأمین می کرده است. در زمانهای دور مکان زندگی خود را بر روی درختان بزرگ بنا می کرد تا از گزند جانوران مهاجم و درنده در امان باشد و درخت آن قدر برایش قابل احترام بود که گاهی برای برآورده شدن حاجات خود به درخت دخیل می بست؛ آیینی که هنوز هم کم و بیش در محوطه هایی نظیر امامزاده ها و بعضی اماکن مقدس رواج دارد و این منحصر به کشور ما نمی شود ؛ بلکه در همه ی دنیا باوری با این مضمون که “آخرین درخت مساوی با آخرین انسان” است وجود دارد.
حال اگر بخواهیم وارد بحث علمی و ضرورت وجودی درخت بشویم باید بگوییم که ۵۲ درصد از آلودگی هوا و همچنین آب شیرینی که قابل استفاده برای مردم در سراسر دنیا است به وسیله درخت تأمین می شود. می دانیم که دو سوم از کره زمین را آب تشکیل می دهد و ۹۷ درصد از این آب، آب شور است و تنها ۳ درصد از این آب جوابگوی ۶ میلیارد جمعیت جهان می باشد و این مقدار به وسیله درخت ، شیرین می شود.
اهمیت فضای سبز
همچنان که می دانیم فضای سبز به عنوان بخش جاندارِ ساخت کالبدی شهر از عملکردها و بازدهی مختلف برخوردار است. اما بهترین بازدهی آن بهبود شرایط محیط زیست، کاهش آلودگی هوا، تأثیر مثبت بر چرخه آب در محیط زیست و افزایش کیفیت آبهای زیرزمینی است. افزایش نفوذپذیری خاک و کاهش آلودگی صوتی را باید بر این فهرست افزود.
فضای سبز حتی در کوچک ترین سطح خود می تواند درجه حرارت را کاهش دهد و در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد. اما این تأثیرات هنگامی به حداکثر خود می رسد که اولاً مکان یابی فضای سبز متناسب با وضعیت اقلیم شهری صورت گیرد و ثانیاً در طراحی فضای سبز، عمدتاً از درختان بهره بگیریم. از یاد نبریم که کاشت یک درخت در محوطه منازل( در صورت وجود فضای مناسب) و کاشت چند درخت در معابر( مجاور منازل) و همچنین کاشت درختان در فضاهای هر چند کوچک محلی تأثیر بسزایی در وضعیت محیط زیست ما دارند.
برگزاری روز درختکاری ضمن آنکه ارج گذاشتن به سنت ارزشمند کاشت و حفظ درخت می باشد، آیینی گرانقدر است که پیشینه ای بس کهن در فرهنگ ایران زمین دارد. اما برگزاری این آیین گرامی ، سالی یکبار، پاسخگوی نیازهای مبرم کنونی ما نمی باشد. چرا که حضور درخت در شهر می باید بر مبنای محورهای زیر عملی گردد:
هر محله ی شهری باید دارای یک فضای سبز محلی باشد و هر ناحیه از فضای سبز منطقه ای و هر چند منطقه از فضای سبز وسیع گردشگاهی برخوردار باشند.
بدیهی است در وضعیت کنونی با توجه به آلودگی هوا و محدویت های محیطی اعم از آلودگی خاک، آب و… ضروری است از گونه های مقاوم بهره جوییم و این گونه های درختی با توجه به رشد نهایی هر کدام باید از عرض و عمق مناسب جهت کاشت برخوردار باشند.
گونه های مناسب با اقلیم تهران را می توان برابر فهرست زیر جمع بندی کرد: توت، پسته، افرا، بنه، اقاقیا، نراد، زبان گنجشک، کاج تهران، عرعر، سروسیمین( نقره ای)، جوالدوز،؛ ارس، لیکلی، سنجد، زربین، گز، کاج جنگلی، چنار، کاج زرد، نارون، سدروس، گز، داغدانمان و بلوط.
این گونه ها ضمن آنکه در برابر آلودگی هوا مقاوم می باشند، نیاز کمتری نیز به آب دارند.
منبع: تبیان
