آداب قرنطینه ی خانگی

قبل از پیدایش تمدن جدید، خانه ها منزلگاه مردم بودند و بیشتر در آن سکونت داشتند، اما بعد از پیدایش تمدن جدید بافت فرهنگ ها نیز تغییر کرد در نتیجه خانه ها نقش هتل ایفا می کردند، امروزه بیشتر خانه ها خالی و اعضا در آنها ماندگار نیستند و زن و مرد در این زمینه یکسانند، حتی زنهای که بیشتر اوقات در منزل می مانند احساس  می کنند زیانمند شده اند، یا احساس میکنند که چیز بزرگی را از دست داده اند که عبارت است از:  بیرون رفتن به خیابان ها است حتی بعضی ها جز صبح ها به منزل بر نمی گردند.

  خداوند اراده نمود تا مردم یک بار دیگر به خانه های خود باز گردند، اما این دفعه از روی اجبار نه با خواست خودشان، چون بعد از انتشار ویروس کرونا وزارت بهداشت جهانی دستور داد تا مردم شبانه روز درخانه هایشان بمانند و  با انواع شعار مردم را تشویق می کردند از جمله : “درخانه بمان” “در خانه ات ماندگار شوید” “سعی کنید درخانه بمانید” این شعار اشاره به فرموده ی پیامبر(ص)  است که ترمذی در سنن خود از عقبه بن عامر روایت می کند:

.. قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا النَّجَاةُ قَالَ ‏ “‏ أَمْسِكْ عَلَيْكَ لِسَانَكَ وَلْيَسَعكَ بَيْتُكَ وَابْكِ عَلَى خَطِيئَتِكَ ‏”‏ ‏.‏ قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ – گفتم ای رسول خدا نجات انسانها در چیست؟ فرمود: این که شما زبان خود را کنترل، و در خانه ی خود بمانید، و بر گناهان خود گریه نمایید.

بقاعی در کتاب نظم الدر می گوید: “سعی کن طبق دستوری که به قرنطینه شدن داده شده است در منزل خود بمانید”

 علمای سلف و خلف و لو این که بیماری وبا هم پخش نشده باشد به ماندگار شدن در خانه ها دستور داده اند، شکی نداریم در حال انتشار طاعون به طریق الاولی ماندگار شدن در منزل در اولویت قرار گرفته است.

فضیل بن عیاض می گوید : ” در آخر زمان شما را توصیه به صوامع می کنم گفتیم: منظور از صوامع چیست؟ گفت : منازل هستند” چون در آن دوران به جز اندکی از آن بلا نجات پیدا نمی کنند.

 باز می گوید :” آن دوران زمان صحبت کردن نیست بلکه دوران سکوت و ماندگار شدن در خانه هاست ” کتاب رسالة مغنیه…. ص ۳۷.

 

کناره گیری از فتنه ها:

بیشترین تشویق برای ماندن در منزل در روایات و آموزه های دینی وارد شده است، پیامبر ما را توصیه نموده تا در موقع انتشار بلا در خانه بمانیم و خارج نشویم.

 ابو داود می گوید: : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «إن بين يدي الساعة فتناً كقطع الليل المظلم، يصبح الرجل فيها مؤمناً، ويمسي كافراً، ويمسي مؤمناً ويصبح كافراً، القاعد فيها خير من القائم، والماشي فيها خير من الساعي، فكسروا قسيكم، وقطعوا أوتاركم، واضربوا سيوفكم بالحجارة، فإن دخل على أحد منكم فليكن كخير ابني آدم» وأخرجه أبو داود أيضاً إلى قوله: «خير من الساعي»، قالوا: فما تأمرنا؟ قال: «كونوا أحلاس بيوتكم».

قبل از  بر پا شدن رستاخیز فتنه ها مثل پاره ای از تاریکی شب بر شما وارد می شوند، انسان مومن  از خواب بیدار می شود اما شب کافر می گردد، و شب را با ایمان سپری می کند اما صبح کافر می گردد، در آن هنگام انسان نشسته بهتر از ایستاده و انسان به سرعت راه رونده بهتر از انسان آرام رونده است، پس در آن هنگام کمان ها را بشکنید، زه های کمان را پاره کنید، شمشیر ها را با سنگ خرد کنید، اگر فتنه ها بر شما هجوم آوردند مثل بهترین دو پسر حضرت آدم ( هابیل ) باشید. اصحاب عرض کردند ای رسول خدا ( ص) در آن زمان امتت را به چه چیز های سفارش می دهید؟ فرمود: به ماندن و مخفی شدن در خانه ها یشان.

همچنین از عاصم بن حمید در مورد تشویق به ماندگار شدن در منزل روایت شده که می گوید : از معاذ شنیده ام که می گفت :  “إنكم لن تروا من الدنيا إلا بلاء وفتنة، ولن يزداد الأمر إلا شدة، ولن تروا من الأمراء إلا غلظة، ولن تروا أمراً يهولكم ويشتد عليكم إلا حقره بعد ما هو أشد منه”

شما در دنیا به جز بلا و فتنه ها چیز دیگری را نمی بینید، و روز به روز کارها سخت تر می شوند، و  جز شدت از امرا چیز دیگری را نمی بینید، و امری را نمی بینید که شما را به وحشت اندازد یا بر شما دشوار و سخت باشد مگر این که بعد از دیدن سخت تر از آن، آن را نا چیز شمارد.

احمد بن حنبل گفته: “اللهم رضنا مرتین “ امام احمد بن حنبل دو بار گفت: پروردگارا ما را راضی گردان.

حالا که این بلا و فتنه ها در زمان ما پیدا شده ما چقدر در فکر خودمان هستیم که تا دیروز منکر آن بودیم،  حالا که با چشم خودمان آن را مشاهده و با آن دست و پنجه نرم می کنیم درک کرده ایم که دوران ما خیلی سخت تر از دوران گذشته است.

کناره گیری مردم و ماندگار شدن آنها در منزل بخاطر انتشار فتنه ی ویروس کرونا است،  اما درمورد فتنه ای غیر از وبا اختلاط با مردم اشکال ندارد.

در کتاب عمدة القاری شرح صحیح بخاری جلد ۱۴ صفحه ۸۶ روایتی همچون حدیث پیامبر وارد شده که می فرماید:

 

“در خانه ی خودت ماندگار باش”.

باز هم در کتاب عمدة القاری ….. این عبارت وارد شده:

“در زمان ترس از فتنه ی وبا، کناره گیری نمایید و با مردم مخالطت نکنید”.

اما در زمان عدم فتنه امام نووی می فرماید:

مذهب شافعی و اکثر علما بر آن است که: آمیختن با مردم بهتر از کناره گیری کردن است به شرطی که از فتنه به دور باشید.

و دسته ی دیگری از صاحبان مذاهب می گویند: “کناره گیری کردن بهتر از آمیختن با مردم است”.

امام نووی می گوید : دلیل این ها این فرموده پیامبر است که می فرماید:  “المؤمن الذي يخالط الناس و يصبر على أذاهم أعظم أجراً من المؤمن الذي لا يخالط الناس ولا يصبر على أذاهم” (رواه ترمذي و ابن ماجه)

 پاداش مسلمانی که با مردم قاتی می شود و بر اذیت و آزار آنها صابر است، بیشتر از مسلمانی است که با مردم قاتی نمی شود و بر اذیت و آزار آنها صابر نیست.

 “ماندن در منزل بخاطر محاسبه و مراجعه ی نفس خود و مناجات با خدا”:

یکی دیگر از آداب اسلام ماندگار شدن در خانه است تا انسان وقت بیشتر ی برای دادگاهی کردن نفس خویش را داشته باشد، و همچنین با انجام دادن عبادات از خدای خود نزدیک شود و از شرارت دنیا و لذت های آن و غلبه ی شهوات نفسانی دوری نماید.

 همانگونه که وهب بن منبه  می گوید:”هر انسان عاقلی باید دارای چهار ساعت باشد”.

1- ساعتی، در آن نفس خود را محاسبه نماید.

2- ساعتی، در آن خدای خویش را بطلبد.

3- ساعتی، با برادران خود خلوت نماید تا معایبش را به او یاد آوری نمایند.

4- و ساعتی، با نفس و شهوات خود خلوت نماید؛ شهواتی که به جز از راه حلال و نیکو نمی تواند بر آن مسلط شود، چون حقیقتا با استفاده و کمک از این ساعت ها می تواند از ساعت های باقی مانده استفاده ی مناسبی نماید.

همچنین بر انسان عاقل لازم است تا شناختی از روزگار خود داشته باشد، از زبان خود محافظت نماید، در فکر آینده خود باشد، بر انسان عاقل لازم است تا از سه چیز ترس داشته باشه.

 1- ترس از قلت توشه برای آخرت.

2-لذت بردن از حرام.

3- دل بستن به زندگی دنیا.

در این مورد مناوی درفیض القدیر (جلد ۲ صفحه ۱۹۷) می گوید: “در پی چیزی باش تا شما را در منزل با خدا و انس گرفتن با طاعات و عبادات مشغول گرداند و از بیگانگان کناره گیری نماید”.

 ” ماندن در منزل بخاطر ترس از بیماری”.

یکی از اموراتی که قانون اسلام جهت ماندگار شدن در خانه ها از آن بحث نموده همان دستور وزارت بهداشت جهانی است که رسول الله در چندین احادیث ما را راهنمایی کرده است برای نمونه:

 امام احمد ازعایشه ام المومنین(رض) روایت می کند : قلت: يا رسول الله، فما الطاعون؟ قال: “غدة كغدة الإبل، المقيم فيها كالشهيد، والفار منها كالفار من الزحف”.

عرض شد یا رسول الله( ص) طاعون چیست؟ فرمود: طاعون غده ای است همچون غده ی شتر ،  درجه ی کسی که در شهر بماند و بر اثر آن بمیرد همچون درجه ی شهید است، و فرار کرد ن از ترس طاعون مثل فرار از میدان جنگ است.

ابن قیم در کتاب زاد المعاد اشاره به فوائد ماندگار شدن در منزل حتی ترک حمام و ورزش در ایام انتشار طاعون می نماید که می گوید:

آن چه امروز ه پزشکان مردم را  تشویق به حمام و ورزش کردن می نمایند،  من بر خلاف دیدگاه آنان مردم را توصیه می کنم تا از حمام و ورزش کردن پرهیز نمایند، چون غالبا در زمان انتشار طاعون بدن از آلوده شدن محفوظ نمی باشد و زیاده روی در حمام و ورزش کردن تاثیرات منفی ایجاد می نمایند، پس زمان وقوع طاعون سکونت در خانه و مخلوط نشدن با مردم بهتر ین کار است، و حتی الامکان از سرزمین بلا زده بیرون نرویم، این توصیه ی پزشکان متاخرین است.

از کناره گیری و ماندن در منزل چیز های مفیدی را کسب می کنیم از جمله:

– دور شدن از اسباب اذیت کننده، بدست آوردن بهبودیی کامل،

– استنشاق نکردن هوایی فاسد و بد بو.

 در سنن ابی داود این روایت وارد شده است.

 “إن من القرف التلف”، قال ابن قتيبة: “القرف مداناة الوباء ومداناة المرضى”.

بعضی از در آمیختن ها به منزله ی هلاک شدن است.

ابن قتیبه می گوید: ” آمیختن با مردم باعث پیدایش طاعون و انواع بیماری ها می شود”.

آنچه امام ابن القیم سال ها پیش بیان کرده حالا پزشکان در بیان این ویروس اظهار نظر کرده و نظریات ایشان را مورد تأیید قرار داده اند.

 البته رسول الله ما را توصیه نموده در هنگام انتشار وبا جهت پیشگیری از بیماری در خانه بمانیم.

 فقال النبي صلى الله عليه وسلم:  “ليس من رجل يقع الطاعون، فيمكث في بيته صابراً محتسباً يعلم أنه لا يصيبه إلا ما كتب الله له إلا كان له مثل أجر الشهيد” (رواه البخاري في صحيحه).

هر کسی در زمان وقوع طاعون در خانه ی خود بماند، و اعتقاد داشته باشد به جز آن چه خدا برای او مقدر کرده به او نمی رسد، حتما درجه ی شهادت برای او نوشته می شود.

 امام ابن حجر در فتح الباری جلد 10 صفحه 194 گفته :

 سخن پیامبر اقتضا می کند اگر کسی متصف با صفات ذکر شده باشد هر چند وفات نکند برای او درجه ی شهید حاصل می شود

بی قراری و تنگ دلی بخاطر ماندن در منزل

 هر چند عده ای از مردم به خاطر قرنطینه شدن در منزل احساس بی قراری میکنند، اما سخن بزرگان قدیم و گذشته به منزله آن است که گوئی حالا بیان شده اند، چون ما را توصیه کرده اند  بخاطر ماندن در منزل احساس بی قراری نکنیم، زیرا ماندن درمنزل برای ما سود مند تر است از اذیت و آزاری که براثر ابتلا به بیماری بر ما وارد میشود.

ابن الملک در شرح المصابیح ( جلد 5 صفحه 247 می گوید : ” در منزل بمان و جز به وقت ضرورت از خانه بیرون نرو و بخاطر ماندن و نشستن در منزل احساس بی قراری و تنگ دلی نکن،  ترک چیز هایی کن که به آن احتیاج نداری، و با کسانی مختلط نشوید که شما را  از دین غافل می کنند.

حقیقتا مقصود از قرنطینه شدن در منزل طلب سعادت و خوشبختی است، همان گونه که صنعانی با استنباط از حدیث پیامبر ( ص) می فرماید:

 ”  و لیسعک فی بیتک” در کتاب التنویر شرح جامع الصغیر جلد 3 صفحه 253 اشاره به کناره گیری و طلب سلامت کرده است.

 خلاصه مطلب:

امروز اگر ما در منزل به خاطر انتشار ویروس کرونا قرنطینه  شده ایم،  بر ما لازم است تا فرصت را غنیمت شمرده و علاقه ی خود را با خانواده محکم تر نمائیم و از خانه ماندن بهره مند شویم.

 ماندگار شدن طولانی در خانه یعنی چه؟

از طرفی زن و شوهر و از طرف دیگر فرزندان و پدر و مادر با یکدیگر آشتی و محبت پیدا کنند، توجه بیشتر به تربیت فرزندان نمائیم،  و لازم است مرد در تربیت فرزندان همسرش را یاری و مشارکت نماید،  تا زن به تنهایی قیام به این امر پر مشقت ننماید،

کاستن از تاثیرات فرهنگ غرب؛ تا مردم را وادار نموده به خیابانها عادت ننمایند، و همچنین کاستن از تکنولوژی‌غرب و بازگرداندن خانواده ها به فرهنگ و عادات گذشته، تا نقش مهمی در زندگی مردم ایجاد نماید.

 چه زیباست گفته ی ابن مسعود خطاب به یارانش:

 ” چشمه های علم، چراغ های شب، پوشش خانه ها باشید، دلهایتان همواره جدید باشد، هرچند لباستان کهنه و پوسیده ، که در این صورت نزد اهل آسمان مشهور و شناخته شده خواهید شد، و نزد زمینیان پنهان و پوشیده.

  اگر در قرآن مورچه را می یابیم که حکیمانه و مثبت انگیز و مسئولیت پذیر به صدا می آید.

  همان گونه که خداوند می فرماید:  (يَاأَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ) (النمل: 18). ای مورچگان به لا نه ی خود بروید، تا سلیمان و لشکریانش _ بدون این که متوجه باشند_ شما را پایمال نکنند.

جمال الدین ملطی در کتاب المعتصر من المختصر من مشکل الاثار جلد ۲ صفحه ۳۲۲ می گوید:

 به مورچه الهام گردید آنچه که مایه ی نجات او و غیر او _سلیمان و لشکریانش _شد،

 داستان هد هد و سلیمان نیز بزرگترین گواه الهام خداوند به سوی آن (هد هد) است.

من نمی گویم در مسئولیت پذیری اجتماعی همچون مورچه عمل کنیم اما در ماندن در خانه (مگر برای کاری یا ضرورتی) رهایی از زیان و اذیت وجود دارد.

 نویسنده: دکتر مسعود صبری

مترجم: علی ملازاده  ۹۹/۲/۷