تاریخشبهات

آیا صلاح الدین ایوبی«اصلاً اهمیتی به کرد بودنش نمی داد» ؟

آیا صلاح الدین ایوبی«اصلاً اهمیتی به کرد بودنش نمی داد» ؟

داستان یک تحریف تاریخی(۲)

نویسنده: اسماعیل شمس

✅ در ابتدا بر این نکته تأکید کنم که نه تنها در دوران ایوبی،بلکه تا سه قرن پیش در اروپا هم گفتمان هویتی غالب، دینی بود و در هیچ جای جهان، گفتمان ملی و ناسیونالیسم قومی ظهور نکرده بود؛ بنابراین معرفی صلاح الدین به عنوان قهرمان ملی و انتظار از او که کاری برای قوم و ملتش بکند و دولت و کشوری به نام کردستان بسازد، غیر تاریخی، زمان پریشانه و پارادوکسیکال است. با وجود این، صلاح الدین در چارچوب تعلقات پیش ملی و سرزمینی و طایفه ای آن روزگار کارهای مهمی برای کورد، کرد که ندیدن آنها هم دور از انصاف تاریخی است.

✅ نخست؛ با تأسیس دولت ایوبی در اواخر سدۀ ۶ قمری نوادگان و منسوبان فرمانروایان کرد دولتهای شدادی، مروانی، روادی، هذبانی، آل حسنویە، عنازی و حتی اتابکان لرستان که توسط سلجوقیان منقرض شده بودند، به دربار ایوبیان رفتند و به آنان پیوستند. آنچه که دولت ایوبی نامیده می شود در درجۀ نخست، حاصل نوعی اجماع و مشارکت فرزندان و نوادگان همه دولت‌ها و امارت‌های کردی پیشا سلجوقی و در درجۀ دوم تمام قبایل و طوایف کردی است که از سراسر کردستان به ایوبیان پیوستند. در دوره ایوبیان موج بزرگی از مهاجرت طوایف کرد از روادی و زرزا تا گوران و جاف و … به مصر و شام شروع شد و همین طوایف، ستون اصلی سپاه ایوبی را شکل دادند. همچنین بیش از نود درصد قاضیان و مدرسان مدارس و دیوانیان ایوبی کرد بودند. نام و ذکر کرد به طرز بی سابقه ای وارد متون و منابع عربی زمانه شد. مورخان و نویسندگانی که پیش از این با زبانی منفی و عتاب آلود درباره کرد سخن می گفتند به مدح و ثنای این مردم پرداختند و با آب و تاب درباره طوایف و انساب آنها نوشتند. هنوز هم بیشترین اطلاعات تاریخی ما از طوایف و رجال کرد برگرفته از منابعی است که در سده های ششم تا هشتم در مصر و شام نوشته شده اند. اوج ظهور و بروز کرد در حافظه تاریخی منطقه و جهان در دوره ایوبی و ممالیک است که البته زیرساخت و بنیاد آن هم در دوره ایوبی فراهم شده بود.در هیچ مقطعی از تاریخ، چه قبل و چه بعد از آن، کرد نتوانسته است ظرفیتهای فرهنگی و تمدنی خود را در آن سطح نشان دهد.

✅ دوم؛ یکی دیگر از خطاهای رایج در مطالعه تاریخ ایوبی آن است که این طور برداشت می شود که ایوبیان تنها در دیار عرب حاکم بوده اند و کاری به کردستان نداشته اند. از همان آغاز، در یک تقسیم قدرت غیر رسمی صلاح الدین به دیار عرب پرداخت و پس از تمشیت امور آنجا نواحی کردنشین ترکیه و سوریه و عراق امروزی را که در اختیار سلجوقیان ترک اعم از سلاجقه روم ، ارتقیان، اتابکان اربل، زنگیان، سلاجقه شام و … بود، از آنان بازپس گرفت و در اختیار برادرش ملک عادل و والیان کرد قرار داد. آنانی که معتقدند صلاح الدین هیچ کاری برای سرزمین مادری خود نکرد، بهتر است، کمی تاریخ آن دوره را مطالعه کنند. خوب است آنان به این پرسش پاسخ دهند که پیش از صلاح الدین، کردها بر کدام بخش از کردستان و سرزمین خود حکومت می کردند؟ به قطع و یقین، هیچ جا. از اوایل سدۀ ششم قمری و با نابودی آخرین بازماندگان دولتهای کردی سدۀ پنجم، سلجوقیان و شاخه های مختلف آنان بر همه جای کردستان حاکم شدند و دیگر نامی از کرد جز در حد چند اسم در منابع دیده نمی شود. چنانکه گفته شد،صلاح الدین ایوبی و فرزندان و نوادگانش حکومت همه این مناطق را از فرمانروایان ترک بازپس گرفتند و حاکمان کرد را بر آنجا گماشتند. در اواخر عمر دولت ایوبی ملک اشرف ایوبی و نزدیکانش در حال پیشروی به سمت آذربایجان و کردستان و احیای قدرت سنتی و پیشاسلجوقی کردان در این ناحیه بودند که هجوم خوارزمشاهیان و سپس مغولان تلاشهای آنها را ناکام کرد و به این ترتیب حکومت ایوبی در کردستان خاتمه یافت.

✅ سوم؛ غیر از ابعاد سیاسی و سرزمینی از بعد فرهنگی و تمدنی هم خدمتی که ایوبیان در نشان دادن ظرفیتهای عظیم کردان کرده اند، بی مانند است.نگاهی به فیلسوفان، مورخان، پزشکان، شیمیدانان، ریاضیدانان، فیزیکدانان و دیگر عالمان کرد در دوره اسلامی بیندازید. بی هیچ شک و تردیدی بیشترین تعداد با بیشترین اثرگذاری به دوره ایوبی مربوط است. در شرایطی که ترکیه و آذربایجان برای ترک نشان دادن مولوی و نظامی که یک شعر هم به ترکی ندارند، به هر ریسمانی چنگ می زنند و اعراب برای عربی کردن میراث ابن سینا و فارابی سر از پا نمی شناسند، حذف صدها دانشمند زاده شده در جغرافیای کردستان از منظومه فرهنگی و تمدنی کرد؛ با این استدلال که چرا آثارشان را نه با زبان مادری خود که به زبانهای فارسی و عربی نوشته اند، امری خطا و غیرتاریخی است.
صحبت از تأثیرگذاری گسترده صلاح الدین ایوبی بر فرهنگ و تمدن کردی از طریق موقوفه «رواق الاکراد» در الازهر مصر نیز خود حدیث مفصلی است که بحث جداگانه ای می طلبد.

منبع: کردستان نامه

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا