اصول

إعجاز تحریم ربا در قرآن

 

سپاس بیکران و ستایش بی حد خدای یکتا ویگانه را ، و درود و سلام بی پایان بر پیامبر گرامی خدا صلی الله عليه وسلم وأصحاب ویارانش که جامعه اسلامی و انسانی را به وسیله فرهنگ ومعارف ناب و بکر اسلامی، تعالی بخشیدند .

لغزشها وممنوعیت هادرعرصه فهم وتفسير قرآن .

ربای حرام درشریعت اسلام کدام است؟

1– ربای نسیئه ! که همان ربای معروف درجاهلیت است وبدین شکل می باشد که فرد، مقدار مال معینی را تازمان محدودی، مانند یک ماه یا یک سال ، به دیگری قرض داده، شرط می کند قرض گیرنده برابر با طول کشید ن مدت قرض، مقدارمالی بیشتر از اصل به قرض دهنده باز پردازد. که هردوباهم توافق می کنند این همان ربای چند برابر است که خداوند آن را نهی کرده. ……

حال این این نوع از ربا، امروزه در بانکها ومؤسسات مالی انجام می گیرد ، چه آنها درصد معینی، مثلأ پنچ ، یا بیست درصد، می گیرند وبه شرکت ها وافراد، پول (وام) پرداخت می کنند.

2 – ربا الفضل ! سنت مطهر نبوی، این نوع ربا را چنین توضیح می دهد. اگر دوجنس مورد معامله از یک نوع بودند، گرفتن چیز مازاد وتاخير در پرداخت حرام است واگر جنس آن ها مختلف بود، گرفتن مازاد حلال می باشد، اما تأخیر در قبض جایز نیست. مثلاً مبادله ی کالایی، گندم باگندم ویاخرما باخرما رابکنیم زیادبودن یکی از دو عوض از دیگری ، مطلقاً حرام است.

( الذهب با الذهب والفضة با الفضة والبر با البر والشعير با الشعير والملح بالملح مثلا بمثل يدا بيد، فمن زاد أو استزاد فقد أربى ، ألاخذو والمعطي فيه سواء) .

آیا ربای کم حلال است؟؟؟

منظور از قول الهی ( لا تاكلوا الربا اضعافا مضاعفة )ال عمران 130 آیه چیست ؟؟

بعضی از مسلمانان امروز معتقدند که ربای حرام، آن است که فاحش بوده ودرصد آن بالا بوده وبه قصد بهره کشی از نیاز مردم باشد، اما ربایی که درصد آن از چهار درصد تجاوز نکند حرام نیست . درمورد این ادعا به آیه فوق استدلال می کنند (ربا را دوچندان ودوبرابر نخورید) ودیده می شود دراین آیه، نهی ، مقید ومشروط به این شده که زیاد وچندبرابر باشد واگر درصد آن کم باشد دلیلی بر تحریم ان وجود ندارد.

درجواب این دلیل می گوییم.

اولاً؛ اضعافا مضاعفة ، قید یاشرط به حساب نمی آید، بلکه آنچنان که ازسبب نزول آن روشن می باشد بیان واقعیت معاملات روزگار جاهلیت وبرای تشریع کارآن هاست وسرزنششان، بدین شکل دراین معاملہ ظلمی شدید وتجاوزی آشکار وجوددارد. زیرا آنان بسیار فراوان و چندبرابر ربامی گرفتند.

ثانیا ؛ مسلمانان بر تحریم ربای کم و زیاد برمبنای نص صریح قرآن اجماع دارند. درواقع ربای کم ، افرادرا به ربای زیاد دعوت می کند چون اسلام هنگامی که چیزی راحرام می کند برمبنای قاعده ی سد ذریعه، آن را به صورت کلی حرام می کند. زیرا اگر کم آن را مباح کند، منجر به زیاد آن هم می شود واز نظر حرمت ربا هیچ تفاوتی با خمر ندارد؛ آیا کسی میتواند بگوید مصرف کم خمر حلال می باشد.

ثالثاً ؛ آیا می توان به بعضی از کتاب ایمان آورده وبه بعضی دیگر نه.

پیامبر (صی الله عليه وسلم) ربا خوار، ربا دهنده، وکیلان، نویسندگان، وشاهدان، آن را لعنت کرده وفرموده همه آنها باهم مساوی هستند.

ارشادات وپیام آیه های قرآن.

1-ربا ، جرمی اجتماعی ودینی خطرناکی است.

2-ربا از گناهان کبیره است که انجام دهنده ی آن موجب عذاب جهنم می باشد.

3-بر مؤمن واجب است که با اجتناب از آن چه خداوند امر نموده، از حدود الهی تجاوز نکند.

4-کم وزیاد آن مساوی است.

5– اسلحه ای که شخص مسلمان رااز مخالفت ها محفوظ می دارد. تنها تقوای الهی است .

آیات تحریم ربا، درچند مرحله وبه صورت تدریجی نازل شده است که به آن اشاره خواهیم کرد .

گام اول ؛ انتقاد از رباخواری یهود بود ( وأخذهم الربا وقد نهوا عنه)

گام دوم ؛ منع ازربای چندین برابر

گام سوم ؛ اسلام حتی یک درهم ربا را تحریم کرده وآن راجنگ باخدا معرفی کرده است. برخی از عالمان قصد دارند ربایی را که خداوند آنرا حرام گردانیده ، و رسول خدا رباخوار و وکیل وکاتب وشهود آن را مورد لعن و نفرین قرار داده است، حلال و روا جلوه بدهند . اینان نصوص صریح ومحکم قرآن وسنت وتأیید إجماع امت راکنار گذاشته و دو دستی به یک عبارت متشابه وچند وجهی چسبیده اند و آیه ( یا ایهاالذین آمنوا لاتاکلوا الربا أضعافا مضاعفة. …. آل عمران ؛ 130 ) کسانی که قائل به مباح بودن ربا هستند، این آیه را معیار ومحور گفتار خویش قرار داده اند و از دیر باز تا به امروز، به این آیه استدلال می نمایند ، علی رغم این که عالمان محقق معاصر این گمان آنها راباطل و بی اساس دان سته اند ، ومراد ومقصود آیه رابیان نموده اند، واستدلالهای آنان درمورد پوچی گفتار شبهه افکنان وخود باختگان دربرابر سرمایه داری غرب درارتباط با اثبات تحریم ربای زیاد وکم، قاطع و عملی است. اگر بادیدی منصفانه به إعجاز تحریم ربا در قرآن بنگیریم ، در واقع همان مراحل تحریم خمر را به طور کامل در مورد ربا مشاهده می کنیم ، نه تنها در مورد مراحل آن بلکه حتی در امکان نزول وحی ویژگی خاصی که هریک از آن مراحل را از دیگری متمایز می سازد . قرآن در چهار مورد هم راجع به تحریم ربا سخن گفته است که اولین آیه آن مکی ، وسه مورد دیگر آیات مدنی می باشند ، وهریک از آن مراحل به طور کامل با مراحل چهارگانه مربوط به شرابخواری مشابهت دارند .

در آیه مکی خداوند متعال ؛ و ما آتيتم من ربا ليربوا في أموال الناس فلا يربوا عند الله و ما آتيتم من زكاة تريدون وجه الله فأولئك هم المضعفون : و آنچه [به قصد] ربا مى دهید تا در اموال مردم سود و افزایش بردارد، نزد خدا فزونى نمى گیرد؛ ولى آنچه را از زکات-در حالى که خشنودى خدا را خواستارید- دادید، پس آنان همان فزونى یافتگانند[و مضاعف مى شود]. ( سوره روم ؛ ۳۹)

نکته بسیار مهمی در این نهفته ، و آن این که این آیه یک موعظه سلبی است که می گوید ؛ ربا نزد خدا دارای اجر و ثوابی نیست ؛ اما نگفته خداوند برای ربا خوار عذاب ومجازات هم درنظر گرفته است. این درست همان روشی است که در آیه (67 ؛ سوره نحل ) راجع به شراب درپیش گرفته است.

مورد دوم ؛ درس و عبرتی که قرآن آن را از روش زندگانی یهودیانی که ربا خواری برایشان حرام گردیده، اما به ربا خواری پرداختند وبخاطر آن مجازات شدند، برای بیان می نماید قرآن کریم در ( سوره نساء آیات – 160 ، 161 / فبظلم من الذين هادوا حرمنا عليهم طيبات أحلت لهم و بصدهم عن سبيل الله كثيرا ﴿۱۶۰﴾ و أخذهم الربوا و قد نهوا عنه و أكلهم أموال الناس بالباطل و أعتدنا للكافرين منهم عذابا أليما ﴿۱۶۱﴾ پس به سزاى ستمى که از یهودیان سر زد و به سبب آنکه [مردم را] بسیار از راه خدا باز داشتند، چیزهاى پاکیزه اى را که بر آنان حلال شده بود حرام گردانیدیم؛ و[به سبب ] ربا گرفتنشان-با آنکه از آن نهى شده بودند- و به ناروا مال مردم خوردنشان، و ما براى کافران آنان عذابى دردناک آماده کرده ایم. ) پر واضح به آن اشاره کرده است .

این اسلوب وروش به گونه ای بود که مسلمانان را درانتظار تحریم آن قرار داد ؛ درست همانند آن وضعیتی که بعد از مرحله دوم تحریم شرابخواری بانزول آیه (219 -سوره بقره یسئلونک عن الخمر. …..) پدید آمده بود که زمینه روانی رادر آن مقطع برای فرود آمدن نهی صریح آماده گردانیدو. …

به همین صورت ، درمرحله سوم کے به صراحت نهی از ربا خواری به عمل آمد، اما باز هم به صورت نهی جزئی ونهی از ربای چندین برابر بود ، ربایی که چندین وچند برابر می شد وبه صورت ( أضعافا مضاعفة – سوره آل عمران ، 130 ) در می آمد . درنهايت ، آخرین حلقه ای که به وسیله آن احکام مربوط به ربا پایان یافت ( وبنا بر رأی إبن عباس، احکام تشریعی قرآن به وسیله آن پایان یافت ) نازل گردید ودرآن بطور قاطع از هر آنچه بر اصل سرمايه وام اضافه گرفته شود ، نهی شد ؛:

( يا أيها الذين آمنوا اتقوا الله و ذروا ما بقي من الربا إن كنتم مؤمنين ﴿۲۷۸﴾ فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من الله و رسوله و إن تبتم فلكم رؤس أموالكم لا تظلمون و لا تظلمون ﴿۲۷۹﴾ و إن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة و أن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون ﴿۲۸۰﴾ و اتقوا يوما ترجعون فيه إلى الله ثم توفى كل نفس ما كسبت و هم لا يظلمون ﴿۲۸۱﴾ اى کسانى که ایمان آورده اید، از خدا پروا کنید؛ و اگر مؤمنید، آنچه از ربا باقى مانده است واگذارید. و اگر[چنین ] نکردید، بدانید به جنگ با خدا و فرستادهء وى، برخاسته اید؛ و اگر توبه کنید، سرمایه هاى شما از خودتان است. نه ستم مى کنید و نه ستم مى بینیدواگر[بدهکارتان ] تنگدست باشد، پس تا[هنگام ] گشایش، مهلتى [به او دهید]؛ و[اگر به راستى قدرت پرداخت ندارد،] بخشیدن آن براى شما بهتر است- اگر بدانید.و بترسید از روزى که در آن، به سوى خدا بازگردانده مى شوید، سپس به هر کسى [پاداش ] آنچه به دست آورده، تمام داده شود؛ و آنان مورد ستم قرار نمى گیرند .

اینها نصوص تشریع واحکام آیات عظام مربوط به ربا ، باتوجه به ترتیب تاریخی نزول آنها بود .

فلسفه تحریم آن ؟؟

1-ضرر روانی ربا ؛ عشق به استبداد و خود خواهی را در انسان ایجاد می کند چنان که انسان جز خود کسی را نمی شناسد. وجز مصلحت شخصی چیز دیگری برآی او مهم نیست بدین ترتیب در جامعه روح فداکاری ومفاهيم خیر و. ……. ازبین می رود. وبجای آن خود خواهی وخود پرستی می نشیند. وروابط برادرانه از هم متلاشی می شود.

فرد ربا خوار، حالت یک حیوان وحشی شکارچی راپیدا می کند که در زندگی، فقط جمع کردن مال ومکیدن خون مردم وگرفتن دارای های آن ها. .. .. همانند گرگی درنده درصورت یک انسان امانتدار می گردد وبدین ترتیب، مفاهیم خیر وبزرگواری دردرون انسانها از بین رفته، وای خودرابه حرص وطمع می دهد.

2– ضرر اجتماعی ؛ سبب ایجاد دشمنی وتنفر درمیان افراد جامعه و گسیخته شدن روابط انسانی درمیان طبقات مردم شده.

3-ضرر اقتصادی ؛ بسیار روشن است که مردم رابه دودسته تقسیم می کند ، طبقه مرفه ! که با بهره گیری از عرق پیشانی دیگران زندگی می کنند. وطبقه محروم ! که درمانده وبی چیز. ……

یکی ازبزرگترین بلاهای وارد شده بر امت اسلامی دوری نکردن از( ربا) ست

پس بایستی به کسانی که قائل به تعریف آیات الهی هستند گفت ؛

انا لله وانا اليه راجعون .

قناعت کن ای نفس براندکی که سلطان ودرویش بینی یکی

تهیه و تدوین ؛ عبدالله علیپور

منابع ؛

تفسیرنور صفوة التفاسير قرآن منشور زندگی إعجاز القرآن الكريم في التحریم الربا تفسیر آیات احکام ً

 

نمایش بیشتر

عبدالله علی پور

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - نقده @ شغل : دعوتگر دینی و فعال اجتماعی - مدیر کانال تلگرامی @sozimihrab

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا