ترجمه: اسامه عیسی زاده
یکی از فریضه های دین مبین اسلام و رکن سوم از ارکان پنج گانه آن زکات می باشد.
زکات یکی از عبادات مالی است که به وسیله ی آن یکی از اهداف و نام های برابری و عدالت اجتماعی آشکار می شود و آن نیز بدین گونه است که انسان های ثروتمند اندازه ی مشخصی از مال خود را به کسانی که مستحق زکات هستند می بخشند ، تا برابری حاکم و فقیر و فاصله طبقاتی از بین برود .
هدف و حکمت از پرداخت زکات برطرف کردن نیاز فقرا وبی نیاز کردن آن ها می باشد .
پرودگار متعال می فرماید:
وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ
«و کسانی که در اموالشان حق معینی است» مراد زکات فرض و هر چیزی است که انسان بر ذمه خود لازم می‌گیرد؛ از نذر، یا صدقه‌ای همیشگی، یا کمکی مستمر.
این آیه دلیل بر وجوب عبادت مالی‌ای است که تحقق بخش اهداف اجتماعی است، بعد از وجوب عبادات بدنی‌ای که دارای اهداف اخلاقی ـ تربیتی و اهداف برتر دینی می‌باشند.
(معارج ۲۴)
لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ
آن حق معین «برای سائل و محروم است» سائل: فقیری است که خواهنده است و طلب می‌کند.
محروم: فقیری است که از روی مناعت و وارستگی از طلب کردن ابا می‌ورزد لذا چنین گمان می‌رود که توانگر است، از این جهت محروم و بی‌بهره ساخته می‌شود. (معارج۲۵)
پس پرداخت زکات یکی از صدقات مفروض والزامی برای مسلمانان است که هر وقت مالی به حد نصاب برسد اندازه مشخصی از آن باید توسط صاحب مال به مستحقان آن پرداخت شود.
زکات فطر
یکی از انواع زکات ، زکات فطر است که برتمام مسلمانان اعم از کوچک وبزرگ، زن و مرد، آزاد و برده ، خواه روزه باشند یا روزه نباشند واجب گردیده است ،پس شخص مسلمان باید زکات خودش و کسانی را که نفقه ی آن ها بر عهده ی وی می باشند اعم از فرزند، همسر مادر و…را باید بپردازد ، لیکن بهتر است هر کس در صورت توانایی اش ، خود زکات فطریه اش را پرداخت نماید اما پرداخت فطریه ی جنین (که در شکم مادر است) لازم نیست.
پرداخت زکات فطر
زکات فطر باید قبل از اتمام ماه رمضان و یا قبل از ادای نماز عید فطر پرداخت شود ، اما اگر دو روز قبل از عید پرداخت شود یا به دلیل اینکه مردم فقیر به شدت نیازمند آن باشند اگر در ابتدای ماه مبارک رمضان نیز پرداخت شود مانع و اشکال شرعی در پرداخت ان وجود ندارد ،اما اگر کسی بعد از ادای نماز عید اقدام به پرداخت فطریه بنماید ، شامل زکات فطر نمی شود بلکه صدقه ای از صدقات محسوب می شود.
تفاوت زکات فطر با سایر زکات ها
زکات برای پاک کردن مال و بخشش و به جا اوردن صله ی رحم و نگاه ثروتمندان به قشر فقرا و ترحم و همکاری و از بین بردن فقر واجب گردیده اما هدف از پرداخت زکات فطر غیر از این مواضع این است که فطریه برای پاک کردن شخص روزه دار از انواع سخن لغو و باطل و حرف های بیهوده فرض گردیده تا اگر شخص روزه دار در ایام مبارک رمضان سخن لغو و بیهوده ای بر زبان جاری کرد بوسیله ی فطریه که به مستمندان پرداخت می نماید خود را پاک و عبادتش را کامل نماید و اجر و ثواب کامل به ایشان برسد.
دین مبین اسلام زکات فطر را بر مسلمین واجب کرده تا احسان و نیکی و همچنین بی نیاز کردن فقراء از گدایی و محتاج بودن مردم مسکین را در ایام عید برطرف کنند و ثروتمندان و اغنیاء در فرح و خوشحالی مستمندان شریک باشند .
مستحقین زکات فطر
مستحقین زکات فطر عبارتند از : فقرا ، مساکین ، طلاب علوم دینی و مجاهدان فی سبیل الله .
یکی از اشتباهاتی که بعضی از مردم با آن مواجه می شوند این است که زکات هایشان را به افراد بی نیاز یا غیر مسلمان پرداخت می نمایند که در این صورت همانند این است که اصلا فطریه ای نداده باشند.
همچنین جایز نیست که زکات فطر به نزدیکان یا همسایگان وافرادی که مستحق زکات نیستند داده شود بلکه باید به نزدیکان و همسایگان از غیر زکات و از عنوان صدقات مشکلات انان برطرف گردد ، کسانی که زکات هایشان را به صورت معاوضه (به صورت مثال شخصی که زکات دارد زکاتش را در مقابل اینکه شخصی دیگر چند روزی در امورات به او کمک کند پرداخت می نماید ) که در این صورت نیز اشکال عمده ای وجود دارد و پرداخت زکات بدین شکل جایز نیست .
مصروفات زکات
بکار بردن و استفاده از زکات جهت بنای مساجد ، ساخت پل ، جاده ، موسسات خیریه یا سایر امورات خیریه خلاف شرع می باشد زیرا پروردگار متعال هشت صنف زکات را در قران کریم مشخص و معلوم نموده است ، لیکن اگر شخصی زکاتش را نزد همسایه اش بگذارد تا قبل از نماز عید تحویل فرد مستحقی بدهد و همچنین اگر مسلمانانی که نیاز شهرشان بر طرف گشته به افرادی که مستحق زکات در شهر دیگری هستند زکات هایشان را به انان بدهند تا نیاز آنها هم بر طرف گردد جایز می باشد.
مقدار زکات فطر
از رسول الله صلی الله علیه وسلم نقل شده که مقدار زکات فطر یک صاع از قوت غالب منطقه اعم از گندم ، جو ، خرما، کشک، برنج یا کشمش فرض گردیده است، که به اتفاق مسلمانان یک صاع نیز برابر با سه کیلوگرم می باشد.
مذاهب اربعه در مورد پرداخت زکات بصورت نقد اختلافاتی دارند، که در سه دیدگاه انها را بیان می نماییم:
- در مذهب امام شافعی ،امام احمد حنبل و امام مالک جایز نیست که زکات فطر نقدا پرداخت شود بلکه ازهمان قوت غالب باید فطریه داده شود
۲ در مذهب امام حنفی جایز است که فطریه نقدا پرداخت شود زیرا مردم به مال نقدینگی بیشتر نیازمند هستند و در صورت دریافت نقدینگی بصورت مستقیم می توانند برای عید وسایل مورد نیاز را تهیه نمایند.
۳ در مذهب امام احمد نیز جایز است که در صورت حاجت شدید زکات فطر نقدا پرداخت شود.
والسلام
