از سبک زندگی تا کسالت در رمضان

اگر نگاهي به زندگي اصحاب و سلف صالح داشته باشيم و رفتار آنها را در ماه رمضان مورد بررسي قرار دهيم متوجه خواهيم شد که آمدن اين ماه مبارک تاثيري بر کار و فعاليت و سبک زندگيشان نداشته است آنها همچنان برنامه ها و فعالييت هاي را که در طول سال انجام مي دادند دراين ماه نيزادامه مي دادند وعلاوه برآن عبادت هايشان را در اين ماه نيز دو چندان مي کردند و تک تک لحظه ها و ثانيه هاي اين ماه را غنيمت مي شماردند.
با نگاهي گذرا و مختصر به تقويم تاريخي رمضان ، اين موضوع را بهتر درک خواهيم کرد .بسياري از نقاط عطف تاريخ مسلمانان زاده اين ماه پربرکت و بزرگوار است:
* غزوه بدر دررمضان سال دوم هجري: اين غزوه تا حد زيادي جايگاه مسلمانان را تثبيت کرد و آنها را به عنوان قدرتي منطقه اي به دشمنان معرفي کرد. قرآن روز غزوه بدر را يوم الفرقان نام مي نهد « روز جدايي حق از باطل »
* فتح مکه در رمضان سال هشتم هجري : سقوط مشرکان از اريکه ي حکومت و قدرت و پايان حکايت شرک وبت پرستي در شبه جزيره عرب
*فتح قبله ي اول مسلمانان «بيت المقدس» در 13 رمضان سال 16 ه.ق توسط عمربن خطاب (رض)
*فتح اندلس در رمضان سال 92 ه.ق و رسيدن اسلام به اروپا
*نبرد عين جالوت در 24 رمضان سال 658ه.ق : متوقف کردن مغولان از فتوحاتي که سرمستشان کرده بود. با اين پيروزي سرنوشت ساز مغولان از ورود به مصر باز ماندند.
*فتح انطاکيه در رمضان سال 666 ه.ق توسط ملک ظاهر بيبرس و بازپس گيري آن از صليبيان.
اين پيروزي هاي درخشان مسلمانان ، نشان از آن است که اصحاب و سلف در اين ماه دچار سستي و رخوت نشده اند بلکه به رشادت ها و تلاش هاي خود در اين ماه ادامه داده اند.

– حال نکته مورد بحث اينجاست که چرا آنها دچار کسالت و تنبلي ايکه مسلمانان امروز دچار آن مي شوند ، نشده اند. اگر به سبک زندگي آنها در قبل از رمضان نگاه کنيم متوجه خواهيم شد که سبک زندگي آنها در قبل از رمضان با سبک زندگي آنها در خود اين ماه تفاوت چنداني نداشته است.

پيامبر (ص) و اصحاب بسياري اوقات از فرط گرسنگي ، سنگ به شکم خود بسته اند. براي درمان بيماريهاي جسماني آنها در مدينه پزشکي حاضر شد ولي پزشک پس از مدتي متوجه شد کسي به او مراجعه نمي کند ، صحابه در جواب گلايه و شکايت وي گفتند ما قومي هستيم که تا گرسنه نشويم غذا نمي خوريم و قبل از اينکه سير شويم وشکم ما پر شود، دست از غذا خوردن مي کشيم و گفتند اين نسخه را پيامبر (ص) براي ما تجويز کرده است.
اصحاب و سلف صالح در تمام مدت سال – نه فقط رمضان- پاسي از شب را بيدار مي ماندند و به اقامه ي نماز تهجد مشغول مي شدند .

در روايتي آمده است كه شخصي از پيامبر اکرم صلّي‌الله‌‌عليه‌وسلّم در مورد بهترين عمل پرسيد، آن‌حضرت در پاسخ فرمود: بهترين عمل قيام طولاني در حضور پروردگار در نماز است (يعني تلاوت‌ كردن طولاني در حال قيام) و همين‌طور بهترين نماز بعد از فرايض، نماز تهجد است. (مسلم:2/821)

 و در روايتي ديگر با تأكيد فرمود: «عليکم بقيام الليل فانه من دأب الصالحين قبلکم»؛ نماز شب را بر خود لازم بگيريد كه شيوه‌ي نيکانِ قبل از شماست.(ترمذي)
اين موارد نمونه هاي کوچکي از سبک زندگي اصيل اسلامي بودند که ذکر شدند.
طبق تعريف سازمان جهاني بهداشت، سبک زندگي ترکيبي از الگوهاي رفتاري و عادات فردي در سراسر زندگي شامل تغذيه، تحرک بدني،استرس،مصرف دخانيات و کيفيت خواب است که در پي اجتماعي شدن بوجود آمده است.
شيوه زندگي پديده اي چند وجهي است که تمام جنبه هاي زندگي روزمره، خواب، غذا، بهداشت، آداب و رسوم، کار، بازي، سرگرمي، وقت گذراني، روابط اجماعي، طرز تفکر، رفتار، احساسات و عواطف را شامل مي شود.
سبک زندگي اصحاب و سلف صالح در رمضان وغير رمضان يکسان بوده به همين دليل ، آمدن رمضان وتبعات آن از جمله گرسنگي و شب زنده داري و…. آنها را دچار سختي ومشقت نمي کرد و برنامه ي زندگيشان را به هم نمي ريخت. اما امروزه با نگاهي به سبک زندگي خودمان ، درک خواهيم کرد که سبک زندگي ما تا چه حد از سبک زندگي اسلامي فاصله گرفته است .

 شبها دير مي خوابيم و صبحها دير بيدار مي شويم که طبيعتا در اين حالت پاسي از شب بيدار ماندن و نماز تهجد خواندن بسيار سخت خواهد بود. عادت غذايي ما ربطي به گرسنگي ما ندارد بلکه خودمان را ملزم کرده ايم که سه وعده ي غذايي حتما غذا بخوريم خواه گرسنه باشيم ويا گرسنه نباشيم و بسياري از موارد ديگر که بخاطر اطاله کلام از ذکر همه ي آنها پرهيز مي کنيم . حال با توجه به تعريفي که سازمان جهاني بهداشت از سبک زندگي کرده است متوجه خواهيم شد که سبک زندگي ما بيشتر شبيه سبک زندگي يک فرد غربي است تا شبيه سبک زندگي اصيل اسلامي. به همين دليل امروزه با آمدن رمضان دچار مشقت مي شويم چون بايد کاملا از سبک زندگيمان در قبل از رمضان که به آن عادت کرده ايم فاصله بگيريم و اين ترک عادت برايمان سخت خواهد بود به همين دليل با پرخوري در هنگام افطار و سحري و استفاده از غذاهاي متنوع و رنگاورنگ در اين ماه و به تبع آن خواب بيش از حد در روز و کسالت وهمچنين تعطيلي برخي از فعاليتهاي روزانه يمان، سعي در جبران اين مافات و ترک عادات خواهيم شد.
چو کم خوردن طبيعت شد کسي را چو سختي پيش آيد، سهل گيرد
                      و گر تن پرور است اندر فراخي چو تنگي بيند، از سختي بميرد
                                                              گلستان سعدي
ما بايد رمضان را به عنوان فرصتي نگاه کنيم که با تمرين در مدت يک ماه ، سبک زندگيمان را به سبک زندگي اسلامي تغيير دهيم به طوريکه سال به سال به آن مطلوبي که مد نظر خدواند سبحان است نزديکتر شويم نه اينکه مانند فنري در ماه رمضان فشرده شويم و با اتمام آن باز به همان حالت اول رهاشويم. به همين دليل شايسته است که رهنمودهاي قرآن و سنت پيامبر ( ص) در سبک زندگيمان ، پررنگ تر شود و حب دنيا و کراهيت مرگ موجب هلاکمان نشود.

جمال قریشی