بدعت در دین ؛ از نگاهی دیگر

بدعت یا نوآوری در اسلام با توجه به یکی از فرمایشات سرور کائنات حضرت ختمی مرتبت محمد صلی الله علیه و سلم

بدعت در لغت به معنای کار نو و بی‌سابقه است و در اصطلاح شرعی به معنای نسبت دادن چیزی به دین؛ درحالی‌که در واقع مطابق با هیچ‌یک از دستورات کلی دین و شریعت نباشد.

علمای مسلمان نسبت به این مقوله دیدگاه های متفاوت و گاها متناقضی دارند ؛ عده ای بدعت را به طور کلی گمراهی می پندارند ولی عده ای بدعت امری شامل احکام پنجگانه دانسته و آن را به پنج نوع تقسیم می کنند

1):واجب (2):مندوب–(3):مباح–(4):مکروه–(5):حرام

اولین قسم بدعت که عبارت است از بدعت واجب به بدعتی گفته می شود که انجام آن بر مردم لازم است و باید پیرو وعامل آن باشند .

بدعت سنت و مندوب بدعتی است که انجام دادنش خوب و فاعل آن ماجور می گردد؛ولی در حد واجب نیست.

 بدعت مباح بدعتی است که انجام دادن ویا انجام ندادنش اشکالی ندارد.

بدعت مکروه بدعتی است که ترکش بهترباشد و انجام آن خوب نباشد.

و بالاخره بدعت حرام بدعتی است که هرکس آن را انجام دهد مجرم و گناهکار شناخته می شود.

بیشتر علمای سلف می گویند: هر چیز نوآورده شده و بدعتی در اسلام گمراهی محسوب می شود .

این عده از علما برای گفته هایشان دلیل و مدرک نیز ارائه می دهند؛ از جمله فرموده ای گهربار از سرور کائنات می آورند که آن حضرت فرموده است « مؤن احدث  فی امرنا هذا مالیس منه فهو رد»

ولی در مقابل حدیث دیگری وجود دارد که پای استدلال های آنان را چوبین و ضعیف می نمایاند؛ عن ابی عمرو جریر بن عبدالله(رض)عن النبی (ص)انه قال:من سن في الإسلام سنة حسنة فله اجرها و أجر  من عمل بها من بعده من غير أن ينقص من أجورهم شىء ؛و من سن في الإسلام سنة سيئة كان عليه وزرها و وزر من عمل بها من بعده من غير أن ينقص من اوزارهم شىء  ))صحيح مسلم 1017

معنی :هر کس راه و روش خوبی دراسلام پایه گذاری کند پاداش خود و همه آنان که از او پیروی می نمایند را خواهد برد بدون اینکه از اجر آنان کاسته شود و کسی که بنیانگذار کاری نامشروع در بین مسلمانان باشد مورد مجازات و بازخواست قرار می گیرد و همچنین مجازات کلیه کسانی که در این کار از او پیروی نموده اند نیز برایش نوشته می شود بدون اینکه از مقدارگناهشان کم شود .

این حدیث با برداشت عده ای از علمای سلف در باره بدعت که از نظرتان گذشت تناقض پیدا می کند ؛ چون به سبب این حدیث برای ما روشن می گردد که منظوررسول الله از بدعت در احادیثش بدعت های سیئه و حرام و از نوع(4و5 )می باشد نه هر گونه نوآوری و ابتکار سنت نیکو.

البته شیخ عثیمین در این باره می گوید : هر گز این فرموده رسول الله ( من سن سنه حسنه…) منظورش پدید آوردن بدعت نیست ؛ بلکه منظورش زنده کردن و احیای سنتی از سنت های رسول الله است ؛ بنابراین تمام امور بدعی و نوآورده شده گمراهی به شمار می آید!

سخن و برداشت شیخ عثیمین که می گویندهر بدعتی گمراهی است ؛

به دو دلیل مردود اعلام شده و با توجه به این دو دلیل متوجه خواهیم شد که گفته اواساس آن چنانی ندارد.

دلیل اول: کلمه (سن )که در حدیث آمده است ؛ چرا که در همه کتب لغت معتبرعربی در باره « من سن سنه..»اینگونه آمده است :  کل من ابتدأ أمرا و عمل به قوم بعده هوالذي سنه) يعنى هر کس آغازگر کاری باشد و مردم نیز پس از او به آن عمل کنند چنین شخصی در واقع همان کسی محسوب خواهد شد که آن را عملی ساخته است .

اگر توجه کنیم اینجا بحث از آغاز است نه احیاء.

دلیل دوم: بخشی دیگر از همان حدیث مذکورپیامبراسلام(ص) که می فرماید :هرکس سنت و روش خوبی را ابداع کند!.

اگر استادعثیمین می گوید: « سن»به معنای زنده کردن است نه ابداع پس چرا رسول الله(ص) می فرماید: هر کس سنت بد و زشت …؟ آیا مگر سنت بد و زشت هم داریم که زنده گردد؟!!

نتیجه می گیریم که حدیث مذکور پیامبراکرم(ص) به این معناست که هرکس سنت و راه و روشی اختراع و ابداع کند ؛ اینکه آن را زنده و احیا کند .

چون ما در دین سنت و روش رسول الله بد و زشت نداریم تا زنده شود.

علاوه بر اینکه چندین نوع بدعت و نوآوری دراسلام می بینیم که خیلی زیبا و پسندیده هستند مواردی که حتی خود علمای سلف نیز در بوجود آوردن و ایجاد آن ها  نقش داشته اند از جمله این بدعت های مورد نظر می توان به موارد ذیل  اشاره نمود

1-جمع کردن قرآن پس از رسول الله و نوشتن آن در ورق و کاغذ

2-تجمل و آراستن و نقش و نگار مساجد

3-برپا کردن نماز جمعه در چند مسجد در سطح یک شهر

4-جمع آوری و نوشتن احادیث و نوشتن آن در کنار هم کاری که رسول الله در زمان خود از آن ممانعت می نمود.

5-اذان گفتن بوسیله دستگاه ضبط و پخش

 6- احداث گنبد و مناره برای مساجد

7- اقامه نماز تراویح به صورت  جماعت

پس با توجه و تامل و دقت در حدیث پیامبر (ص)متوجه می شویم که هر بدعت و نوآوری در اسلام، نه تنها گمراهی محسوب نمی شود ؛ بلکه بعضی از بدعت ها و ابتکارات در اسلام خوب و موثر و پسندیده می باشد و چه بسا انجام دادنشان نیک و خیر است.

امروزه می بینیم که در بیشتر کشورهای اسلامی مراسم های مولودی به مناسبت تولد ر سول الله (ص)برگزار می شود، کاری که سلطان مظفر الدین کورد اربیلی بنیانگذار آن بود که با این نگاه مثبت به بدعت درخواهیم یافت که چقدر خیر و ثواب نصیب این بزرگوار می گردد از این جهت که بنیانگذر این گونه مجالس و محافل بوده است ؛ البته مشروط بر اینکه به گونه ای برگزار شوند که به گونه شایسته ای از رسول الله تعریف شود و به دور از هرگونه افراط و تفریط نسبت به ساحت آن حضرت اظهار ارادت و احترام گردد.

والسلام علیکم و رحمة الله

ترجمه : ابراهیم مهرابیان

منبع : سایت اسلام وب

نوسه ر :  ماموستا ریبوار کوردستانی