برنامه ای جامع جهت استفاده بهینه از رمضان

رمضان، فقط ۷۲۰ ساعت است، 

نویسنده: احمد عبدالغنی آل محمود

مترجم: رحمن جعفری

مقدمه

ماه مبارک رمضان ۷۲۰ ساعت است. در توان هر مسلمانی هست که از این ساعت‌ها استفاده‌ی بهینه کند و به نحو احسن از آنها بهره بگیرد.  این یادداشت عبارت است از قدم‌ها و گام‌هایی که جهت بهره بردن از این ساعات و لحظات محدود،  گرد آورده‌ام، امیدوارم در روزهای مفید رمضان قرار ‌دهید.

گام نخست: اخلاص نیّت

این قدم خیلی مهم است. تمام کردار بر آن بنا می‌شود و با نیّت‌ها انسان به درجات عالیه می‌رسد. منزّه آن کسی که مرا بر نیّت‌هایمان پاداش می‌دهد. پیامبر(ص) می‌فرماید:« مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِیمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ ( وَ مَا تَأَخَّرَ)»[۱] هر کس که با اخلاص و طبق دستورات شریعت اسلام رمضان روزه بگیرد، گناهان گذشته (و گناهان آینده‌ی) او مورد بخشش قرار می‌گیرد.

گام دوّم: تصمیم بر تلاش

پیامبر (ص) می‌فرماید:« إذا اکتنزَ النَّاسُ الدنانیرَ والدراهمَ ، فاکتنزوا هؤلاء الکلمات : ( اللهم إنی أسألک الثباتَ فی الأمرِ ، والعزیمهَ على الرُّشدِ)».[۲] هرگاه مردم طلا و نقره ذخیره کردند، شما این کلمات را ذخیره کنید:(خداوندا ثبات و دوام در کار و تصمیم قاطع بر رشد را از تو مسئلت دارم).

گام سوّم: احکام روزه را بیاموز

کتابی مختصر در مورد احکام و آداب روزه مطالعه کن تا معلوماتی مختصر در مورد این عبادت مهم داشته باشید.

گام چهارم: در نماز جماعت شرکت کن

پیامبر(ص) می‌فرماید:« صَلَاهُ الْجَمَاعَهِ تَفْضُلُ صَلَاهَ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِینَ دَرَجَهً»[۳] نماز جماعت ۲۷ درجه بر نماز فرادا فضیلت دارد. (۱۳۵=۲۷×۵)، ۱۳۵درجه در روز.

گام پنجم: از تلاوت قرآن کریم غافل نشو

هر روز ۱۰ جزء قرآن قرائت کن. چگونه؟ هر نماز به مسجد برو. همراه مؤذن داخل مسجد شو( توجه کن: همراه مؤذن) سنت‌های قبلی را بجا آور و یک جزء قرآن را تلاوت کن و بعد از نماز نیز جزئی دیگر تلاوت کن(۱۰= ۵×۲) هر روز ۱۰ جزء بدون اینکه خسته شوی. یعنی تو در سه روز کل قرآن را ختم می‌کنی.

گام ششم: یک خانه در بهشت بساز

بر سنت‌های راتبه حریص باش. ۲ رکعت قبل از نماز صبح، ۴رکعت قبل از نماز ظهر و ۲ رکعت بعد از نماز ظهر، ۲رکعت بعد از نماز مغرب و ۲ رکعت بعد از نماز عشاء. پیامبر (ص) می‌فرماید:« مَنْ صَلَّى اثْنَتَیْ عَشْرَهَ رَکْعَهً فِی یَوْمٍ وَلَیْلَهٍ بُنِیَ لَهُ بِهِنَّ بَیْتٌ فِی الْجَنَّهِ»[۴] هر کس در شبانه روز ۱۲ رکعت نماز سنت بجا آورد، قطعاً در بهشت خانه‌ای برای او ساخته خواهد شد.

گام هفتم: ثواب چند رمضان را کسب کن

با شرکت در افطاری دادن به روزه‌داران، هر چند که مقدار کمی باشد، ثواب چند دفعه روزه‌ی رمضان را کسب کن. پیامبر(ص) می‌فرماید: « مَنْ فَطَّرَ صَائِمًا کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ غَیْرَ أَنَّهُ لَا یَنْقُصُ مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَیْئًا»[۵] هر کس روزه‌داری را افطاری دهد، پاداشی همانند پاداش شخص روزه‌دار را خواهد داشت، بدون اینکه از پاداش شخص روزه دار ناقص شود.

گام هشتم: پاداش یک حج و یک عمره را در هر روز کسب کن

پیامبر(ص) می‌فرماید:« مَنْ صَلَّى الْغَدَاهَ فِی جَمَاعَهٍ ثُمَّ قَعَدَ یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ کَانَتْ لَهُ کَأَجْرِ حَجَّهٍ وَ عُمْرَهٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَامَّهٍ تَامَّهٍ تَامَّهٍ »[۶] هر کس نماز صبح را با جماعت بجا آورد سپس بنشیند تا طلوع خورشید خدا را ذکر کند، سپس دو رکعت نماز[سنت] بجا آورد، پاداش یک حج و یک عمره را خواهد داشت. راوی می‌گوید: پیامبر فرمود: تمام تمام تمام. [یعنی ثواب یک حج و یک عمره را به طور کامل و تمام خواهد داشت].

گام نهم: صدقه بده، هر چند به مقدار کم

پیامبر(ص) می‌فرماید: «اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَهٍ»[۷]  از آتش جهنم خود را دور کنید هر چند با نصف خرمایی باشد.

هم‌چنین پیامبر(ص) می‌فرماید: « مَنْ تَصَدَّقَ بِعَدْلِ تَمْرَهٍ مِنْ کَسْبٍ طَیِّبٍ وَلَا یَقْبَلُ اللَّهُ إِلَّا الطَّیِّبَ وَإِنَّ اللَّهَ یَتَقَبَّلُهَا بِیَمِینِهِ ثُمَّ یُرَبِّیهَا لِصَاحِبِهِ کَمَا یُرَبِّی أَحَدُکُمْ فَلُوَّهُ حَتَّى تَکُونَ مِثْلَ الْجَبَلِ»[۸] هر کس به اندازه‌ی یک خرما از کسب پاک و حلال صدقه بدهد ـ خداوند بجز از مال پاک و حلال قبول نمی‌کند ـ خداوند آن صدقه را با دست خود تحویل می‌گیرد و آن را برای صاحب صدقه پرورش می‌دهد ـ همان طور که یکی از شما گوساله‌ای را پرورش می‌دهد ـ تا اینکه به اندازه‌ی کوهی می‌گردد.

گام دهم: به عمر خود بیفزا

۸۳ سال عبادات به عمر خود بیفزا. انس بن مالک می‌گوید: ماه رمضان آمد، پیامبر(ص) فرمود: « إِنَّ هَذَا الشَّهْرَ قَدْ حَضَرَکُمْ وَفِیهِ لَیْلَهٌ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مَنْ حُرِمَهَا فَقَدْ حُرِمَ الْخَیْرَ کُلَّهُ وَلَا یُحْرَمُ خَیْرَهَا إِلَّا مَحْرُومٌ»[۹] این ماه( رمضان) آمده که در آن شبی وجود دارد از هزار ماه بهتر است، هر کس از آن شب محروم شود از هر خیری بی نصیب گشته است و غیر از محروم کسی از خیر آن شب بی بهره نمی‌گردد.

گام یازدهم: صله‌ی رحم را بجا آور

صله‌ی رحم را بجا آور. (عمر + مال + محبت). هر روز با یکی از خویشاوندان ارتباط بر قرار کن و جویای احوال او بشو و از او احوال‌پرسی کن. پیامبر(ص) می‌فرماید: « تَعَلَّمُوا مِنْ أَنْسَابِکُمْ مَا تَصِلُونَ بِهِ أَرْحَامَکُمْ فَإِنَّ صِلَهَ الرَّحِمِ مَحَبَّهٌ فِی الْأَهْلِ مَثْرَاهٌ فِی الْمَالِ مَنْسَأَهٌ فِی الْأَثَرِ»[۱۰] از نسب‌های خود هر اندازه که باعث ارتباط خویشاوندی شما است بیاموزید و یاد بگیرید، چون صله‌ی رحم سبب محبت در خانواده، سبب ثروتمندی در مال و سبب افزایش عمر می‌گردد.

گام دوازدهم: ۳۰ دعای مقبول را دریاب

در این ماه ۳۰ دعای مستجاب را داری در آن کوتاهی نکن. خواسته‌های دینی و دنیوی خود را بنویس و قبل از افطار آنها را در دعا از خدا بخواه. پیامبر(ص) می‌فرماید:«إِنَّ لِلصَّائِمِ عِنْدَ فِطْرِهِ لَدَعْوَهً مَا تُرَدُّ» به درستی که برای روزه دار، هنگام افطار دعایی هست که مردود نخواهد شد.

ابن ابی مُلیکه می‌گوید: از عبدالله بن عمرو شنیدم که هنگام افطار می‌گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ أَنْ تَغْفِرَ لِی»[۱۱] زاد فی روایه «ذنوبی» پروردگارا، من به سبب رحمت گسترده‌‌ی تو که شامل هر چیزی می‌شود، می‌خواهم که مورد بخشش و مغفرت خود قرارم دهی. در برخی از روایات چنین آمده: گناهانم را بیامرزی.

نکته‌ی قابل توجه: منابعی که در ذیل مطالب ذکر شده، از جانب مؤلف است و به رسم امانت داری ذکر شده‌اند و گرنه بسیاری از احادیث مذکور در منابع معتبرتری نیز وارد شده‌اند.[ مترجم ].

[۱] ـ به روایت ابن عباس، منبع: صحیح الجامع، رقم: ۶۳۲۵٫ محدّث: آلبانی. جمله‌ی داخل پرانتز نزد آلبانی ضعیف است.

[۲] ـ به روایت شداد بن اوس، منبع: نتائج الافکار(۳/۷۶)، محدّث: ابن حجر عسقلانی، خلاصه‌ی حکم محدّث: رجال سند آن از رجال صحیح هستند. فقط شنیدن حسان بن عطیه از شداد جای بحث و نظر است. این حدیث دارای طرق متعدد است که یکدیگر را تقویت می‌کنند و در نتیجه نمی‌توان ضعیف را بر این حدیث اطلاق کرد.

[۳] ـ به روایت عبدالله بن عمر، منبع: صحیح بخاری، شماره: ۶۴۵، حکم محدّث: صحیح.

[۴] ـ به روایت ام حبیبه رمله دختر ابو سفیان، منبع: صحیح مسلم، شماره: ۷۲۸، حکم محدث: صحیح.

[۵] ـ به روایت زید بن خالد جُهنی، محدث: ترمذی، منبع: سنن ترمذی، شماره:۸۰۷، حکم محدّث: حسن صحیح.

[۶] ـ به روایت انس بن مالک، محدّث: منذری، منبع: الترغیب و الترهیب(۱/۲۲۰)، حکم محدّث: اسنادش صحیح یا حسن یا نزدیک به آنها است.

[۷] ـ به روایت عدی بن حاتم الطائی، محدّث: بخاری، منبع: صحیح بخاری، شماره: ۱۴۱۷، حکم محدّث: صحیح.

[۸] ـ به روایت ابوهریره، محدّث: بخاری، منبع: صحیح بخاری، شماره:۱۴۱۰، حکم محدّث: صحیح.

[۹] ـ به روایت انس بن مالک، محدّث: منذری، منبع: الترغیب و الترهیب(۲/۱۱۸)، حکم محدّث: اسناد آن حسن است.[ علامه آلبانی در کتاب صحیح الترغیب و الترهیب، آن را حسن صحیح دانسته است] مترجم.

[۱۰] ـ به روایت ابوهریره، محدّث: محمد المناوی، منبع: تخریج احادیث المصابیح(۴/۲۸۶)، حکم محدّث: اسناد آن نیکو است.

[۱۱] ـ به روایت عبدالله بن عمرو بن عاص، محدّث: بوصیری، منبع: اتحاف الخیره المهره(۳/۱۰۲)، حکم محدّث: اسناد آن صحیح است و شاهد دیگر نیز دارد.