عده ای از مسلمانان برگزاری هرگونه مراسم به مناسبت تولد حضرت محمد را بدعت و گمراهی به شمار می آورند و مومنان خداجو را از اجرای اینگونه مراسم ها و حتی حضور در آن بر حذر می دارند و البته در مقابل کسانی از مسلمانان هم احیای این گونه مناسبت ها را امری پسندیده و مطلوب و در راستای بازشناسی شخصیت پیامبر و اسلام که این روزها از طرف دوست و دشمن مورد بی مهری و جفا قرار می گیرند، به حساب آورده و برای هرچه باشکوه برگزار نمودن آن تلاش می کنند. البته شکی نباید کرد که هر دو گروه فوق به منظور اثبات محبت و ارادت خودشان نسبت به رسول الله اینگونه می اندیشند و رفتار می کنند.
بدعت در لغت به معنای به وجود آمدن چیزی است که قبلا نبوده است و در شرع عبارت است از پدیده ای که در قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) نیامده باشد.
بدعت حسنه از منظر قرآن کریم : خداوند متعال در مدح مؤمنین ازامت حضرت عیسی چنین فرموده است: (وجعلنافی قلوب الذین اتبعوه رأفه ورحمه ورهبانیه ابتدعوها ماکتبناها علیهم إلا ابتغاء رضوان الله ، )سوره الحدید ۲۷: ودردل پیروان حضرت عیسی مهرو عطوفت ” مسلمانان ” راقراردادیم ، پیروان او رهبانیت سختی را پدید آوردند که ما آن را برآنان واجب نکرده بودیم ، ولیکن خودشان آن را برای خشنودی خدا پدید آورده بودند.
پروردگار متعال مسلمانانی را ستایش می کند که برشریعت حضرت عیسی ماندگار شدند زیرا پیروان حضرت عیسی اهل مهربانی و رحمت بودند و رهبانیت و گوشه گیری را ابتداع کردند که چیزی نبود جز دوری از لذائذ دنیوی از جمله دوری ازازدواج و ترک خوردنی ها و پوشیدن لباس های فاخر و به قیامت و آخرت روی آوردن .
خداوند متعال آنان را ستایش می کند هرچند که حضرت عیسی این دستورات را برای آنان نیاورده بود ؛ هرچند که در آخر آیه خداوند متعال می فرمایند ( فمارعوها حق رعایتها -اما آنان چنان که باید آن را رعایت نکردند .
دراین آیه ذمی متوجه آنها بخاطر رهبانیت وجود ندارد ؛ بلکه ذم و سرزنش متوجه کسانی است که خود را از شهوات دنیوی به دورگرفته اند ودچار شرک شده اند و حضرت عیسی و مادرش را عبادت کردند .
دلیل از سنت پیامبر اکرم (ص) درباره بدعت حسنه :
” من سن فی الإسلام سنه حسنه فله أجرها وأجر من عمل بها بعده من غیر أن ینقص من أجورهم شیء ، ومن سن فی الإسلام سنه سیئه کان علیه وزرها ووزر من عمل بها من بعده من غیر أن ینقص من أوزارهم شیء ” رواه مسلم هرکس در اسلام روشی نیکو پدید آورد برایش ثواب آن نوشته می شود واجر وپاداش کسانی هم که بعد از او آن عمل و روش را انجام دهند برایش نوشته می شود ، بدون اینکه از پاداش آنان کاسته شود ؛ وهرکس در اسلام کاری یا راه و روشی سوء بوجود آورد گناه آن عمل و کسانی هم که بعد از او بدان کار عمل می کنند برایش نوشته خواهد شد ، بدون اینکه از گناه آنان کاسته شود . رواه مسلم.
در این حدیث شریف پیامبر اسلام (ص) امتش را آگاه می کند که بدعت دو نوع دارد؛ بدعتی که گمراهی محسوب می شود که آن بدعتی است که مخالف قرآن و سنت باشد و بدعتی که هدایت به حساب می آید و آن عبارت است از آن بدعتی که موافق قرآن و سنت باشد.
اگر گفته شود این تقسیم بندی شما برای زمانی مناسب بود که پیامبر اکرم (ص) در قید حیات بود اما بعد از فوت ایشان مناسب به نظر نمی رسد ؛ درجواب می گوییم : اختصاص این امر به عصر نبی اسلام ثابت نمی شود مگر با دلیل و برهان ؛ که آن هم وجود خارجی ندارد.
تازه دراینجا دلایل موجود خلاف آن چیزی است که مخالفان ادعا می کنند ؛ چون پیامبر اسلام (ص) فرموده است : «من سن فی الإسلام » ونفرموده « من سن فی حیاتی» ویا نفرموده «من عمل عملأ أنا عملته فاحیاه»
علاوه براین باید بدانیم که دین اسلام تنها خلاصه نمی شود به زمان پیامبر اکرم(ص) ! پس ادعایشان باطل و بی دلیل است .
اگر کسانی هم در باب مخالفت بگویند :سبب این گفته فوق الذکر پیامبر(ص)این بوده که مردمان فقیری که نوعی لباس خشن می پوشیدند خدمت پیامبر اسلام (ص) رسیدند ، وقتی که پیامبر (ص) آنها را دید ، از اوضاع اسفبارشان ناراحت و اندوهگین شد ، کسانی به آنها صدقات و خیراتی دادند و پیامبر اسلام از دستگیری این عده خوشحال شدند و سپس فرمودند : ” من سن فی الإسلام سنه حسنه فله أجرها وأجر من عمل بها “
درجواب این عده هم باید گفت : همانطور که علمای اصول الفقه می گویند: عبرت به عموم لفظ است نه به خصوص سبب ؛ یعنی هرچند سبب خاصی باعث تشریع یک قانون اسلامی می شود ولی برای عموم مسلمانان قابل اجرا می باشد.
خلفای راشدین رضی الله عنهم کارها -بدعت ها -ی فراوانی انجام داده اند که پیامبر اسلام (ص) آن را انجام نداده و بدان هم امر نفرموده است ؛ جایگاه خلفا هم که مشخص است؛ آنان برای مسلمانان نمونه و الگو هستند!
ابوبکر صدیق رضی الله عنه قرآن را جمع آوری می کند و نام آن را ” مصحف ” گذاشت ؛ کاری که در زمان پیامبر انجام نشده بود.
عمر فاروق رضی الله عنه مردم را برای نماز تراویح در مسجد جمع نمود و شخصی را برای مردان و شخص دیگری را برای زنان به عنوان امام جماعت مقرر نمود و سپس فرمود : این بهترین بدعت است .
عثمان بن عفان رضی الله عنه امر فرمود به منظور آگاه شدن مردم از وقت نماز ، دو بار اذان برای نماز جمعه بگویند .
علی بن ابی طالب رضی الله عنه قرآن کریم را نقطه گذاری کرد ودر زمان او بعضی اَشکال و حرکات توسط یحیی بن یعمر بر حروف و کلمات قرآن نگاشته شد.
هیچ یک از این ها در زمان رسول الله صلى الله علیه وسلم نبوده است؛ اکنون سوال جدی این است که آیا کسانی که مانع برگزاری مراسم هایی در سالروز مولود پیامبر اسلام (ص) می شوند یا می خواهند بعضی چیزها را حلال و بعضی را حرام کنند آیا این حقایق تاریخی را ندیده و یا نشنیده اند؟!
تازه این مخالفان محترم چرا استفاده از چیزهایی را که در زمان پیامبر هم نبوده را مباح و جایز می دانند ؟ مانند طومار ساعت ، که حداکثر سیصد سال است پیدا شده و خود آن را در بین مردم و مساجد توزیع و پخش می کنند ؟ چرا این گونه ابتکارات پسندیده است ولی بزرگداشت میلاد و هجرت و معراج پیامبر اکرم (ص) را بدعت و گمراهی بر می شمارند؟!
بررسی دلایل مخالفان برگزاری میلادرسول الله
امام شافعی ( رحمه الله تعالى ) می فرماید: محدثات و بدعت ها دو نوع اند:
نخست آن بدعتی که مخالف قرآن و سنت و اجماع است، که این نوع بدعت ضلالت و گمراهی است.
دوم بدعتی که هیچ مخالفتی با قرآن و سنت و اجماع ندارد و این بدعتی است پسندیده(امام بیهقی با اسناد صحیح در کتابش با نام مناقب الشافعی این حدیث را روایت نموده است)
حافظ ابن الحجر در کتاب الحاوی للفتاوى ۱/۱۸۹-۱۹۷ به نقل از ابن عباس رضی الله عنهما می گوید : وقتی که پیامبر اکرم (ص) وارد مدینه شدند ، دیدند که قوم یهود به شکرانه پیروزی حضرت موسی بر فرعون ، روز دهم محرم ( عاشورا) را روزه می گیرند ؛ آن حضرت فرمودند ” نحن أولى بموسی ” : ما به موسی نزدیک تریم ؛ پس دستور دادند تا مسلمانان روز دهم محرم ” عاشورا ” را روزه بگیرند.
این حدیث انجام دادن شکر پروردگار را در مقابل نعمتی در روزی معین نشان می دهد و این کار هرساله در این روز تکرار می شود و شکرانه پروردگار به وسیله انواع عبادت ها مانند سجده و روزه و صدقه و تلاوت قرآن حاصل می شود و چه نعمتی بزرگ تر از نعمت ظهور پیامبر اکرم (ص) است؟ آیا این نعمت سترگ شایسته شکر گزاری نیست؟
حافظ السیوطی در کتاب «حسن المقصد فی عمل المولد» برجواز و درست بودن برگزاری مراسم مولودی پیامبر اسلام تاکید دارد و برای اثبات دیدگاه خودش این حدیث را روایت نموده که پیامبر اکرم می فرماید: روز دوشنبه روزی است که من در آن متولد شده ام .
پیامبر روز دوشنبه روزه می گرفت و زمانی که از ایشان درباره این روز سؤال کردند فرمودند : قرآن در این روز بر من نازل شد و در روز دوشنبه نزول نعمت های پروردگار بر بندگان فزونی خواهد گرفت.
همه می دانیم که یکی از بزرگ ترین نعمت های خداوند متعال به دنیا آمدن و سپس بعثت پیامبر اسلام است ؛ خداوند متعال می فرماید : لقد من الله على المؤمنین إذ بعث فیهم رسولاً من أنفسهم ) آل عمران ۱۶۴: بدرستی که خداوند منت نهاد بر مسلمانان که از خودشان رسولی برایشان فرستاد.
دلایلی بر صحیح بودن بزرگداشت مراسم مولودی پیامبر اسلام
مولودی خوانی سنتی حسنه است و اولین کسانی که مولودی را برپا کردند مسلمانان بوده اند و این مقوله صحت ندارد که گویا بعضی از مردم هنگام فوت رسول الله خوشحالی خود را ابراز داشته اند!
در تاریخ می خوانیم که اولین کسی که مولودی خوانی را در کوردستان مرسوم نموده است « سلطان مظفر الدین کوردی» بوده است شخصی که اهل تقوا ، شجاع وعالم دینی بوده است و در اربیل ” هه ولیر ” حاکم بوده ، بعد از ایشان هم عالمان و فقیهان کار او را ادامه داده اند.
جلال الدین سیوطی می گوید: مسلمانان به مدت هشتصد سال مراسم مولودی خوانی را برگزار کرده اند و هر کاری که علمای امت محمد (ص) آن را بپسندد خود آن کار پسندیده است وهر کاری را که جامعه مسلمانان آن را نپسندند آن کار ناپسند و قبیح است و معلوم است که علماء امت اسلام هرگز بر گمراهی و ضلالت اتفاق نخواهند نمود ؛ همانگونه که پیامبر اسلام می فرمایند: «ان امتی لاتجتمع علی ضلاله» امت من هرگز بر گمراهی و ضلالت نخواهد بود . رواه ابن ماجه فی سننه
مولودی خوانی و بزرگداشت رسالت و بعثت رسول الله کاری است پسندیده و نباید گفت : اگر پسندیده و نیک بود پیامبر شخصا مسلمانان را بدان امر می کردند ؛ چرا که جمع آوری قرآن کریم و نقطه گذاری آن علی رغم اینکه کاری بسیار پسندیده و لازم هم است ، بعد از رحلت پیامبر توسط مسلمانان انجام شد بدون آنکه حضرت رسول بدان امر فرموده باشد.
پس کسانی که مردم را از این کار منع می کنند و در توجیه دیدگاهشان می گویند: اگر کار پسندیده ای بود پیامبر اکرم (ص) بدان امر می فرمودند ، لطفا بگویند جمع آوری قرآن و نقطه گذاری آن مشمول کدام از دو حالت زیر می شود :
حالت اول اینکه بگویند که جمع آوری و نقطه گذاری قرآن کاری پسندیده و ستوده نیست ؛ چرا که پیامبراسلام این کار را انجام نداده و امتش را نیز به آن کار تشویق و سفارش نکرده است؛ ولی ما با وجود این عدم هماهنگی این کار بدعت را انجام می دهیم !
ویا اینکه بگویند: جمع آوری و نقطه گذاری قرآن کاری پسندیده است ؛ هرچند که پیامبر اسلام آن را انجام نداده و امتش را نیز به این کار امر نکرده و برای همین است که ما آن را انجام می دهیم!
که در هردو حالت تناقض و یک بام و دوهوای عجیبی به چشم می خورد.
پس توصیه می کنیم این مجموعه که بی دلیل از بیراهه حرکت نموده و دچار سردرگمی و تناقض شده اند اعتراف کنند که مراسم بزرگداشت ربیع سنتی است حسنه و دیگر نگویند: چون پیامبر اسلام به این کار امر نفرموده پس ما نیز آن را انجام نمی دهیم بلکه در چارچوب نصوص قرآن و سنت و با توجه به مصالح عباد و بلاد حرکت و اندیشه نمایند و مقوله بدعت و بدعت گذاری هرگز باعث نشود که با محدودیت در تعامل با مسایل جدید مواجه شوند که این آفت بزرگی است که متاسفانه عده کثیری بدان مبتلا شده اند
تو را خدا بیاییم آیه (وما آتاکم الرسول فخذوه وما نهاکم عنه فانتهوا) هرآنچه را پیامبر اسلام برایتان آورده و بدان امر فرموده بپذیرید و از هرآنچه نهی فرموده خود را باز دارید ، را در جای خود و به درستی معنا کنیم.
ناگفته نماند هرکاری که پیامبر اکرم بدان امر فرموده، واجب نیست ؛ همانطور که کلیه اموری که آن حضرت از آن نهی نموده است نیز حرام نمی باشد ، جمع آوری و نقطه گذاری قرآن کریم و .. اموری هستند که نه رسول الله بدان امر فرموده و نه از آن نهی کرده است؛ ولی این کار به منظور حفظ دین اسلام انجام می شود و همین طوراست مراسم یادبود ربیع و مولودی خوانی رسول الله و احیای سایر مناسبت های دینی .
مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام امری پسندیده است و هرگز مشمول آن بدعتی نمی شود که در حدیث نبوی از آن نهی شده است « من أحدث فی أمرنا هذا ما لیس فهو رد» ” مالیس منه ” یعنی امری اختراع شده که برخلاف شریعت باشد ، اما کارهای ابتکاری که موافق شریعت باشد و به نوعی با مصالح بندگان مرتبط باشد هرگز مردود و ناپسند نیست و بدعت به شمار نمی آید.
مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام امری پسندیده است و با این آیه قرآن « الیوم اکملت لکم دینکم » امروز دین شما را کامل کردم ، کوچکترین منافاتی ندارد.
امام قرطبی در تفسیر آیه فوق می گوید: منظور از این آیه این است که بیشتر فرائض و حلال و حرام ها تکمیل شده است نه تمام دین اسلام ؛ چون بعد از این آیه نیز آیات زیادی نازل شد که درباره موضوعات دین سخن می گفت از جمله آیه ربا و کلاله و… .
تازه آیه «الیوم اکملت لکم دینکم » آخرین آیه قرآن نیست ؛ بلکه آیه ” واتقوا یوما ترجعون فیه الی الله ثم توفی کل نفس ما کسبت وهم لا یظلمون ” بقره ۲۸۵ واپسین آیاه نازل شده قرآن کریم است!
مراسم و بزرگداشت مولود امری پسندیده است و در این هیچ اتهامی -اعاذنا الله – به پیامبر وارد نیست که امت را از این امر آگاه نکرده و در این باره سفارشی به آنان ننموده است ؛آنگونه که مخالفان مولودی خوانی می گویند! اگر قرار باشد در قبال هر امر جدیدی که بعد از آن حضرت پیدا شده آن پیامبر را متهم کنیم به اینکه امتش را آگاه نکرده است هر چند آن عمل موافق سنت او باشد ، پس باید ابوبکر و عمر و عثمان وعلى و عمربن عبدالعزیز و بیشتر اصحاب و تابعان را بدعت شمار به حساب آورده و آنان نیز پیامبر اسلام را متهم کنند به کم کاری ؛ زیرا کارهای زیادی انجام داده اند که در زمان رسول الله انجام نشده بود و آن حضرت هم بدان دستور نداده بود!
مراسم بزرگداشت مولودی امری پسندیده است و نباید مسلمانان برگزار کننده این گونه مراسم ها را متهم کرد به این که مانند مسیحی ها سال روز میلاد عیسی مسیح را جشن می گیرند !
اگر این گونه است پس چرا پیامبر اسلام (ص) وقتی که دید یهودیان مدینه روز عاشورا را روزه می گیرند و در توجیه آن می گفتند : این روزی است که خداوند فرعون را غرق کرد و مصر را از چنگال او نجات داد ؛ فرمود : ما به حضرت موسی نزدیک تریم و سپس دستور داد مسلمانان نیز آن روز را روزه بگیرند.
مراسم و بزرگداشت مولود امری پسندیده است و اگر کسانی بگویند که پیامبر اسلام (ص) فرموده است : این کار یک بدعت است و احداث هر گونه بدعت گمراهی است که در پاسخشان می گوییم: همانگونه که بزرگان گفته اند لفظ بدعت هرچند در حدیث عام است اما معنای آن خاص می باشد و منظورش بیشتر بدعت ها و امور مستحدثه است نه همه.
اگر چه در حدیث لفظ ” کل ” آمده؛ ولی باز منظور بعضی از بدعت هاست؛ همانگونه که در قرآن کریم خداوند متعال فرموده است : (تدمر کل شیء ) احقاف ۲۵ ، همه چیز را ویران می کن ؛آین آیه گرچه لفظ آن عام است ؛ ولی معنای آن خاص است ؛ زیرا آن بادی که وزید مخصوص نابود کردن کافران قوم عاد بود نه تمام ساکنان روی زمین!؛ زیرا خداوند متعال حضرت هود علیه السلام و مومنان را نجات داد .
و از همین قبیل است فرموده پیامبر اسلام (ص) ” کل عین زانیه ” هر چشمی زنا می کند ؛ معلوم است که این حدیث شامل چشم پیامبران که از گناه معصومند نمی شود .
مراسم و بزرگداشت سالگرد میلاد پیامبراسلام سنت و عادتی است پسندیده و مشمول این فرموده پیامبر اسلام می شود که مسلمانان را از افراط در تعظیم خود برحذر می دارد ” لا تطرونی کما أطرت النصاری المسیح ابن مریم “در حق من غلو وزیاده روی نکنید آنچانکه نصاری در حق عیسی مسیح انجام دادند ؛ زیرا معنای حدیث این است که مرا بیش از منزلت خودم تعظیم نکنید آنچانکه نصاری در حق عیسی انجام دادند و او را خدا قرار دادند. و «لاتطرونی» به معنای مرا مدح و ستایش نکنید ، نیست .
برگزاری مراسم و بزرگداشت سالگرد مولود پیامبر اسلام در مناطق ما تنها به منظور ابراز شکر پروردگار به خاطر تولد رسول الله است .
مراسم و بزرگداشت سالگرد مولود پیامبر اسلام (ص) سنتی است پسندیده و هرگز بخاطر احتمال اینکه از سوی برخی مسلمانان جاهل! بعضی اعمال خرافی و نامربوط در آن انجام می شود، نمی توان آن را حرام و ناپسند شمرد ؛ زیرا فریضه حج در زمان ما و در زمان های گذشته همواره ازسوی برخی انسان های نادان! آمیخته بوده با بعضی منکرات و خرافات و این پدیده باعث نشده که بگوییم چون مناسک حج آمیخته است با این منکرات پس نباید آن را انجام داد!
حواشی مناسک حج به گونه ای ست که بعضی از عالمان در باره حج کنونی مسلمانان گفته اند ” مااکثر الضجیج وأقل الحجیج ” چه بسیارند کسانی که فریاد بر می آورند و چه اندکند آنانی که فریضه حج را انجام می دهند ! ولی همه این ایرادها و اشکالات نباید سبب تحریم حج یا منع کردن مردم از انجام این فریضه شود و همینطور است سایرعبادت های دیگر که بخاطر اشکالات احتمالی در انجام آن ها نباید نسبت به آن عبادات بدبین شد بلکه باید سعی نمود آن ایرادها و اشکالات را برطرف نمود.
نمی توان انکار کرد که بعضی از مسلمانان ناآگاه اعمال منکر و ناپسندی را با مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر آمیخته می کنند؛ ولی این کار نباید باعث شود که بزرگداشت این مناسبت را به طور مطلق حرام دانست ؛ بلکه کافی است آن کارهای خلاف شرع و فقه را ترک نمود نه اینکه کل مراسم و یادبود را حرام بدانیم ؛ آیا اگر ایراد و اشکالی در مسجد روی دهد باید درب مسجد را قفل کنیم یا اینکه جلوی آن کار فاسد و خلاف گرفته شود ؟
نتیجه
حاصل تمام مطالبی که در بالا به آن اشاره شد این است که مراسم بزرگداشت مولود پیامبر اسلام (ص) کار نیکو و پسندیده ای است و این کار اگر به نیکی برگزار شود می تواند تاثیر بسیاری داشته باشد بر شناختن پیامبر توسط مردم مومن و خداجو.
مراسم و بزرگداشت مولود کاری است که انجام آن محبت پیامبر اسلام را در دل مسلمانان تقویت نموده و باعث شناخت بیشتر آنان از پیامبرشان خواهد شد.
پس چه چیزی باعث شده که عده ای به طور مطلق با برگزاری هرگونه مراسم مولود مخالفت می کنند و آن را بدعت و برگزارکنندگان آن را بدعت گزار ، فاسق و بعضا کافرمی پندارند و در مقابل همین عده ! خیلی منکرات دیگر را چشم بسته می پذیرند !
والسلام
تهیه و ترجمه : عبدالله احمدی – با اندکی تصرف و اختصار
منبع : اینترنت
