بوسیدن انگشت شصت هنگام شنیدن«اَشهَدُ أنّ مُحَمّداً رَسولُ الله» !!

حکم بوسیدن دو انگشت شصت پس از شهادتین در اذان؛ آیا سنت است؟

سوال: 

در برخی از کتب روایی و در حواشی برخی از کتب فقهی آمده است که:

حضرت ابوبکر(رضی الله عنه) به هنگام شنیدن ندای جمله‌ی «اَشهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله» در اذان دو انگشت شصت خود را بلند کرده و ناخن های آنها را بوسیده و بر روی چشم‌های خود می گذاشتند! حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و سلم) پرسیدند: ای ابوبکر چرا چنین کردی!؟ گفت: خواستم از نام مبارکت تبرک جسته تا از بلایا و آفات بدور باشم. آن حضرت در جواب ایشان فرمودند: بسیار کار نیکویی انجام داده ای، هر کس مثل تو چنین کند، از چشم درد در امان خواهد بود.

و در حدیث دیگری آمده است: هر کس به هنگام شنیدن نام مبارک آن حضرت در هنگام اذان، ناخن های انگشت شصت را بوسیده و بر روی چشم بگذارد، هیچگاه کور نخواهد شد.

حتی برخی روایات حاکی از آن است که برخی کورها بوسیله ی چنین عملی، چشم‌هایشان بینایی را بازیافته و شفا یافته‌اند.

حال سوال اینجاست، آیا با استناد به روایات وارده در این مورد می‌توان چنین عملی را انجام داد؟ و آیا این روایات صحیح هستند؟ و خلاصه آیا اصلاً چنین عملی شرعاً جایز است؟

پاسخ : 

خیر؛ چنین عملی از حضرت ابوبکر(رض) و تٲیید آن از جانب پیامبر(ص) به ثبوت نرسیده است، زیرا احادیث وارده در این باره همه موضوع یا حداقل ضعیف هستند.

از جمله حدیث: «مسح العینین بباطن أنملتی السبابتین عند قول المؤذن: أشهد أن محمدا رسول الله … إلخ وأن من فعل ذلک حلت له شفاعته صلی الله علیه وسلم» [سلسله الأحادیث الضعیفه” (شماره ی حدیث ۷۳)]

یعنی: «ابوبکر(صدیق رضی الله عنه) در هنگام گفتن (أشهد أن محمدا رسول الله) توسط مؤذن، می گفت: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبًّا، وَبِالإِسْلامِ دِینًا، وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَبِیًّا، سپس دو انگشت ابهام (شصتش) را می بوسید و دو چشم خود را بوسیله آن مسح می کرد و پیامبر(صلی الله علیه وسلم) فرمود: «هرکس عمل ابوبکر را انجام دهد، شفاعت من در قیامت برایش روا خواهد شد».

علامه البانی در کتاب “سلسله الأحادیث الضعیفه” به شماره حدیث ۷۳، بعد از ناصحیح بودن این حدیث گفته است: «ابن طاهر در کتاب “التذکره” گفته: این حدیث صحیح نیست و همچنین امام شوکانی آن را در کتاب “الأحادیث الموضوعه” آورده است و امام سخاوی نیز در کتاب “المقاصد” آن را غیر صحیح دانسته است.

به طور کلی بوسیدن دو انگشت شصت و سپس مسح دو چشم بوسیله آن دو انگشت در هنگام اذان یا هر زمان دیگری -هر چند در برخی کتب فقهی هم آمده باشد- فاقد سند و اعتبار شرعی بوده و جایز نمی باشد و هیچ دلیل و حدیث صحیحی بر مشروعیت آن وارد نشده است و تنها کسانی از این نوع اعمال استقبال می کنند که بدعت و دوری از سنت صحیح نبوی در قلبشان رسوخ کرده و شیطان شیرینی بدعت را در قلبشان قرار داده است.

 بر داعیان، عالمان و اندیشمندان دین واجب است که با زدودن غبار بدعت‌ها وخرافات و پاک سازی کتاب های فقهی و موعظه، مسلمانان را هدایت و آگاه سازند. چرا که رخنه‌ی روایات جعلی و ضعیف در برخی کتاب‌های دینی و فقهی باعث شده که بعضی از افراد متدین که نسبت به صحت یا ضعف احادیث و قواعد علوم الحدیث اطلاع چندانی ندارند، به دام خرافات بیفتند و از مسیر راست منهج نبوی و سنت صحیح ایشان دور شوند و متأسفانه جهالت آنها نسبت به علم حدیث شناسی، منجر شده که به هر نوع حدیثی عمل کنند، درحالیکه ممکن است آن حدیث را یک دروغگو و یا جاهل جعل کرده باشد.

گاهی عدم توجه و حساسیت یک مسلمان نسبت به روایات و احادیث داخل کتاب‌ها، باعث می شود تا مطالبی را بعنوان دین از کتاب یا شخصی اخذ نماید که در حقیقت هیچ اصل و اساسی در سنت نداشته باشند و بلکه برمنای روایات ضعیف یا موضوعی استوار شده باشند.

لازم است برای استناد به هر روایتی و یا آگاهی از صحت و سقم آن به کتاب‌های معتبر حدیث و قواعد حدیث شناسان مراجعه نمود، چون موارد زیادی از جانب واعظین و برخی عالمان در قرون گذشته بوده که بدون تحقیق در مورد صحت و سقم آنها نقل شده اند و بسیاری از مردم هرگز از صحت یا ضعف آن روایات جویا نشده‌اند، در حالی که آنها را بعنوان یک امر دینی تلقی کرده و می پذیرند و حتی بعدها از آن دفاع نیز می کنند.

آنوقت است که عمل و عقیده ی انسان در اثر پذیرش روایات و احادیث مردود به سمتی می رود که از مسیر و راه مسلمین تابع کتاب و سنتِ صحیح و منهج ائمه اربعه(رحمهم الله) و بزرگان دین فاصله می گیرند.

والله اعلم

وآخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین.

منابع:

  اعانه الطالبین

سلسله الٲحادیث الضعیفه البانی 

الاحادیث الموضوعه
شوکانی،المقاصد سخاوی و….

تحقیق و جمع آوری: عبدالواحد رحمت الله