بیست و سه سال زندگی پیامبر (ص) در یک نگاه

بیست و سه سال زندگی پیامبر (ص) در یک نگاه

ایام ولادت رسول گرامی اسلام(ص) بهانه ای است تا با هم در سایه سار سیرتش بنشینیم و لختی به دور از گرفتاری ها و پیچیدگی های عصر حاضر درس هایی در زمینه های دعوت، تربیت و رهبری بیاموزیم.

پس مناسب است نگاهی دقیق به زندگی مبارک ایشان داشته و در این نقطه تأمل کنیم که، چگونه رسول خدا توانست وظیفه خود را در دریافت وحی ، تبلیغ و تبیین آن و همچنین در اصلاح فرد و جامعه با موفقیت به انجام برساند؟

• محمد بن عبدالله(ص) بعد از رسیدن به سن کمال یعنی ۴۰ سالگی، و بعد از دستیابی به شناخت همه جانبه از جامعه و افراد، سلیقه ها، سنت ها، نقاط ضعف و قوت و همچنین بعد از تثبیت شخصیت او و پذیرفته شدنش به عنوان فردی صادق و امین(اموری که یک داعی ضرورتاً به آن محتاج است) به پیامبری مبعوث گشت. درروزدوشنبه، ماه رمضان(دهه اخیر)، سال ۶۱۰ میلادی در شب قدر امین آسمان-جبرییل(ع)- در غار حرا بر امین زمین-محمد(ص)- فرود آمد و صدر سوره علق را بر او تلاوت نمود. آیات اولین بر خواندن ، تعلیم و تعلم و توجه به اصل خلقت دلالت داده و شروعی جدید، از علم در مقابل جهل، منطق و استدلال در مقابل بی‌منطقی و زور را نوید می‌داد. ایشان می‌بایست کار سختی را شروع می‌کرد.

• به همین دلیل در آغاز نبوت مکلف به “خودسازی” گشت، این مرحله از تمایل به عزلت در غار حرا شروع و با در آمدن به مدرسه ی شب با نزول سوره مزمل ادامه یافت تا به مرحله ی(إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیلِ هِی أَشَدُّ وَطْأً وَأَقْوَمُ قِیلاً)[المزمل۶] برسد. آنگاه وظیفه یافت تا در مورد نعمت هدایت و اسلام که نعمت پروردگارش می باشد سخن بگوید(وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ)[الضحی۱۱] و به او اعلان گشت که مسئولیت انذار بر دوش اوست(یا ایها المدثر* قم فأنذر* و ربک فکبر* و ثیابک فطهر* والرجز فاهجر* ولاتمنن تسکثر* و لربک فاصبر)[المدثر]… رسول خدا(ص) بعنوان تنها مخاطب دستور قم فأنذر می‌بایست جهانیان را از عواقب کارهایشان باخبر می‌کرد.

• خداوند حکیم پیامبرش را در نشر مبادی دین و انذار مردم ، دستگیری نمود تا مبادا احساسات و عشق به انجام دستور ، او را وادار به بی دقتی و اتخاذ تصمیمات عجولانه گرداند. شرایط ، برای دعوت علنی فراهم نبود، بنابراین رسول خدا(ص) براساس ضابطه حکمت، دعوت خود را به صورت مخفی شروع نمود. دعوت را از خانه خود شروع کرد، همسرش خدیجه(رضی‌‌الله عنها) را به اسلام فراخواند وایمان آورد، علی ابن ابی‌طالب(رضی‌‌الله عنه) و زیدبن حارثه نیز که در خانه پیامبر بودند، دعوت را لبیک گفتند . آنگاه پیامبر دعوت را به بیرون از خانه گسترش داد.

• رسول خدا به دنبال افرادی بود که از موقعیت و مکانت اجتماعی برخوردار بوده ، استعداد کافی داشته، رازدار باشند و بتوانند بعنوان افراد شایسته، اولین مخاطبین دعوت به سوی اسلام قرار گیرند. “سابقین اولین”، اولین سبقت گیرندگان در ایمان در جاهلیت آن روز به تدریج به حلقه اهل ایمان در آمدند.

پیامبر(ص) ابوبکر صدیق(رضی‌‌الله عنه) را انتخاب نمود. ایشان بدون لحظه‌ای درنگ ایمان آورد و اولین داعی بعد از رسول خدا گشت.

توسط ایشان شخصیت های برگزیده و شایسته ای همچون عبدالرحمن بن عوف، سعد ابن ابی‌وقاص، عثمان بن عفان، زبیربن عوام طلحه بن عبیدالله(رضی‌الله عنهم اجمعین) به اسلام دعوت شدند و آن ها نیز اسلام را پذیرفتند. بدین ترتیب ارکان و ستون های اولیه دعوت اسلامی شکل گرفت و همین افراد بعدها بنای رفیع دعوت اسلامی را بر دوش خود حمل نمودند.

• طبیعت نفس انسانی به گونه ای است که رفتار، تابع اندیشه‌هاست. رفتار ما تابع اندیشه های ماست . پیامبرحکیم، این امر را از نظر دور نمی داشت. اولین کاری که انجام داد اصلاح درون و تغییر باورها بود. نزول تدریجی قرآن و تأکید آیات نازل شده بر مسائل اعتقادی باعث شد که ایمان آورده‌‌های نخستین، شخصیت آن ها به أکمل وجوه ممکن شکل بگیرد. شخص رسول خدا(ص) و همچنین اصحاب ایشان مکلف به برنامه‌های روحی، تربیتی شدند تا بتوانند با برخورداری از معنویت بالا، بر محیط خود مؤثر باشند.

در این مرحله قصد رسول خدا(ص) تجمیع افراد به هر صورت ممکن نبود. بهانه‌های زیادی بود که می‌توانست افراد را بر گرد پیامبر جمع کند اما رسول خدا(ص) نمی‌خواست مردم را از نوعی عبودیت برهاند و به نوعی دیگر مبتلا سازد. در فرآیندی بسیار جدی و باحوصله، رسول خدا به افرادی نیاز داشت که از هر چه جز خداست، دل برکنده و با تجرد مطلق، الله را بر قلمرو دل خود حاکم کنند. در این مرحله بر توصیه‌ خداوند و مساوات بین انسان ها تأکید می‌گشت و از ایمان به قیامت به عنوان امری که می‌تواند التزام و تعهد عملی را ایجاد کند استفاده می‌شد.

• بعد از گذشت ۳ سال، باید شرایط جدیدی ایجاد می‌گشت ؛ زیرا محدودیت و کار در پنهانی با اهداف و استراتژی های دعوت سازگار نیست . پس با توکل و اعتماد بر خدا دعوت ،علنی گشت. مرحله ابتلاء و آزمایش شروع شده، دشمنان دین از راه های مختلف وارد عمل شدند. علیه پیامبر(ص) تبلیغ نمودند، اصحاب او را شکنجه کرده و بعضی را شهید نمودند. نقشه‌های ترور پیامبر یکی بعد از دیگری به اجرا درآمد. مسلمانان مجبور شدند به حبشه هجرت کنند. ۳ سال در شعب ابی‌طالب در محاصره همه جانبه قریش قرار گرفتند. اما هیچ کدام از این ها نتوانست پیامبر و اصحابش را متزلزل کند. مدیریت قوی ، اخلاص و تقوا، برنامه‌ریزی و دقت، نظم و کار گروهی باعث شد دعوت اسلامی مسیر خود را ادامه دهد.

• بعد از گذشت ۱۰ سال از بعثت ، کم‌کم رسول خدا(ص) از مکه به عنوان مرکز دعوت اسلامی مأیوس گشت، به طائف رفتند تا شاید در آنجا پایگاهی جدید بیابند اما برخورد ناشایست فرزندان ثقیف ، یکی از سخت ترین روزهای زندگی پیامبر(ص) را رقم زد. باید پایگاه دیگری جستجو می شد، به توفیق خداوند در سالهای ۱۱ ، ۱۲ و ۱۳ بعثت زمینه آشنایی رسول خدا با اهل مدینه(یثرب آن روز) فراهم گشت. بیعت عقبه اول و دوم در کمال نظم و برنامه‌ریزی صورت گرفت. در مدینه کار شد و زمینه هجرت فراهم گشت. هجرت، از مهم ترین حوادث سیرت است که تأثیر آن بر تجمیع مردم وتسریع دعوت برکسی پوشیده نیست.

• در مدینه چون همگی عناصر چهارگانه تشکیل دولت(مردم، سرزمین، حکومت و حاکمیت) فراهم گشت ، رسول خدا قانون اساسی مدینه را مقرر نمود و براساس آن حکومت اسلامی در مدینه شکل گرفت. رسول خدا به عنوان رهبر، مسلمان ها و اهل مدینه به عنوان ملت و مدینه به عنوان اقلیم مقرر گردید. مشرکین و یهود مدینه نیز قرار شد به عنوان شهروند، در کمال صلح و آرامش در کنار مسلمان ها زندگی کنند و خیانت ننمایند.

• در مدینه احکام عملی دین همچون زکات، حج، حجاب، جهاد و… مقرر می‌گشت. و این زمانی اتفاق افتاد که درون ها، انقیاد و آمادگی کامل برای پذیرفتن دستورات عملی پیدا کرده بودند.

• دشمنان علیه حکومت نوپای مدینه برنامه ریزی کردند. جنگ بدر به تقدیر خداوندی رخ داد و باعث تقویت روحیه مؤمنین و تضعیف روحیه مشرکین گشت. جنگ های احد و احزاب واقع شد. یهود که در ۳ قبیله بزرگ در مدینه زندگی می کردند پیروزی مسلمان ها در بدر را بر نتابیدند و هر بار به صورتی خیانت کردند. جنگ های بنی‌قیقاع، بنی‌نظیر و بنی‌قریظه نیز واقع گشت. در غزوه احزاب مشرکین از پیروزی مأیوس گشتند و بار دیگر به جنگ های تبلیغاتی به قصد تخریب شخصیت پیامبر و خانواده‌ی ایشان پرذاختند. سعی کردند اعتماد و رابطه بین پیامبر(ص) و اصحاب را دچار خدشه کنند ولی هیچوقت موفق نشدند.

• در سال ۶ هجری، رسول خدا کارش در دعوت بالا گرفت. پادشاهان ممالک مختلف را مخاطب قرار داد و آن ها را به اسلام دعوت نمود. تا بدین ترتیب رسماً اعلام نماید که این دین ، محدود به جزیرةالعرب نیست بلکه جهانی است و آمده است تا بماند و بشریت را نجات دهد.

• رسول خدا(ص) قصد زیارت خانه‌ی خدا نمود و جریان صلح حدیبیه رخ داد. صلحی که زعامت و رهبری دینی قریش را تمام شده اعلام نمود و از طرفی زمینه‌ برای دعوت در فضایی آزادتر فراهم نمود. و بدین ترتیب رسول خدا تصمیم گرفت وارد مکه شود. مکه را فتح نموده در حالی که از تواضع محاسن مبارک بر مرکب خود نهاده بود.

• فردی که از نجواهای خانه ارقم شروع کرده بود امروز ۱۰۰۰۰ سرباز در رکاب دارد و تکبیر سربازانش کوه های مکه را می‌لرزاند. غرور به او دست نداده است و در مقام قدرت ظلم نمی کند. اهل مکه را می‌بخشد و چون ، عکرمه مسلمان می‌شود، اعلام می کند که از این به بعد کسی از ابوجهل بد نگوید. عثمان بن طلحه کلیددار کعبه را که یکبار در عهد مکی مانع از ورود او به کعبه شده بود صدا می‌زند و کلید کعبه را به او می دهد!!  امروز ما به چنین پیامبری افتخار می‌کنیم و وظیفه‌ی خود می دانیم که او را رهبر بشناسیم و فرمایشات ایشان را در زندگی خود عملی سازیم. راه حل مشکلات امروز ما، در بازگشت به قران و سنت رسول خداست.

• بعثت رسول خدا(ص) به عنوان خاتم پیامبران، اعلان رشد و تعالی استعدادهای بشری در زمینه‌های دریافت، حفظ و رساندن آخرین پیام آسمانی بود. رشد عقلانی انسان به حدی رسیده که بتواند در سایه‌ رهنمودهای وحی به تدبیر امور زندگی خود بپردازد، وبدین ترتیب خاتمیت دین رقم خورد. البته خاتمیت دین به معنی واگذاری امور زندگی یا بخشی از آن به عقل مجرد از وحی نیست، بلکه عقل و وحی ۲ منبع برای اندیشیدن و بدست آوردن راه حل برای مشکلات زندگی است.

باری، رسول مؤید به وحی بعد از گذشت ۲۳ سال، توانست با ایجاد “اسوه ی فردی ، خانواده ی نمونه و تربیت جمعی از بهترین جماعت زمینیان ، برای همه امتها شاهد و الگویی همیشگی بسازد تا رهروان مسیر حق بتوانند در مسیر عبودیت و بندگی آگاهانه حرکت نمایند.

رسول خدا(ص) در جهاد مبارک خود با تاکید بر عبودیت خدا و نفی طواغیت، توانست برنامه دعوت خود را بر اساس بصیرت و آگاهی در دعوت، حکمت در رفتار،مدیریت و نظم در امور بنا نهد. و توانست در رعایت خداوندگار هستی به بهترین وجه پیام آور راستین آخرین پیام آسمانی و آخرین حلقه اتصال آسمان و زمین باشد.

اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم و بارک علی محمد و علی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و و علی آل ابراهیم فی العالمین انک حمید مجید.

_____________________

منبع : سایت نوگرا

سعدالدین صدیقی