تبریک گفتنن کریسمس به مسیحیان از منظر فقه اسلامی !

آیا تبریک کریسمس و نو شدن سال میلادی به غیر مسلمانان جایز نیست؟

آیا اگر مسلمانی به مناسبت کریسمس و یا سال نو میلادی به غیر مسلمانی – مسیحی ، یهودی و … – تبریک بگوید، گناهی مرتکب شده است؟!
ایامی که در آن هستیم جشن های میلاد مسیح ( ع ) در حال برگزاری است، و مسلمانان زیادی بویژه در کشورهای غربی درگیر این جشن ها هستند، با توجه به روابط کاری و همسایگی و اختلاط در مدارس و دانشگاهها و به حکم پیوندهای انسانی و متنوع، اگر شخصی مسلمان به مناسبت این جشن ها به غیر مسلمانی تبریک بگوید، آیا گناه و حرامی را انجام داده است؟!
این سوال، تازه نیست و بین علما نیز اختلاف نظرهایی در این رابطه وجود دارد ؛ جمعی آن را حرام می پندارند ولی عده ای شروطی را قرار می دهند که در صورت عملی شدن آن شروط ، تبریک جایز است.
@ نظریه اول : کسانی که تبریک گفتن کریسمس را حرام می پندارند:
بدون شک امام ابن تیمیه و شاگردش امام ابن قیم در این مساله سخت گیری کرده اند، و تبریک گفتن فرد مسلمان به غیر مسلمان را به منزله ی رضایت به کفر او می پندارند و اگر کسی به کفری راضی شود خود نیز کافر خواهد شد.
عالمی سعودی بر اساس قول و نظریه ی امام ابن قیم به پرسش فردی در این مورد چنین فتوا می دهد: علما در باره ی حرمت تبریک کریسمس و جشن های میلاد به کفار متفقند، همانگونه که ابن قیم در کتاب « احکام الذمّه می گوید: « علما متفقاً تبریک به شعایر کفار را حرام می دانند؛ مانند تبریک گفتن جشن هایشان و روزه گرفتنشان  ، مثلاً بگوید، عیدتان مبارک باد و یا با آمدن جشنتان خوشحالم، هر کس این جملات را بگوید، اگر بواسطه ی گفتن آن کافر نشود، حداقل عمل حرامی را انجام داده است ؛ تبریک به یک مسیحی به منزله این است که کسی در برابر صلیب سجده کند و شخص مسلمان به او تبریک گوید ، تازه گناه این تبریک گفتن به مراتب بزرگتر از آن است که غیرمسلمان شراب بنوشد و یا زنا کند و یا قتلی انجام بدهد و مسلمان به او تبریک گوید! خیلی ها بدون این که بدانند به خاطر تبریک گفتن کار گناهی و یا بدعتی و یا کفری، خود را گرفتار خشم و غضب الهی می کنند.»
عالم سعودی افزود: علت تحریم تبریک گفتن به غیر مسلمان را در این می داند که آنان بدین وسیله بر کفر خود جسورتر و ماندگارتر خواهند شد؛ هرچند مسلمان بدان راضی نباشد، باز هم تبریک گفتن مسلمان به غیر مسلمان بر شعارهای کفر حرام است.
وی در ادامه می گوید: بر مسلمان حرام است که بدین مناسبت ها خود را به شکل و لباس کفار دربیاورد و یا هدیه ای به آنان بدهد و یا هدیه ای از آنان بگیرد و یا شیرینی پخش کند و یا طعامی آماده سازد و یا کارش را تعطیل کند.
–در مذهب حنفی نیز شیخ ابو حفص نسفی چنین رای و نظری دارد.
-در کتاب المغنی ابن قدامه ی حنبلی بحثی از کریسمس و سال نوی میلادی نمی کند؛ بلکه حکم تبریک گفتن عید در بین مسلمانان را مورد بحث قرار می دهد و نظر و رای امام احمد را اینچنین بیان می کند:
در مورد تبریک گفتن اعیاد با جملاتی مانند: مبارک باشد و یا خدا قبول کند از امام احمد سوال کردند، ایشان در جواب فرمودند: چیز بدی نیست، بعد ادامه دادند: محمد ابن زیاد گفته: همراه یاران رسول الله ( ص ) از جمله ابو امامه باهلی و کسانی دیگر بودم ،وقتی از نماز عید برمی گشتند به همدیگر می گفتند: خدا از ما و شما قبول کند. امام احمد فرمود: سند این روایت سندی حسن است.
علی ابن ثابت می گوید: سی و پنج سال پیش، از امام مالک ابن انس در این باره پرسیدم که فرمودند: تا هم اکنون این تبریک گفتن بین مردم مدینه رواج دارد.

از امام احمد روایت می کنند که فرموده: من به کسی تبریک نمی گویم؛ ولی اگر کسی به من عید را تبریک بگوید؛ من نیز تبریک خواهم گفت.
-نزد علمای شافعی، تبریک گفتن به غیر مسلمانان در جشن هایشان و همانند آنان رفتار کردن کراهت دارد.

– شیخ ابن حجر در فتح الباری در شرح این حدیث « هر قوم و مردمی عید خود را دارند….» می گوید: این فرموده و روایت بیان می دارد که شادی کردن و تبریک گفتن اعیاد به غیر مسلمانان و مشرکان و به شکل آنان درآمدن کراهت دارد.
ابن حجر در نقد نظر مخالفان این نظریه می گوید: شیخ ابو حفص نسفی در مذهب حنفی در مساله تبریک به غیر مسلمانان راه افراط را پیموده تا جایی که  گفته است : اگر مسلمانی تخم مرغی را به عنوان هدیه و تبریک عید و بزرگداشت آن روز در جشن مشرکان به آنان هدیه کند ، آن شخص  به خداوند کافر شده است؛ ولی می بینیم که گفته ی ابو حفص مشروط است به بزرگداشت و احترام آن روز؛ نه به خاطر نیکی کردن فرد مسلمان به فردی مشرک!

توجه کنید این رای از رای ابن قیم، خیلی آرام تر و آسان گیرانه تر می باشد.
علما وفقها ومجتهدینی که بامکتب فکری امام ابن تیمیه هم سو نیستند از جمله شیخ ابن حجر  می گویند: مادامی که تقدیس عید و جشن و شعایر دینی غیر مسلمانان  مدنظر فرد مسلمان نباشد، تبریک گفتن به آنان هیچ اشکالی ندارد.

نظریات وفتاوای آنان دراین موردبه شرح زیراست:

علمای اسلامی می فرمایند: حضرت مسیح ، سلام الله علیه درتفکر اسلامی ، پیامبری اولوالعزم است ونزد مامسلمانان از ارزش و جایگاه خاصی برخورداراست، اکنون که پیروانش درحق اوظلم کرده واو را خدا می خوانند، برماست که کرامت او را حفظ کنیم وکسانی که می گویند تبریک گفتن میلاد آن حضرت به پیروانش حرام است، چون او را پروردگار خطاب می کنند به خطا رفته اند ؛ چون این تبریک هیچگونه ارتباطی با عقیده منحرف ومنحط وافراطی آنان ندارد.

در صحیح بخاری آمده است که رسول رحمت (ص) وقتی که جنازه زن یهودی ازکنارش گذرکرده ازجایش برخاسته است، این احترام و اکرام کردن پیامبر هرگز به خاطر عقیده و باوری که زن یهودی داشته نبوده ؛ بلکه به منظور بیان عظمت مرگ وهیبت آن بوده است.

 پس تبریک گفتن به مناسبت نوشدن سال میلادی هیچگونه ارتباطی به اعتقادات مسیحیان و سایر کسانی که تارخشان میلادی است ندارد، بلکه تبریک آغاز تاریخ است.

در تاریخ آمده که امام عمر(رض)مردم را جمع کردند تا واقعه و حادثه ای را انتخاب و آن را مبدأ و آغاز سال و تاریخ مسلمانان قرار دهند ، از میان ماوران چندین رأی و نظر پیشنهاد شد ؛ عده ای گفتند: مبنای تاریخ مسلمانان میلاد عیسی مسیح باشد و عده ای تاریخ یهود را به عنوان مبدأ تاریخ اسلام پیشنهاد کردند، آنان اگر چنین موضوعاتی را حرام می دانستند، قطعاً بحثی از آن ها به میان نمی آوردند!

هدیه گرفتن از غیر مسلمانان

علمای مسلمان می فرمایند: هدیه گرفتن از غیرمسلمان و هدیه دادن به آن ها حرام نیست؛ چرا که رسول اکرم (ص) هدیه از غیرمسلمان را پذیرفته ، همانطورکه هدیه پادشاهان مصر و دومه الجندل و ئیله را باکمال میل پذیرفت.

 هدیه غیرمسلمانان  مادامی که ازمحرماتی مانند شراب وگوشت خوک ویا عکس زنان لخت نباشد، حرمت ومنعی برآن نیست.

آنان در ادامه می گویند:  اگر چه کسانی همانند شیخ الااسلام ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم رحمه الله علیهم در این باب سخت گیری کرده ؛ ولی ما در این مورد باآنان موافق نیستیم که می گویند : مسلمان نباید عید آنها را عید و جشن خود بداند و همچنین نباید همراه آن ها به شادی بپردازد به این ئلیل که ما عیدهای مخصوص خودمان را داریم!

تبریک عید به غیر مسلمانان هیچ منع وحرمتی ندارد برای کسانی که ارتباط همسایگی ویا فامیلی و یا اجتماعی با غیرمسلمانانی دارند !

این عده از علما و فقهای اسلام به دلایل زیر تبریک گفتن اعیاد را به غیرمسلمانان ، جایز می دانند:

۱- قرآن کریم در دو آیه از سوره  ممتحنه ارتباط با غیرمسلمان را جایز می داند:

“لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ“خدا شما را از نیکی کردن و عدالت ورزیدن با آنان که با شما در دین ، نجنگیده اند و از سرزمینتان بیرون نرانده اند ، باز نمی دارد خدا کسانی راکه به عدالت رفتار می کنند دوست دارد

إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُم مِّن دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَمَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ فقط خدا شما را از دوستى با کسانى باز مى‏دارد که در [کار] دین با شما جنگ کرده و شما را از خانه‏هایتان بیرون رانده و در بیرون‏راندنتان با یکدیگر همپشتى کرده‏اند و هر کس آنان را به دوستى گیرد آنان همان ستمگرانند  ( آیه ۸و۹ سوره ممتحنه)

می بینیم که قرآن بین غیر مسلمانان شرور و صلح طلب فرق گذاشته است و با خوبان آنان به عدل ونیکی توصیه فرموده است.

۲- سنت وراه و روش پیامبر(ص) ومعامله ایشان باآنان:

اسماء دختر ابوبکر نزدپیامبر(ص)آمدوعرض کرد : ای پیامبر خدا (ص) مادرم بت پرست است،به عیادت من آمده و دوست دارد به عیادتش بروم و هدیه به او بدهم ، آیا با او ارتباط داشته باشم ؟ پیامبر فرمود: نزدش برو و با او ارتباط داشته باش.

۳- همانطور که می دانیم مادر اسماء ، بت پرست بود  و موضع اسلام نسبت به اهل کتاب خیلی آسانگیرانه تر است تا بت پرستان .

 قرآن در رابطه با اهل کتاب می فرماید: ” وطعام الذین اوتوا الکتاب حِل لکم و طعامکم حل لهم” طعام وغذای اهل کتاب برای شما حلال وغذای شما نیز برای آنان حلال می باشد.

علمای علم تفسیر متفقند بر این که منظور از طعام ، در آیه حیوان ذبح شده به دست اهل کتاب می باشد.

۴- جایز است که ارتباط زناشویی با اهل کتاب داشته باشیم حتی اگر بر دین خود باقی بمانند و مسلمان هم نشوند

چنانچه درآیه ۵ سوره ما ئده آمده است: ازدواج بازنان پاکدامن مؤمن واهل کتاب برای شماحلال است، که پیش از شما آمده اند.

الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّباتُ وَ طَعامُ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ حِلٌّ لَکُمْ وَ طَعامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ إِذا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنینَ غَیْرَ مُسافِحینَ وَ لا مُتَّخِذی أَخْدانٍ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِالْإیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرینَ

امروز چیزهای پاکیزه برای شما حلال شده و ( همچنین ) طعام اهل کتاب ، برای شما حلال است و طعام شما برای آنها حلال و ( نیز ) آنان پاکدامن از مسلمانان ، و آنان پاکدامن از اهل کتاب ، حلالند هنگامی که مهر آنها را بپردازید و پاکدامن باشید نه زناکار ، و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید. و کسی که انکار کند آنچه را باید به آن ایمان بیاورد ، اعمال او تباه می گردد و در سرای دیگر ، از زیانکاران خواهد بود.

۵- بدون شک عشق وعلاقه بین زوجین (زن ومرد) امری است فطری ؛ بلکه ازثمرات ازدواج می باشد وحتی یکی از نشانه های بزرگی خداوند این است که ازنفس خودتان زوج هایی را برایتان خلق کرده تا درکنار همدیگر آرام بگیرید و بین شما مودت ورحمت قرارداده است.

ودر آیه دیگری درهمین ارتباط چنین می فرماید: زنان لباس شما هستند وشما نیز لباس آنانید.- اگر در اسلام  ازدواج با زنی مسیحی یا یهودی جایز باشد  و انسان مسلمان مُجاز باشد که تربیت فرزندانش را به چنین کسی بسپارد ، آیا منطقی به نظر می رسد که تبریک عید را از او ممنوع نماید ؟! – 

۶- از ثمرات پیوند زوجین پدید آمدن ارتباطات فامیلی و خویشاوندی گسترده ای می باشد که از همسرگیری پدید می آید و در نهایت دایی ،عمه ، خاله ،مادر بزرگ ، پدربزرگ و عموزاده و …. ایجاد می شوند و تمام این ها در اسلام حقوق رحمی و فامیلی را موجب می شوند. خداوند می فرماید : به راستی خداوند شما را به عدل واحسان وبخشش به فامیل نزدیک- چه مسلمان و چه غیر مسلمان – امر می کند.

۷-اسلام علاوه بر توصیه به نیکی کردن به فامیل ، به غیرمسلمان نیز توصیه نموده است، اخلاق حسنه را باهمه مردم چه مسلمان وچه کافر توصیه می کند ؛ همانطور که پیامبر ابوذر را اینگونه توصیه نمود: هرکجابودی ازخدا بترس و به دنبال انجام کاربد، کارخوب انجام بده ، چون خوبی ها بدی ها را محو می کند و با مردم ( مسلمان وکافر) خوش رفتارباش.

۸- تعدادی ازیهودیان خدمت پیامبر شرفیاب شدند و به جای “السلام علیکم“ خدمت ایشان “السامّ علیکم“ گفتند یعنی : مردن نثار شما باد. ام المؤمنین عایشه (رض) فرمودند: ای دشمنان خدا سام و لعنت بر شما باد، پیامبر (ص) عایشه را توبیخ کردندکه چرا باآن ها بد رفتاری کردی؟! عایشه (رض) عرض کرد : مگر شما نشنیدی چه گفتند؟! پیامبر فرمودند : چراشنیدم و در جواب گفتم و علیکم یعنی آنچه گفتید برخودتان باد. ای عایشه خداوند در هرکاری آرامش ونیکی را می پسندد.

خواننده گرامی:

همه ی دلایل مذکور درتکریم غیرمسلمان مستدل به آیات قرآنی و یا سیره نبوی بودند، فراترازاین خداوند در قرآن کریم می فرماید: “ وَإِذَا حُیِّیْتُم بِتَحِیَّهٍ فَحَیُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ حَسِیبًا “ و چون به شما درود گفته شد، شما به [صورتى‏] بهتر از آن درود گویید، یا همان را [در پاسخ‏] برگردانید، که خدا همواره به هر چیزى حسابرس است.

شأ ن شخصیت مسلمان می طلبد که درتکریم دیگران بایستی اخلاق نیکو را سرلوحه تمام امور زندگی خود قراردهد و اخلاقیات را به سرحدکمال برساند .

پیامبراسلام دراین زمینه می فرماید: واکمل المؤنین ایماناً احسنهم اخلاقا”  کامل ترین مردم درایمان کسی است که اخلاقش ازهمه نیکوتر باشد.

بداخلاقی وترش رویی و بی توجهی به دیگران حتی مسلمانان هیچگونه نسبتی با پیامبر وتوصیه های ایشان ندارد، همسایه درفرهنگ اسلامی وتوصیه های آسمانی هر کسی که باشد ، اعم از مسلمان یا غیرمسلمان ، حقوق خاص خود را دارد و حضرت رسول اکرم (ص) فرموده اند: جبرییل درمورد همسایه آنقدر به من توصیه نمودند که گمان بردم که همسایه از همسایه ارث می گیرد.

یکی از امتیازات اسلام برسایرادیان و مذاهب دیگر، توجه خاص امت رسول الله (ص) و شخص ایشان به ویژگی های اخلاق ناب می باشد و درتاریخ اسلام بنا به توصیه های پیامبر تا آنجا پیش رفتند که اندیشه اسلامی را با اخلاق نیکو به سرزمین های دوردست انتقال دادند و همین است که می بینیم بزرگ ترین کشوراسلامی (اندونزی) بواسطه اخلاق نیکوی تاجران مسلمان ، اسلام را پذیرفته است.

امروزه نیز می توانیم با همین اخلاق زیبا اسلام را به سایر ملل جهان معرفی کنیم نه باچهره های عبوس وخشن که جز خسران و ضرر چیزی عایدمان نخواهد شد

پروردگارا امت پیامبر(ص) را به اخلاق و سنت ایشان آشنا و هدایت فرما ( آمین)

حه سه ن پینجوینی

ترجمه : محمود خالدی زاده

 توجه

این مقاله در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۹۳ بر سایت sozimihrab.org منتشر شده است