جایگاه همدری با یکدیگر در جامعه اسلامی

امت تکافل وشفقت ومهرورزی

یکی ازخصوصیات ویژگی های این امت بزرگ اسلام که سایرینِ امتها از آن بی بهره ومحرومند ویژگی وامتیاز تکافل وشفقت وغم خواری،همکاری وتعاون است که برتک تک این امت واجب وفرض گردانده شده است.

پیامبراسلام می فرماید:”مثل المؤمنین فی توادِّهم وتراحمهم وتعاطفهم کمثل الجسد الواحد؛ إذا اشتکى منه عضو تداعى له سائر الجسد بالسهروالحمّی”.مثال مؤمنان در دوستی ومهربانی ودلسوزی ورحم وتوجه کردن به همدیگر،مثل بدن است که هرگاه عضوی از آن از درد بنالد،سایر اعضا در بیداری وتب وحرارت، با او هم درد می شوند

 واین همکاری وهمیاری ازچهارچوب ودامنه خانواده ای کوچک شروع می شود و تمام جامعه ی بزرگ و دولت حتی کل بشریت را بدون استثنا شامل می گردد.

 خداوند متعال م یفرماید: ﴿لا یَنْهَاکُمْ اللهُ عَنْ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ﴾ (ممتحنه:آیه ۸)خداوند شما را باز نمی دارد از اینکه نیکی وبخشش کنید به کسانی که به سبب دین با شما نجنگیده اند واز شهر ودیارتان شما را بیرون نرانده اند

همچنین می فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاکُمْ﴾ (الحجرات: من الآیه ۱۳).ای مردمان ، ما شما را از مرد وزنی آفریده ایم وشما را تیره تیره وقبیله قبیله نموده ایم تا همدیگر را بشناسید بی گمان گرامی ترین شما در نزد خدا متقی ترین شماست.

اَشکال وصورت های تکافل وهمکاری

 ۱- تکافل خانوادگی

دین مبین اسلام برتثبیت وتحکیم پایه های تکافل درمیان اعضای خانواده حریص ومشتاق می باشد؛ چراکه اَشکال وصورت های تکافل و روش های آن سطح خانواده را نیز در برمی گیرد. از جمله:

– تکافل وهمکاری بین زن وشوهر:

آنگاه که مرد به تامین مادی همسرش مکلف گردانده می شود،هرچند نیکوست که زن درصورت توانایی مالی از دارایی خود شوهرش رابهره مند سازد ولی در هر حال زن در تصرف دراموال ومدیریت بر مال خویش استقلال تام دارد وزوج حق ندارد جز به اجازه ومیل وعلاقه همسرش به مال او دست بزند و در آن دخالت کند.

الله متعال می فرماید: ﴿لِیُنفِقْ ذُو سَعَهٍ مِنْ سَعَتِهِ وَمَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللهُ لا یُکَلِّفُ اللهُ نَفْسًا إِلاَّ مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا﴾ (الطلاق: ۷). آنان که دارا هستند ازدارائی خود(برای زن شیردهنده به اندازه ی توان خود)خرج کنند وآنان که تنگدست هستند از چیزی که خدا بدیشان داده استخراج کنند خداوند هیچ کس را جزبدان اندازه که بدو داده است مکلف نمی سازد خدا بعد از سختی وناخوشی گشایش وخوشی پیش می آورد

باید براین مسئله واقف بود که خداوند متعال نفقه زن مُطلَّقه درطول زمان عده وهمچنین پرداخت مزد تمام به زن مطلقه بابت شیردادن به فرزند را برمرد واجب وفرض گردانیده است.

آنجا که می فرماید: ﴿أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنتُمْ مِنْ وُجْدِکُمْ وَلا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ وَإِنْ کُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّى یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوفٍ وَإِنْ تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى﴾ (الطلاق: ۶).زنان مطلقه را درجایی سکونت دهیدکه خودتان درآنجا زندگی می کنید ودرتوان دارید وبدیشان زیان نرسانید تا(با زیان رساندن خود برآنان سختگیری کنید و)درتنگنایشان قرار دهیداگرآنان باردارباشند خرج ونفقه یشان را بپردازید تازمانی که وضع حمل می کنند.اگرآنان(حاضرشدند بعد از جدایی، فرزندان) شما را شیر دهند مزدشان را به تمام وکمال بپردازید با یکدیگردرباره ی سرنوشت فرزندان،زیبا وپسندیده مشورت کنید اگرهم برهمدیگر سخت گرفتید و به توافق نرسیدید دایه ای شیردادن به کودک مرد را به عهده می گیرد(تانزاع وکشمکش ادامه نیابد)

-کفالت وتضمین حقوق طفل شیرخوار توسط والدین:

خداوند متعال از بدو تولدنوزاد برکامل نمودن دوران رضاعت وشیردهی او تاکیدنموده است چنانچه می فرماید: ﴿وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضَاعَهَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ﴾ (البقره: من الآیه ۲۳۳).مادران دوسال تمام فرزندان خود را شیر می دهندهرگاه یکی از والدین یاهردوی ایشان خواستار تکمیل دوران شیر خوارگی شودوبرآنکس که فرزند برای اومتولد شده لازم است خوراک وپوشاک مادران رابگونه ی شایسته بپردازد.

 -تکافل مشترک بین زن وشوهر در مراقبت از خانواده واداره ی کارهاومدیریت مصالح ومنافع خانواده:

رسول اکرم دراین زمینه می فرماید:الرجل راع فی بیته ومسئول عن رعیته، والمرأه راعیه فی بیت زوجها ومسئوله عن رعیتها”مردشبان خانواده ی خودوزن شبان خانه وفرزند شوهر خود،وهرکدام ازآندواز چیزی که به دستش سپرده شده است سوال میشود.

دراین حدیث می بینیم که هرکدام از زوجین برحسب مقتضیات فطرت انسانی وطبیعت بشری وجسمانی خودبرای حفاظت از خانواده مکلف قرار گرفته شده اند.

صورتهاوتکالیف وروشهای تکافل، از تکافل مادی که تدبیروتنظیم خواسته های مادی خانواده است تاتکافل معنوی که حوزه تربیت وپرورش برپایه وبنیان شرعی را شامل میگردد امتداد می یابد.بنابراین همه در مقابل سپرده ی خویش مسئولند که چطور آنراتربیت نموده وچطورپرورش وبزرگ کرده است.

خداوند متعال می فرماید ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ﴾ (التحریم: من الآیه ۶)ای مؤمنان!خود وخانواده ی خویش رااز آتش دوزخی برکنار داریدکه افروزینه ی آن انسان وسنگها هستند.

این آیه خواستاراین است که اولیای امروسرپرستان خانواده برتربیت فرزندان خودبراساس عقیده وروش زندگی اسلامی حریص ومشتاق باشند.

 

 2- تکافل جامعه واجتماع

این نوع تکافل، متنوع ومتفاوت است تا هردو نوع تکافل مادی ومعنوی رادر برگیردکه استقراروثبات جامعه مسلمانان راضامن می شود تکافل صرفا بذل مال نیست وبس. بلکه مجموعه ای از تکلیفات مادی ومعنوی وهمچنین پروژه ایست که استقرار وبقا وصلاحیت جامعه رادربرمیگیردووموجب از میان رفتن منفی بافی وبی توجهی وبی مبالتی خواهد گردید.

پیامبر اسلام صلى الله علیه وسلم دراین زمینه میفرماید: “مثل القائم على حدود الله والواقع فیه کمثل قوم استهموا سفینه، فصار بعضهم أعلاها وبعضهم أسفلها، فکان الذین فی أسفلها إذا استقوا من الماء مرُّوا على من فوقهم، فقالوا: لو أنا خرقنا فی نصیبنا هذا خرقًا ولم نُؤْذِ مَن فوقنا، فإن ترکوهم وما أرادوا هلکوا، وإن أخذوا على أیدیهم نجوا ونجوا جمیعًا”مثال کسی که حدود وحقوق خدا رااجرا میکندوآنکه عملی خلاف کرده وباید حدود براو اجرا شود مانند گروهی است که با قرعه کشی سوار کشتی میشوندوبه بعضی از آنها در بالای کشتی وبه بعضی دیگردرپایین آن جامی رسد وآنان که در پایین کشتی هستندوقتی که بخواهند آب بیاورندباید از روی بالا نشینها بگذرندو(به همین سبب به آنها)میگویند:کاش ما در قسمت وجای خودمان سوراخ وشکافی ایجاد می کردیم تا برای آب موجب اذیت کسانی که در بالا نشسته اند،نشویم(حال)اگربالاییان بگذارندکه آنها قصد خود را عملی کنند،همگی هلاک وغرق میشوندواگر مانع آنها شوندونگذارندکشتی را سوراخ نمایندهمگی از خطر نجات می یابند.

بنابراین مفهوم تکافل وهمکاری تنها در جنبه ی مادی منحصر نمی گرددبلکه دارای مفهموم وسیعی است تاتمام آنچه را که صلاح واستقرار جامعه را دربرداردشامل شود خواه معنوی باشدمانند نصیحت واندرزووعظ وارشاد .خواه مادی باشد مانندبخشش وعطا وانفاق

خداوندمتعال می فرماید:﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ سَیَرْحَمُهُمْ اللهُ إِنَّ اللهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ﴾ (التوبه: ۷۱).مردان وزنان مؤمن برخی دوستان ویاوران برخی دیگرندهمدیگر را به کار نیک میخوانندواز کار بد باز می دارندونماز را چنانکه باید میگذارندوزکات را می پردازندواز خدا وپیغمبرش فرمانبرداری میکننداینان کسانیندکه خداوند بزودی ایشان را مشمول رحمت خود میگرداندخداوند توانا وحکیم است.

 پس همگی درمحیط وچهاچوب جامعه مأمورند که این فرموده ی خدا را تنفیذ و اجراکنند که می فرماید: ﴿وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلا تَعَاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾ (مائده: آیه ۲).درراه نیکی وپرهیزکاری همدیگر را یاری وپشتیبانی نماییدوهمدیگر را درراه تجاوز وستمکاری یاری وپشتیبانی مکنید.

 رسول اکرم صلى الله علیه وسلم: “المؤمن للمؤمن کالبنیان؛ یشدُّ بعضُه بعضًا”،مؤمن نسبت به مؤمن دیگرمثل یک بنا وساختمان است که هرقسمت از اجزاء آن موجب استحکام قسمتهای دیگراست

همچنین وضعیت افراد جامعه درزمینه تکافل وهمبستگیشان راچنین بیان می فرماید”مثل المؤمنین فی توادِّهم وتراحمهم وتعاونهم کمثل الجسد الواحد؛ إذا اشتکى منه عضو تداعى له سائر الجسد بالحمى والسهر”. مثال مؤمنان در دوستی ومهربانی ودلسوزی ورحم وتوجه کردن به همدیگر،مثل بدن است که هرگاه عضوی از آن از درد بنالد،سایر اعضا در بیداری وتب وحرارت،با او همدرد می شوند

این نوع تکافل متضمن تکافلی معنوی به وسیله نصیحت وارشاد وامربه معروف ونهی از منکر می باشد الله متعال میفرماید: ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنکَرِ﴾ (توبه: آیه ۷۱)،مردان وزنان مؤمن برخی دوستان ویاوران برخی دیگرندهمدیگر را به کار نیک میخوانندواز کار بد باز می دارند

درحدیث آمده که اصحاب فرمودند: “بایعنا رسول الله صلى الله علیه وسلم على النصح لکل مسلم. با پیامبربرنصیحت وخیرخواهی برای هرفرد مسلمان بیعت کردیم “،درحدیث دیگری پیامبر چنین می فرماید: “الدین النصیحه”.دین نصیحت وخیرخواهی است

3- تکافل بین دولتها وملتها

رسول خدا در پیمانی بنام حلف الفضول(پیمان جوانمردان) شرکت نمود که این یکی از صورتهای تکافل ملی وبین المللی بشمار میرود.تکافلی که علیرغم اختلاف ملتها ودیانت ها موجب استقرار وتعاون میان دولتها وملتها وگروهها وجامعه انسانی بود نه مانندآنچه (امروزه) در سازمان (به اصطلاح ) ملل متحدرخ میدهد که دولتهای استعمارگری چون یهودیان صلیبی در آن حکم می رانند وبجای پایان دادن به نزاع ودرگیری ها پیوسته برای ایجاد اختلاف وتفرقه وجنگ میان ملتها دسیسه میسازند.وبدان دامن میزنند.

همانا تکافل بین ملتها که اسلام بدان فرامی خواند برپایه های اساسی استوار می باشدکه یکی از آنها عدالت میان بنی بشر می باشد بدون فرق وجدایی میان سیاهپوست وسفید پوست عرب وغیر عرب افریقایی واروپایی، معیار تنها التزام وپایبندی به عهدها وپیمانها واصول مشترک می باشد سازمان ملل متحد ونهادهای آن کجا وتکافل اسلامی کجا؟

خداوند متعال می فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ﴾ (الحجرات: ۱۳) ای مردمان ما شما را از مرد وزنی آفریده ایم وشما را تیره تیره وقبیله قبیله نموده ایم تا همدیگر را بشناسیدبیگمان گرامی ترین شمادر نزد خدا متقی ترین شماست که این یکی از معیارهای تکافل ملی بشمار میرود

به یکی دیگر از معیارها گوش فراده که می فرماید: ﴿وَلا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى﴾ (مائده:آیه ۸)،دشمنانگی قومی شما را برآن نداردکه (باایشان)دادگری نکنید دادگری کنیدکه دادگری(بویژه با دشمنان)به پرهیزگاری نزدیکتراست

 همچنین می فرماید ﴿لا یَنْهَاکُمْ اللهُ عَنْ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ﴾ خداوند شما را باز نمی دارداز اینکه نیکی وبخشش کنیدبه کسانی که به سبب دین با شما نجنگیده اند واز شهر ودیارتان شما را بیرون نرانده اند (الممتحنه:آیه ۸)، درجایی دیگر خداوند می فرماید ﴿وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلا تَعَاوَنُوا عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ﴾ (مائده: آیه ۲)، درراه نیکی وپرهیزکاری همدیگر را یاری وپشتیبانی نماییدوهمدیگر را درراه تجاوز وستمکاری یاری وپشتیبانی مکنید.

چنانچه می فرماید: ﴿وَلَوْلا دَفْعُ اللهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللهِ کَثِیرًا﴾ (الحج: من الآیه ۴۰).اگرخداوند بعضی ازمردم را به وسیله ی بعضی دفع نکند دیرها(ی راهبان وتارکان دنیا) وکلیساها(ی مسیحیان) وکنشتها(ی یهودیان) ومسجدها(ی مسلمانان) که درآنها خدا بسیاریادمی شودتخریب و ویران میگردذد

آری..اینها ارزشهایی هستند دارای منبع ومصدری ربانی. ارزشهایی والا جهت تاسیس ستونهای ارتباط و علاقه میان دولتها وملتها براساس احترام وحفظ حقوق دیگران،نه براساس سلب حقوق وبه تاراج بردن مال وثروت دیگران وغضب نمودن زمین ونابود ساختن زراعت ونسل مردم.

چنانکه امریکای استعمارگر نسبت به کشورهایی چون هندوستان وفلسطین وعراق،وچچن وأفغانستان انجام دادوپیوسته نیز علیرغم وجودسازمانی چون به اصطلاح سازمان ملل این تجاوزکاریها رخ میدهد بلکه(میتوان گفت)جنایاتی که شب وروزآمریکامرتکب می شودبا همکاری ومشارکت سازمان ملل صورت می پذیرد وهرگز براین زمین پهناوراز کسی شنیده نشدکه فردی یاگروهی عراقی کاری کرده که امریکا را دچار خسارت وزیان نموده باشدآن دولت تجاوزپیشه ای که کشور عراق راپاره پاره کردودرمیان ملت عراق فتنه ایجادنمودبلکه دولت وکیان وبنیان وشالوده ی آن رانابودگرداندوبدون هیچ دلیل ومجوزی تروخشک آن را باهم سوزاند.آنها از ما چه می خواهند!!؟؟

اموال ودرآمدهای نفتی مدام به بانکهای آنها سرازیر می شود ودرزمینه های مختلفی آن رااستثمارمیکنند بلکه با همین درآمدی که عائدشان می شود ابزاروادوات قتل وکشتار این امت راتهیه میکنند ومی سازند.سرزمینش راتکه تکه وتقسیم نمودند چنانچه قراردادهای سایکس بیکو ودایتون شاهد این قضیه می باشد اما علیرغم این همه نابودی ویورش وتجاوز،پیوسته امت مسلمان استوار وپابرجاخواهد ماند واز مملکت وشرف وکرامت ودین خویش دفاع خواهد نمودچراکه این ملتهای مسلمان به امتی منستب می باشند که هرگز نخواهدمرد امتی که ماندگاریش به ماندگاری آسمان وزمین پیوند خورده است چرا؟بخاطر اینکه این امت، امتی است که بقاوعظمت وخصوصیات خود را ناشی ازعقیده ای توحیدی می داند.چطور خداوند راضی می شود که این امت نابود گردد؟!پس آن وقت چه کسی خدا را بر این کره ی خاکی پرستش نمایدوبه یگانگی وی شهادت دهد؟!

 بعضی از صورت واشکال تکافل

– کفالت والدین:

﴿وَوَصَّیْنَا الإِنْسَانَ بِوَالِدَیْهِ﴾ (عنکبوت:آیه ۸).ما به انسان توصیه میکنیمکه به پدر ومادرش کاملا نیکی کند.

﴿وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا﴾ (بقره: آیه ۸۳).ونسبت به پدرومادر(خود)نیکی کنید

خداوندمتعال می فرماید: ﴿ وَوَصَّیْنَا الإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ احساناًحَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ أَنْ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ وَإِنْ جَاهَدَاکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفًا﴾15/14 (لقمان). مابه انسان درباره ی پدرومادرش سفارش کردهایم(که در حق ایشان نیکی کندبویژه مادرچرا که)مادرش بدو حامله شده استوهردم به ضعف وسستی تازه ای گرفتارآمده است پایان دوران شیرخوارگی او دوسال است،که هم شپاسگذار من وهم سپاسگزار پدر ومادرت باش (وبدان که سرانجام)بازگشت به سوی من است. وهرگاه آندو تلاش وکوشش کنندکه چیزی را شریک من قرار دهی که کمترین آگاهی از بودن آن سراغ نداری ازایشان فرمانبرداری مکن وبا ایشان در دنیا همیشه به طرز شایسته وبه گونه ی بایسته ای رفتارکن

﴿إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاهُمَا فَلا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا (۲۳) وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنْ الرَّحْمَهِ وَقُلْ رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا (۲۴)﴾ (إسراء).هرگاه یکی از آندو ویاهروی ایشان نزد تو به سن پیری برسندبه آنان اُف مگووآنان را از پیش خود مرانوبا سخنان محترمانه با آن دو سخن بگوواز روی مهربانی بال تواضع ومذلت را برای ایشان فرو آوروبگوپروردگارا به آنان رحم بفرما همانگونه که آنان درکودکی به من رحم کردند(ومرا پرورش وبزرگ نمودند)

 – کفالت کودکان وبی سرپرستان:

﴿فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلا تَقْهَرْ (۹) وَأَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ (۱۰)﴾ (ضحى). یتیم را زبون مداروگدا را با خشونت مران

﴿وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ﴾ (نساء:آیه ۳۶). ونیکی کنید به پدرومادر،خویشان،یتیمان درماندگان …

 ﴿وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ﴾ (بقره:آیه ۱۷۷).ومال(خود)راباوجوعلاقه ای که بدان داردبه خویشاوندان ویتیمان ودرماندگان و..

﴿أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ (۱) فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ (۲) وَلا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ (۳)﴾ (ماعون).کسانی که به دین وآ؛ئین وسزا وجزا ایمان ندارن می فهمی که چگونه کسانیند؟آنان کسانیدکه یتیم را سخت از پیش خود می رانند(ودیگران را به سیرکردن)وبه خوراک دادن مستمندان تشویق وترغیب نمینمایند.

﴿وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ للهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ﴾ (أنفال:آیه ۴۱).(ای مسلمانان)بدانید که همه ی غنائمی راکه فراچنگ میآوریدیک پنجم آن متعلق به خداوپیغمبر وخویشاوندان(پیغمبر)ویتیمان ومستمندان است

﴿وَلا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ﴾ (إسراء:آیه ۳۴).ودرمال یتیم تصرف نکنیدمگربه شیوه ای که بهتر باشدتا اینکه یتیم به سن بلوغ می رسد.

﴿إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرًا﴾ (نساء: ۱۰).بیگمان کسانی که اموال یتیمان را بناحق وستمگرانه میخورندانگار آتش درشکمهای خود(میریزند)ومیخورندو(در روزقیامت)با آتش سوزانی خواهند سوخت.

﴿وَابْتَلُوا الْیَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّکَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلا تَأْکُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ یَکْبَرُوا﴾ نساء:آیه ۶).یتیمان رابیازمائیدتا آنگاه که به سن ازدواج میرسنداگراز آنان صلاحیت وحسن تصرف دیدیداموالشان را بدیشان برگردانیدواموال یتیمان را بااسراف وتیذیروبا عجله وشتاب نخوریدپیش از آنکه بزرگ شوند

﴿وَآتُوا الْیَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلا تَتَبَدَّلُوا الْخَبِیثَ بِالطَّیِّبِ وَلا تَأْکُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِکُمْ إِنَّهُ کَانَ حُوبًا کَبِیرًا﴾ (نساء: ۲).وبه یتیمان اموالشان را بازپس دهیدواموال ناپاک (وبدخود )را با اموال پاک یتیمان جابجا نکنیدواموال آنان را با اموال خودتان نخورید بیگمان چنین کاری،گناه بزرگی است.

وقال تعالى: ﴿وَیَسْأَلُونَکَ عَنْ الْیَتَامَى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ وَاللهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنْ الْمُصْلِحِ﴾ (بقره:آیه ۲۲۰).ودرباره ی یتیمان میپرسندبگو هرچیزکه صلاح ایشان در آن باشدنیک وپسندیده است واگربا آنان بیامیزید ایشان برادران(دینی)شما هستندوخداوند مفسد را از مصلح میشناسد

 – کفالت فقراومستمندان:

از خلال فریضه ی زکات که از ثروتمندان گرفته می شود وبه فقرا ومستمندان داده می شوداین نوع کفالت حاصل میشود الله متعال می فرماید: ﴿إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَهِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللهِ وَاِبْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَهً مِنْ اللهِ وَاللهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ﴾ (توبه: ۶۰).زکات مخصوص مستمندان،بیچارگان،گردآورندگان آن کسانی که جلب محبتشان(برای پذیرش اسلام)میشود(آزادی)بندگان(پرداخت بدهی)بدهکاران(صرف)درراه(تقویت آئین)خداوواماندگاندر راه میباشد این یک فریضه ی مهم الهی استوخدا دانا وحکیم است

ودراینجا بیان نموده که بر ونیکی منحصر درادانمودن نماز نمی باشدبلکه بر ونیکی راههای مختلفی دارد آنجاکه می فرماید: ﴿لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلائِکَهِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ﴾ (بقره:آیه ۱۷۷).اینکه(به هنگام نماز)چهره هایتان را به جانب مشرق ومغرب کنیدنیکی(تنها همین)نیست بلکه نیکی(کردار)کسی استکه به خدا وروز واپسینوفرشتگان وکتاب(آسمانی)وپیغمبران ایمانآورده باشدومال (خود)را با وجود علاقه ای که بدان داردبه خویشاوندان ویتیمان ودرماندگان صرف کند.

تشویق وترغیب به انفاق کردن

﴿لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ﴾ (آل عمران:آیه ۹۲).به نیکی دست نمی یابیدمگرآنکهازآنچه دوست میداریدببخشید.

﴿فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ ذَلِکَ خَیْرٌ لِلَّذِینَ یُرِیدُونَ وَجْهَ اللهِ وَأُوْلَئِکَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ﴾ (روم: ۳۸).پس حق نزدیکان وحق مستمندان وواماندگان در راه بده این برای کسانی که ذات خدا را می جویندبهتر،(وآنان که چنین کنند)قطعارستگارند.

 – کفالت همسایه:

در این زمینه الله متعال می فرماید ﴿وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ﴾ (نساء آیه ۳۶).ونیکی کنیدبه پدر ومادر،خویشان،یتیمان،درماندگانوبیچارگان،همسایگانخویشاوند،همسایگان بیگانه

رسول اکرم نیز می فرماید: “من کان یؤمن بالله والیوم الآخر فلیکرم جاره”.هرکس به خدا وروزقیامت ایمان داردهمسایه اش را احترام بگیرد.

درحدیث دیگری خاطر نشان می سازدکه: “والله لا یؤمن والله لا یؤمن”. قیل: ومن یا رسول الله؟ قال: “الذی لا یأمن جاره بوائقه”.به خدا سوگند ایمان ندارد به خدا سوگند ایمان ندارد به خدا سوگند ایمان ندارد!سؤال شد:ای رسول خدا!چه کسی ایمان ندارد؟فرمودند:«کسی که همسایه اش ازخطر شرارت وفتنه اوایمن نباشد».

المصدر : اخوان انلاین مترجم:اسمعیل ابراهیمیان13/5/94