اصول

حکم پایین تر گذاشتن شلوار از قوزک پا !

آیا پایین تر گذاشتن شلوار از قوزک پا سنت است؟

 ابراهیم مهرابیان

اگر در جامعه ای رسم چنین باشد که دراز نمودن لباس و شلوار و پایین بردن آن از قوزک نشانه ی خودبزرگ بینی و تکبر و مقام بالایی باشد و اگر کسی آن عمل را به تبعیت از آن رسم ،  انجام دهد ، در اینصورت این امر حرام است ، ولی اگر در جامعه ای چنین رسم نبود یعنی پایین بردن شلوار و لباس نشانه ی غرور نبود و او نیز به قصد غرور این کار را نمی کرد ؛ پس عمل وی ایرادی ندارد مگر اینکه قصدش تکبر بوده باشد ؛ چه بسا شاید در جامعه ای غرور در پایین بردن شلوار باشد.

 شیخ صالح المنجد در مورد حکم آن برای زنان  می نویسد:  «برای زن جایز است که برای احتیاط و پرهیز از برهنگی هنگام وزش باد، لباس خود را یک وجب و حتی بیشتر هم از قد خود درازتر کند.

آیا پایین تر گذاشتن شلوار از قوزک پا سنت است؟

در این مورد بین علمای اسلام اختلاف نظر وجود دارد برخی علما چنین امری را از روی تکبر حرام می دانند و برخی دیگر آنرا در هر حالتی حرام دانسته و واجب می دانند که شلوار از شتالنگ بالاتر باشد:

شیخ ابن عثیمین می گوید: «پایین تر گذاشتن شلوار از شتالنگ(قوزک)پا اگر به قصد تکبر باشد، سزایش این است که الله تعالی روز قیامت به آن فرد نگاه نمی کند و با او سخن نمی گوید و او را پاک نمی گرداند و او عذاب دردناکی دارد. امّا اگر به قصد تکبر نباشد سزایش این است که آنچه پایین تر از شتالنگ (قوزک) باشد به دوزخ می رود؛ چون پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید: «ثَلَاثَهٌ لَا یُکَلِّمُهُمْ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَلَا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ وَلَا یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ: الْمُسْبِلُ، وَالْمَنَّانُ، وَالْمُنَفِّقُ سِلْعَتَهُ بِالْحَلِفِ الْکَاذِبِ»:

«سه نفر اند که روز قیامت الله با آنها سخن نمی گوید و به آنها نگاه نمی کند و آنان را پاک نمی گرداند و عذاب دردناکی دارند: کسی که شلوارش را پایینتر از شتالنگ می گذارد، و کسی که منّت می گذارد، و کسی که کالایش را با قسم دروغین می فروشد.» مسلم ۱۰۶٫

پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید: «مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُیَلَاءَ لَمْ یَنْظُرْ اللَّهُ إِلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ»:   «کسی که لباسش را به قصد تکبر پایین بکشاند؛ الله تعالی در روز قیامت به او نگاه نمی کند». بخاری ۵۷۸۳ و مسلم ۲۰۸۵

 

این در مورد کسی است که به قصد تکبر لباسش را پایین می گذارد؛ امّا کسی که قصدش تکبر نباشد؛ در صحیح بخاری از ابوهریره رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ روایت است که پیامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: «مَا أَسْفَلَ مِنْ الْکَعْبَیْنِ مِنْ الْإِزَارِ فَفِی النَّارِ»:  «آنچه از شلوار که پایین تر از شتالنگ(قوزک پا) باشد در جهنم است» بخاری ۵۷۸۷٫

 

همچنانکه می بینیم این حدیث مورد حکم را مشروط به تکبّر نکرده است.

با توجه به حدیث قبلی مقید کردن آن به تکبّر درست نیست، چون ابوسعید خدری رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ می گوید که پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: «إِزْرَهُ الْمُسْلِمِ إِلَى نِصْفِ السَّاقِ، وَلَا حَرَجَ- أَوْ قَالَ: لَا جُنَاحَ- فِیمَا بَیْنَهُ وَبَیْنَ الْکَعْبَیْنِ، مَا کَانَ أَسْفَلَ مِنْ الْکَعْبَیْنِ فَهُوَ فِی النَّارِ، مَنْ جَرَّ إِزَارَهُ بَطَرًا لَمْ یَنْظُرْ اللَّهُ إِلَیْه ِیَوْمَ الْقِیَامَهِ» موطا مالک ۲/۹۱۴(۱۶۳۱).

«ازار مسلمان باید تا نصف ساق باشد و اگر پایین تر از ساق تا شتالنگ باشد اشکالی ندارد، و پایین تر از شتالنگ در جهنم است، و هرکس به قصد تکبّر، شلوارش را پایین کند، الله تعالی در روز قیامت به او نگاه نمی کند».

 

چون اینها دو کار متفاوت و دو سزای مختلف هستند ؛وقتی حکم و سبب فرق کند، نمی توان مطلق را بر مقید حمل کرد؛ چون اگر مطلق بر مقیّد، حمل شود تناقض پیش می آید.

امّا کسانی که از حدیث ابوبکررَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دلیل می گیرند که پایین تر گذاشتن شلوار از شتالنگ اگر به منظور تکبّر نباشد، اشکالی ندارد؛ به آنها می گوییم که حدیث ابوبکررَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ به دو دلیل نمی تواند برایتان حجت باشد: دلیل اوّل: این که ابوبکررَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ گفت: یکی از دو قسمتِ لباسم پایین می افتد؛ مگر این که همیشه مواظب آن باشم. بخاری ۵۷۸۴٫

پس ابوبکررَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ لباسش را به قصد تکبّر پایین نمی کرد؛ بلکه خودش پایین می افتاد و باز هم مواظب آن بود. کسانی که شلوارشان را پایین تر از شتالنگ می گذارند، آنها عملاً چنین می کنند. ما به آنها می گوییم: اگر شما لباستان را بدون قصد تکبر پایین تر از شتالنگ می گذارید، طبق حدیث با آتش جهنم عذاب داده می شوید. اگر به قصد تکبر این کار را کنید، عذابتان بزرگتر خواهد بود و الله تعالی روز قیامت با شما سخن نمی گوید، شما را نگاه نمی کند، پاکتان نمی گرداند و عذاب دردناکی دارید.

دلیل دوم: این که پیامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ ابوبکررَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ را تزکیه و تأیید نمود و گواهی داد که او از کسانی نیست که به قصد تکبّر شلوارشان را پایین تر از شتالنگ می گذارند.

آیا این افرادی که این کار را می کنند، چنین تأییدیه و گواهی دارند؟ که ندارند؛ امّا شیطان بعضی از مردم را تشویق می کند تا به دنبال نصوص متشابه قرآن و سنت باشند. این گونه کارهایی را که می کنند برایشان توجیه نماید. الله تعالی هر کسی را که بخواهد هدایت می نماید. از الله تعالی برای ما و شما، هدایت را خواستاریم. «(شیخ ابن عثیمین،رساله ای در روش نماز پیامبر،ص۳۳ با اندکی تصرف)

شیخ عبدالعزیز شیخ ابن باز رحمه الله نیز همین رای را دارند، یعنی واجب می دانند که شلوار باید از قوزک پا بالاتر باشد: «پایین تر گذاشتن شلوار از شتالنگ پا برای مردان حرام است. چون پیامبرصَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید: «مَا أَسْفَلَ مِنْ الْکَعْبَیْنِ مِنْ الْإِزَارِ فَفِی النَّارِ» «آنچه از شلوار که پایین تر از شتالنگ باشد در جهنم است». بخاری ۵۷۸۷٫

نباید گمان برد که اسبال – بلند بودن شلوار-زمانی ممنوع است که به قصد تکبر باشد، چون پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ در حدیث دیگر این قید را ذکر نکرده است؛ و آن حدیث این است که ایشان صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ به یکی از یارانش فرمود: «إِیَّاکَ وَإِسْبَالَ الْإِزَارِ فَإِنَّهَا مِنْ الْمَخِیلَهِ» احمد (۴/۶۵، ۵/۳۷۷،۶۴،۶۳). «از پایین تر گذاشتن شلوار از شتالنگ پا بپرهیز؛ زیرا این کار نوعی تکبر است»

پس پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ اسبال را تکبر شمرده است. چون اغلب این گونه است که افراد از روی تکبر لباسشان را پایین می گذارند. هرکسی به قصد تکبر این را نکند باید دانست که عمل او وسیله ای برای تکبر است، و وسیله، حکمِ غایت را دارد. همچنین این کار اسراف می باشد. فرد، لباسش را در معرض آلودگی قرار می دهد. اینجاست که عمر رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ جوانی را دید که لباسش از آنجا که دراز است به زمین می خورد، به او گفت: «ارْفَعْ ثَوْبَکَ؛ فَإِنَّهُ أَتْقَى لِرَبِّکَ، وَ أَبْقَى لِثَوْبِکَ» بخاری ۳۷۰۰٫ «لباست را بالا بزن،چون با این کار تقوای الهی بیشتر رعایت می شود و لباست هم تمیزتر باقی می ماند»

امّا این که وقتی ابوبکر صدیق رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ به پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ گفت: ای رسول الله شلوارم از شتالنگ پایین تر می افتد؛ مگر آن که مواظب آن باشم، آنگاه پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: «لَسْتَ مِمَّنْ یَصْنَعُهُ خُیَلَاءَ» بخاری ۵۷۸۴٫«تو از کسانی نیستی که به قصد تکبّر شلوارشان را از شتالنگ پا پایین تر می گذارند» منظور پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ این بود که هر کسی مواظب لباسش هست وقتی که پایین می شود، آن را بالا می زند، از جمله کسانی نیست که لباسشان را از روی تکبّر دراز و پایین نگاه می دارند؛ بلکه لباسشان پایین می آید و آنها آن را بالا می زنند و مواظب آن هستند. بدون شک چنین کسی معذور است. امّا کسی که قصداً آن را پایین می گذارد؛ خواه لباس: پیراهن باشد، خواه شلوار، خواه ازار، چنین کسی در وعید داخل است و در پایین گذاشتن لباسش معذور شمرده نمی شود؛ چون احادیث صحیحی که از اسبال منع می کنند، کلمات و مفهوم آن، وی را شامل می شوند.

پس باید هر مسلمانی از اسبال و پایین گذاشتن لباس بپرهیزد و در این مورد از الله بترسد و لباسش را پایین تر از شتالنگ پا نگذارد تا به این احادیث صحیح عمل نموده باشد و از خشم و عذاب الهی خودش را نجات دهد. والله ولی التوفیق «(شیخ ابن باز، کتاب الدعوه ص ۱۲۸-۱۲۹).

برخی از علما نیز چنین گفته اند که اگر شلوار دقیق با قوزک مساوی باشد یعنی تا روی قوزک آمده و از آن پایینتر نباشد، جایز است:

شیخ صالح بن عبد العزیز آل الشیخ می گوید: «با توجه به احادیث: أنّ النبی علیه الصلاه والسلام صحّ عنه أنّه قال: «إِزْرَه المسلم إلى نصف ساقه ولا جناح علیه فیما بینه وبین الکعبین».یعنی: ازار مسلمان باید تا نصف ساق باشد و اگر پایین تر از ساق تا شتالنگ باشد اشکالی ندارد. 

و حدیث صحیح: «ما تحت الکعبین من الإزار فی النار». یعنی: و پایین تر از شتالنگ در جهنم است.

وصحّ عنه علیه الصلاه والسلام أنه قال: «من جرّ إزاره خیلاء لم ینظر الله إلیه یوم القیامه». یعنی: کسی که لباسش را به قصد تکبر پایین بکشاند؛ الله تعالی در روز قیامت به او نگاه نمی کند». بخاری ۵۷۸۳ و مسلم ۲۰۸۵

 

و این احادیث دلالت می کنند بر اینکه؛ برای مسلمان جایز نیست که لباس یا شلوار یا آنچه که از ردا (جامه بلند و گشاد) کوچکتر پوشیده، پایین تر از قوزکهایش قرار دهد، یعنی بگونه ای باشد که تا زیر قوزکها ادامه(قرارگرفته) باشد. اما چنانکه لباس طوری باشد که از قوزک نیز پایین تر باشد ولی اگر آنرا پوشید مساوی با قوزک شد و از آن پایینتر نبود، در اینصورت ایرادی ندارد. 

چنانکه در ظاهر حدیث ابوبکر صدیق رضی الله عنه پیداست که او به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: ای رسول الله شلوارم از شتالنگ (قوزک)پایین تر می افتد؛ مگر آن که مواظب آن باشم، و پیامبر فرمود: «لَسْتَ مِمَّنْ یَصْنَعُهُ خُیَلَاءَ» بخاری ۵۷۸۴٫ تو از کسانی نیستی که به قصد تکبّر شلوارشان را از شتالنگ پا پایین تر می گذارند.

و نیز دلالت دارد بر اینکه ادامه دار نمودن جامه (دراز کردن آنها) از آن نهی شده است و اگر شلوار یا لباس یا ردایش و یا همانند آنها را به قصد غرور (از قوزکهایش) پایین تر قرار دهد، پس این نهی بر او شدت می گیرد، ولی اگر شلوارش را یک ذره پایین از قوزک بگذارد و آنرا (تماما) پایین قوزک قرار ندهد، در اینصورت اشکالی بر او نیست، زیرا او در این امر اجازه دارد و این (اجازه) در وسعت فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم (به ابوبکر رضی الله عنه) برداشت می شود. و اهل علم بر دو قول اختلاف کرده اند که آیا حدیث «ما تحت الکعبین من الإزار فی النار» بر حدیث «جرّ إزاره خیلاء» حمل می شود یا اینکه این دو در ابواب مختلفی وارد شده اند (به هم ربط ندارند):

 

۱- قول معروف نزد جمهور علما اینست که حدیث «من جر ازاره خیلاء» اصل است، و حدیث  «ما تحت الکعبین من الإزار فی النار» حمل می شود بر کسی که آنرا به قصد تکبر انجام می دهد تا این دو حدیث را جمع کرده باشند

و این قول جمهور و از جمله حنابله است. و ایوب سختیانی در آنچه که عبدالرزاق از وی با اسناد صحیح روایت کرده، که او (یعنی ایوب سختیانی) لباسش را پایین کشانده، و نیز بسیاری از اوقات امام مالک چنین کرده اند، و به ایوب سختیانی گفته شد که آیا این (عمل تو) نشانه ی غرور نیست؟ و ایوب جواب داد: بلکه غرور در پایین بردن شلوار بود. درحالیکه امروز غرور در بالابردن و جمع کردن لباس است.

البته این صحیح نیست، ولی بعضی از آنها بدین خاطر چنین کرده اند و از جمله امام احمد و بعضی از ائمه و کسانیکه بر اصحاب مذاهب هستند گفته اند که پایین کشیدن بدون قصد تکبر یا پایین قرار دادن شلوار و ردا در غیر غرور مکروه است و افضل آنست که ترک شود، اما اگر بدون غرور پایین بیاورد حرام است، و بر دو حدیث که بر هم حمل کرده اند استدلال نموده اند، زیرا احادیث همدیگر را تفسیر می کنند.

۲- قول دوم اینست که شلوار یا ردا پایین بردن به طور مطلق حرام است. اگر بدون تکبر باشد در اینصورت او در آتش خواهد بود و اگر با غرور باشد در اینصورت گناه وی بیشتر می شود و این فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم بر وی مترتب است: «من جرّ إزاره خیلاء لم ینظر الله إلیه یوم القیامه» و این دو موضوع (یعنی به قصد غرور و یا غیر غرور) هر دو، دو باب جدا هستند و برای هر کدام بابی مستقل وارد است. و در اینجا حمل مطلق بر مقید نمی شود بدلیل عدم شبیه نبودن اثر حدیث (شان ورود حدیث) یا آنچه که سبب آن دو حدیث است.»

جمهور علمای اربعه آنرا مکروه می دانند بشرطی که همراه با غرور نباشد که در این صورت حرام می گردد: خود امام ابوحنیفه که ابن مفلح از وی نقل می کند. 

علمای مالکیه آنرا حرام می دانند همانند ابن العربی و القرافی، و برخی مکروه مانند الحافظ ابن عبد البر و علمای شافعیه صراحتا گفته اند که این امر حرام نیست مگر به قصد تکبر انجام شود. 

امام شافعی رحمه الله – چنانکه نووی در المجموع (۳/۱۷۷) آورده است- می گوید: «جایز نیست که نه در نماز و نه غیر آن به قصد تکبر (لباس یا شلوار) پایین کشیده شود، ولی پایین آوردن آن بدون قصد غرور در نماز باید کم باشد بدلیل فرموده ی پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگامیکه ابوبکر رضی الله عنه به او گفت: شلوارم از شتالنگ پایین تر می افتد.و پیامبر به وی فرمود: تو از آنها نیستی که به قصد تکبّر شلوارشان را از شتالنگ پا پایین تر می گذارند.»

اما بعضی از علمای شافعیه همچون امام ذهبی در «سیر أعلام النبلاء» (۳/۲۳۴)آنرا حرام می دانند.

و همچنین بعضی از حنابله آنرا مکروه دانسته اند: ابن مفلح در «الآداب الشرعیه» (۳/۵۲۱) آورده است که: و شیخ تقی الدین رحمه الله (ابن تیمیه) عدم حرام بودن آنرا برگزیده است.

و از جمله عالمان دیگر می توان به: الحافظ ابن عبد البر در «التمهید» (۳/۲۴۴)، امام نووی در «شرح مسلم» (۱۴/۶۲)، «صاحب الإقناع» (۱/۱۳۹)، ابن قدامه در «المغنی» (۲/۲۹۸)، ابن تیمیه شرح العمده «لشیخ الإسلام ابن تیمیه ص (۳۶۱-۳۶۲) اشاره نمود که همگی بر عدم حرام بودن پایین آوردن شلوار یا لباس یا ردا به غیر از قصد تکبر رای داده اند.

و همه این علما ذکر کرده اند که اگر کسی به قصد تکبر لباس یا شلوارش را پایینتر از قوزک قرار ندهد، مرتکب حرام نشده بلکه آنرا مکروه دانسته اند و با این وجود کسیکه به قصد تکبر چنین عملی را انجام دهد مرتکب حرام شده است.

و به نظر می رسد با توجه به احادیث دیگری در این زمینه مانند حدیث ابوبکر صدیق: پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: «إِزْرَهُ الْمُسْلِمِ إِلَى نِصْفِ السَّاقِ، وَلَا حَرَجَ- أَوْ قَالَ: لَا جُنَاحَ- فِیمَا بَیْنَهُ وَبَیْنَ الْکَعْبَیْنِ، مَا کَانَ أَسْفَلَ مِنْ الْکَعْبَیْنِ فَهُوَ فِی النَّارِ، مَنْ جَرَّ إِزَارَهُ بَطَرًا لَمْ یَنْظُرْ اللَّهُ إِلَیْه ِیَوْمَ الْقِیَامَهِ» موطا مالک ۲/۹۱۴(۱۶۳۱).

 «ازار مسلمان باید تا نصف ساق باشد و اگر پایین تر از ساق تا شتالنگ باشد اشکالی ندارد، و پایین تر از شتالنگ در جهنم است، و هرکس به قصد تکبّر، شلوارش را پایین کند، الله تعالی در روز قیامت به او نگاه نمی کند».

و حدیث پیامبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید: «مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُیَلَاءَ لَمْ یَنْظُرْ اللَّهُ إِلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ»: «کسی که لباسش را به قصد تکبر پایین بکشاند؛ الله تعالی در روز قیامت به او نگاه نمی کند». بخاری ۵۷۸۳ و مسلم ۲۰۸۵

بنظر می رسد که رای صواب این باشد؛ اگر در جامعه ای رسم چنین باشد که دراز نمودن لباس و شلوار و پایین بردن آن از قوزک نشانه ی خودبزرگ بینی و تکبر و مقام بالایی باشد، در اینصورت این امر حرام است اگر کسی آن عمل را به تبعیت از آن رسم انجام دهد ولی اگر در جامعه ای چنین رسم نبود یعنی پایین بردن شلوار و لباس نشانه ی غرور نبود، و او نیز به قصد غرور این کار را نکرد، پس عمل وی ایرادی ندارد مگر اینکه قصدش تکبر بوده باشد. چنانکه ایوب سختیانی در جواب گفت: بلکه غرور در پایین بردن شلوار بود. درحالیکه امروز غرور در بالابردن و جمع کردن لباس است. والله اعلم.

شیخ صالح المنجد در مورد حکم آن بر زنان در کتاب محرمات خود می نویسد: «برای زن جایز است که برای احتیاط و پرهیز از برهنگی هنگام وزش باد، لباس خود را یک وجب و حتی یک گز هم از قد خود درازتر کند، اما در این باره نباید از حد معمول فراتر روند، آنگونه که در برخی لباس‌های عروسی دیده می‌شود که گاه چندین وجب و متر از دق عروس درازتر دوخته شده اند و بسا شخصی به دنبال عروس مسؤلیت جمع‌نمودن لباس وی را به عهده می‌گیرد و آن را حمل می‌کند.»

والله تعالی اعلم. وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

منبع:     alsedigh.com

ابراهیم مهرابیان

نمایش بیشتر

ابراهیم مهرابیان

مترجم. نویسنده. دعوتگر دینی آذربایجان غربی - پیرانشهر

نوشته های مشابه

‫2 نظر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا