خداوند آدم را از حوا آفرید !

استاد شهید سید قطب میفرماید :آنچه بیشتر در محافل دینی، در زمان ظهور اسلام انتشار یافته بود مطلبی است که در سفر تکوین در فصل دوم( در کتاب مقدس) آمده آنجا که می گوید:
خداوند آدم را خلق کرد و از دندەی چپ او که خواب بود حوا را به وجود آورد. با وجود آنکه چیزی از این مطلب در نصوص قرآن و سنت وارد نشده، بیشتر مفسران (نَفْسٍ واحِدَةٍ ) را در این آیه و غیر آن، حضرت آدم پنداشته اند و حوا را خلق شده از دنده چپ او انگاشته اند. در حالی که برخی مفسران قدیم و جدید این فهم را لزوما صحیح ندانسته و بلکه با توجه به سیاق آیه، فهم دیگری را سزاوارتر دانسته اند. برخی از مفسران جدید روایات حامل این معنی را ضعیف شمرده اند و آن را برگرفته از اسرائیلیات غیر قابل اعتماد دانسته اند.( في ظلال القرآن، ج 3)

رازی ذیل این آیه سه نظر مطرح میکند، او نظر اول را که عنوان کرده بود مبنی بر اینکه: آفرینش هر یک از این دو، از یک نفس است و خداوند از این نفس زوجِ آدم یعنی حوا را که در انسان بودن همسان اوست،به وجود آورد) ترجیح می دهد و از لحاظ لغوی و عقلی آن را موجه می داند و به شدت دو نظر دیگر ( خلق حوا از دنده آدم و نظری دیگر که مطرح میکند) را رد می کند زیرا با نگرش انسانی قرآن کریم در تضاد است. رازی می گوید: در جواب این نظر می توان گفت: «من» در ( خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ ) برای ابتدای غایت است، پس زمانی که آغاز خلقت و آفرینش با آدم بوده است، صحیح است گفته شود: (شما را از یک نفس آفرید) و نیز وقتی که
خداوند قادر است آدم را از خاک بیافریند، همچنین او قادر است حوا را نیز از خاک بیافریند. پس وقتی که مسئله این گونه باشد چه فایده ای در خلق حوا از دنده ای از دنده های آدم وجود دارد. )( المنار،ص 325)

استاد امام محمد عبده این آیه را در سیاق خودش قرار میدهد و نظر جمهور را در مورد ( نفس واحده) رد میکند….. استاد می افزاید: با توجه به نص و ظاهر نمی توان (نفس واحده) را حضرت آدم قرار داد.قرینه ای که این برداشت را تأیید می کند عبارت (وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً كَثِيراً وَ نِساءً) است که به صورت نکره آمده است. اگر مقصود از ( نفس واحده) آدم می بود باید عبارت این گونه می آمد: «و بث منهما جميع الرجال و النساء» چگونه نص از نفسی خاص به صراحت سخن به میان می آورد، حال آنکه خطاب شامل تمام ملت هاست و این عهد نزد تمام آنان شناخته شده نیست، برخی آدم و حوا را نمی شناسند و اسم آنان را نیز نشنیده اند. خداوند امر نفس واحده ای را که انسانها را از آن خلق کرد، مبهم قرار داده و آن را به صورت نکره آورده است. پس ما نیز آن را به همان صورت بگذاریم.

زن قرآن جامعه راشد غنوشی ص 21) فراتر از آن در نظر امام عبده نص قرآن نفی نمی کند که نخستین نفس خلق شده حوا باشد و نه آدم شیخ در این باره می گوید: در مورد نفس واحده نظر دیگری نیز وجود دارد و آن مؤنث بودن آن است. به همین جهت آن را در سوره ی اعراف در عبارت ( لیسکن إليها) و به صورت مؤنث می آورد و از اینجا علت افتتاح سوره با آن و وجه تسمیه ی سوره به «نساء» (زنان) بیشتر آشکار می شود. صاحبان این نظر می گویند: این مسئله بسان تناسل و تولید مثل بدون مذکر است که نزد دانشمندان از قدیم شناخته شده است، مقصود موجودات مؤنثی هستند که بدون تلقيح از مذكر قادر به باروری هستند.

برخی از دانشمندان علوم طبیعی و بیولوژیک معاصر برانند که جنس مونث اصل است. ( به کتاب مونث اصل است از نوال سعداوی مراجعه شود) امام رازی از ابومسلم نقل میکند که معنای ( و خلق منها زوجها) این است که آدم را از جنس حوا آفرید پس به سان او گشت ( تفسیر المنار ج4، ص 33) شیخ راشد غنوشی میفرماید :این چنین امام عبده تلاش میکند تا نص قرآنی مذکور درباره ی جنس بشر را از میراث اسطوره ای و دینی پیش از اسلام آزاد سازد، امری که تاثیر واضحی بر فهم بسیاری از اندیشمندان اسلامی از نصوص قرآن بر جای گذاشته است. استاد، پیش از آنکه تفسیر نفس واحده را به پایان برد، تمام تأویلات موجود غیر موجه را رد می کند، آنها را باطل می انگارد و به این شکل مجال وسیعی برای آزادی بحث و تفکر را در برابر عقل و پیشرفت علمی باز می کند، به نحوی که شخص دین دار را از سختی، پراکندگی، جمودو تعصب می رهاند ( راشد غنوشی ؛ زن قرآن جامعه ص 24)

استاد سید قطب با وجود اشتیاق شدید در التزام به منهج سلف در تفسیر در تأکید بر این رویکرد درنگ نمی کند. وی می گوید: «این نص و امثال آن در قرآن کریم درصدد بیان امری غیبی در این مسئله نیست و تمام روایاتی که دربارهی افرینش حوا از دنده ای از دنده های آدم آمده، آمیخته به اسرائیلیات اند؛ بنابراین نمی توانیم بر آنها اعتماد کنیم. بلکه آن چه با قاطعیت می توان گفت این است که خداوند او را آفرید و از جنس او همسری برای او خلق کرد و زوج یکدیگر گشتند؛ سنتی که در تمام افرینش جاری است، زوج بودن است: ‘
اما از هر چیز جفتی آفریده ایم تا شما عظمت آفریدگار را یاد کنید.) پس این سنت جاری خداوند و قاعده ای اصیل در تمام مخلوقات اوست و اگر با این سنت الهی همگام شویم می توانیم به راحتی ترجیح دهیم که آفرینش حوا پس از آدم طولی نکشیده و آفرینش او دقیقا از همان راهی انجام شده که آفرینش آدم صورت گرفته است.»۲) في ظلال القرآن، ج 3

هدف از نگارش این سطور اثبات اسراییلی بودن این نظر که حوا از دنده آمد خلق شده است میباشد و نظری که به آن تمایل دارم یعنی خلق آدم از حوا بوده است و نظر دیگر که آن دو از یک نفس و جنس به صورت یکسان خلق شده اند را عنوان کنم و به همان نتیجه امام محمد عبده برسم که مجال را برای بحث علمی ( علوم طبیعی و بیولوژیک) فراهم کنیم و از خرافات و تحریفات توراتی، اسلام عظیم را محافظت کنیم..

✍نویسنده :محمد خان