اصولفقه

در باره ی ازدواج مِسیار چه می دانید؟!

مسیار

نکاح “مسیار” و تفاوت آن با ازدواج رسمی “

 

نویسنده: آوات صالح آغاجی – استاد دانشگاە و دانشجوی مقطع دکتری

بسم اللە، الحمد للە والصلاه و السلام علی رسول الله

 

٭ازدواج و نکاح مسیار چیست؟

واژە شناسی مسیار:

مسیار بر وزن مفاعلە و صیغه مبالغه و همچنین اسم فاعل از سار یسیر سیرا و مسیراً

مسیار: به مردی گفته می شود که زیاد آمد و رفت می کند.

بعضی از محققان بر این باورند که ” مسیار ” واژەای است کە در بین مردمان عادی منطقەی نجد عربستان استعمال و بە معنای ” دیدار روزانە ” است و بر همین اساس بە این نوع همسرگیری کە [اکثرا دیدار و ملاقات بین زن و شوهر در روز صورت می پذیرد]، نکاح مسیار گفته می شود.

٭ نکاح مسیار و توضیحی بر آن:

ازدواج شرعی بین زن و مرد عاقل و بالغ که در آن مهریه مشخص و با حضور دو شاهد [ متذکر می شوند که ازدواج مخفی است و باید  نیز مخفی بماند ] و زن نیز از بعضی از حقوق خود مانند نفقه و حق مسکن و مبیت  گذشت می کند که؛ در این نوع ازدواج، اکثرا زوجه به عنوان زن دوم یا سوم و …. انتخاب می شود..

آغاز پیدایش ازدواج مسیار ؟

ازدواج مسیار چند دهه قبل در منطقەای بنام قصیم در عربستان سعودی رخ داده و در ادامه در مناطق دیگر نیز گسترش پیدا کرده است.

اولین کسی که این نوع ازدواج را تجربه کرده و آن را انجام داده است، شخصی بنام فهد الغنیم بوده که دلایل انجام آن را ازدواج با دختران و زنانی دانسته که؛ از انجام ازدواج معمول و مرسوم بنا بر هر دلیلی محروم گشته اند.

تفاوت هایی کە در نکاح مسیار  مشاهدە می شود:

– در نکاح مسیار، شواهد توجیە می شوند کە عقد و نکاح مخفیانە است و شاهدی نیز باید مخفیانە بماند؛ در حالی کە در نکاح معمولی همه چیز کاملا آشکارا صورت می پذیرد.

– در نکاح مسیار، زوجه از بسیاری از حقوق خود از جملە نفقە، مسکن و … صرف نظر می کند؛ در حالی که در ازدواج معمولی، این موارد از حقوق اولیەی هر عقد و نکاحی محسوب می شوند.

– در نکاح مسیار، نقشِ مرد بە عنوان قِوام و سرپرست خانوادە خیلی کمرنگ می شود و مدیریت زندگی را زن شخصا بعهده می گیرند.

– در نکاح مسیار، عادتا و اکثرا زوجه بعنوان  زن دوم، سوم و… اختیار میگردد؛ در حالی که در نکاح و ازدواج معمولی شرایط کاملا متفاوت است.

٭ دلایل ترویج ازدواج مسیار

۱ – عمدە دلایل زنان برای انجام این نوع ازدواج:

الف – افزایش و بالا رفتن سن ازدواج دختران

ب – طلاق و یا فوت شوهرانشان

ج – قبول نکردن تجدید فراش و ازدواج مجدد شوهران از جانب همسران.

د – مجبور بودن بعضی از زنان به ماندن و اقامت اجباری در منزل شخصیشان بخاطر بچه دار بودن از شوهرشانی که  فوت کرده و یا از آنها طلاق گرفته اند.

۲ – دلایل مردان برای انجام این نوع ازدواج:

 الف – نیاز طبیعی مردان به بیشتر از یک همسر،  بیشتر مردان بر اساس سرشت و توانایی خویش، به بیشتر از یک همسر نیاز دارند و این نوع ازدواج را بهترین راهکار ممکن می دانند.

ب – بعضی از مردان به خاطر اختلاف سن و یا مشغولی بیش از حد همسرشان به کارهای خانه و بیرون، از توانایی بیشتر جنسی برخوردارند؛ که برای کنترل خود به این نوع ازدواج روی می آورند.

ج – بعضی از مردان بخاطر فرار از دوچندان شدن مسٶلیت خانوادگی و عدم توانایی در اداره ی دو خانواده، به این نوع ازدواج روی می آورند.

 ۳ – دلایل اجتماعی

ب – صداق و مهرییه بیش از حد معمول

ج – نگاه نامٲنوس و نامیمون جامعه به پروسه چند همسری، زیرا مردانی که خیال تجدید فراش دارند اکثرا از دید و نگاه جامعه بعنوان افرادی شهوت ران و خوشگذران محسوب می شوند و به همین دلیل افرادی که بنا به هر دلیلی نیاز  اساسی به ازدواج مجدد و تجدید فراش دارند؛ برای فرار و اختفا ازین نوع نگاه، به ناچار به ازدواج مسیار روی می آورند.

٭ تفاوت بین نکاح مسیار و ازدواج موقّت:

۱ – ازدواج موقّت یا متعە، موقتی است و  ” وقت و زمان ” یکی از شرایط اساسی آن است که مهریه و حق بهای آن نیز بر اساس وقت و زمان تعیین می گردد. در ازدواج موقت هرگاه مدت و زمان تمام شود، ازدواج نیز لغو می گردد و نیازی به طلاق و خُلع و فسخ نیست، زیرا تعیین “مدّت و زمان” شرط و جزئ لاینفک ازدواج موقت است.

۲ – نکاح مسیار، ازدواجی دائمی است و زمان و مدت نقشی در شکل گیری آن ندارد؛ ابطال و جدایی در نکاح مسیار تنها از راه طلاق، فسخ و خُلع امکان پذیر است و مدت و زمان تاثیری در ادامه ی زندگی مشترک و یا جدایی از هم ندارد.

 

٭ نکاح مسیار و آرائ علما در مورد آن

علمائ معاصر در مورد نکاح مسیار آرائ مختلفی دارند که به سه دسته تقسیم می شوند.

 

رٲی اول: کسانی کە ازدواج مسیار را مباح اما مکروه دانسته اند کە عبارتند از دکتر یوسف قرضاوی و دکتر وهبه الزحیلی

دلیلشان بر مباح و کراهت این نوع ازدواج این است که، در این عقد همه ی شروط عقد صحیح وجود دارد اما بعضی از مقاصد شرعی را ساقط می کند و لذا مکروه است.

دکتر وهبه الزحیلی می گوید: عقدی صحیح اما خوب نیست، زیرا در این نوع ازدواج بعضی از مقاصد شرعی از جمله: تسکین و آرامش روحی زوجین، سرپرستی خانواده که در آن تربیتی صحیح و سالم وجود داشته باشد.

رٲی دوم:  بعضی از علما در این مورد رٲی ممتنعی داشته و بر حلال یا حرمت آن اظهار نظری نکرده اند.

رٲی سوم: بعضی از علمای معاصر همچون دکتر محمدالزحیلی، عمر سلیمان اشقر، عبدالله جبوری، فاضل الدبو و چند علمای دیگر، رای بر حرام بودن ازدواج مسیار دارند.

آنان شرایط منعقد در عقد نکاح و پیامدهای منفی بعد از آن را لحاظ و مد نظر قرار داده اند. از جمله:

 

٭ در نکاح مسیار، ” عدالت ” کە یکی از شروط اساسی هر نکاح و ازدواجی است؛ ساقط شده است.

٭ در نکاح مسیار، گاهاً شرایطی از جانب طرفین وضع می گردد که؛ بر خلاف مقاصد دین به شمار می آید و و اهدافی همچون تربیت، عدالت و … محقق نمی شود.

٭ در ازدواج و نکاح مسیار، رفتار مردان با زنان بیشتر مزدورانە و فریبکارانە است؛ زیرا مردان بیشتر در فکر استغنا و بی نیاز کردن خود از لحاظ جنسی هستند، بدون اینکه کم ترین مسٶلیت زندگی مشترک را تقبل کنند.

٭ گاهی اوقات این استغلال و فریبکاری از حد مساٸل جنسی نیز فراتر می رود و دارایی و سامان زن نیز تصرف می گردد.

٭ در نکاح مسیار ” قوامت ” که یکی از اسرار و رموز موفقیت در بنیان خانواده است، نقشی ندارد و گریز از مسٶلیتِ خانوادگی به وفور رخ می دهد.

٭ ممکن است که در جامعه آشکارا بی بند و باری و بی اخلاقی رخ دهد و طرفین در پسِ پردەی ” مسیار ” و به نام مسیار، اعمال زشت خود را پوشش دهند.

دکتر محمد الزحیلی می گوید: بخاطر این دلایل، ازدواج مسیار بعنوان سد ذراٸع حرام می باشد؛ زیرا هر عملی کە وسیله ای برای ورود بە مفسدە و حرام باشد، ممنوع می شود و سرانجامی کە نتیجەاش حرام باشد؛ خودش نیز حرام است.

حالا، با در نظر گرفتن همەی جوانب مثبت و منفی و پیامدهای احتمالی این ازدواج، آیا این نوع ازدواج و نکاح برای جامعەی کوردی …. هست؟

با توجە بە آراء علما و نتایج منفیِ که از این نوع نکاح و ازدواج عاید صاحبانش می شود جا دارد به محاسن و معایب این نوع ازدواج بپردازیم.

٭ جوانب مثبت و منفیِ ازدواج مسیار

کسانی کە نکاح مسیار را قبول و پسند کردەاند، مسایلی همچون دامن پاکی و آلوده نشدن به گناه را برای زنانی که هنوز ازدواج نکرده و یا ازدواج ناموفقی داشته و یا شوهرانشان فوت کرده است؛ را بعنوان نقاط مثبت این نوع نکاح ذکر کرده اند.

کسانی که ازدواج مسیار را قبول ندارند، نکات منفی ذکر شده را از پیامدهای این نوع ازدواج ذکر کرده اند.

٭آیا ازدواج و نکاح مسیار، قابلیت اجرایی در جامعەی کوردی را دارد یا خیر؟

با توجە بە آرا علما و نکات منفی که در این نوع ازدواج هویداست؛ حتی علمایی که آن را جایز و مباح نیز دانسته اند، پیامدهای منفی را در آن لحاظ کرده اند و  مردم را به انجام آن تشویق نکرده اند. بر همین اساس، نظر و رٲی بنده[نویسندە]بر این است کە؛ همانطور که نکاح مسیار پدیده ای خلیجی و عربی است، با عرف و عادات منطقه ی کردنشین همخوانی ندارد. زیرا جوامع کوردی عموما از مسایل شبه برانگیز علی الخصوص در مسئلەی حساسی همچون ازدواج و خانوادە و زن، دوری می کنند و خود را با آن قاطی نمی کنند.

جامعەی کوردی نوعی از ازدواج را می پسندد و انجام می دهد کە، بە درازای تاریخ آن را انجام داده است. نکاح مسیار پدیده ای خلیجی است و انجام آن  با فرهنگ و آداب و رسوم کوردی چندان همخوانی ندارد.


منابع:

– لسان العرب، ابن منظور

– مستجدات فقهیّه – د اسامه اشقر

– زواج المسیار حقیقته و حکمه – د یوسف قرضاوی

– الٲنکحەالمنهیّ عنها فی الشریعە الٲسلامیّە، د تحسین بیرقدار


ترجمه از کوردی : کریم تاران

نمایش بیشتر

کریم تاران

استان آذربایجان غربی - میاندواب نویسنده و مترجم فعال دینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا