چه دعاهایی سفارش شده که در شب قدر خوانده شود؟
چه آیات یا سوره هایی مستحب است در شب قدر خوانده شود؟
پاسخ:
قبل از همه ام المؤمنین عائشه ی صدیقه رضی الله عنها این سؤال را از پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم پرسیده است چنان که امام ترمذی روایت می کند که حضرت عائشه گفت: از رسول خدا پرسیدم در شب قدر چه دعایی بخوانم؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: بگو: «اللهم انک عفوٌ کریم تحبُ العفوَ فاعف عنِّی» یعنی: ای الله اهل بیگمان تو اهل عفو و بخشش هستی پس مرا مورد عفو و بخششت قرار ده.
در این حدیث صحیح، پیامبر- صلوات الله وسلامه علیه – برای ما روشن می نماید که یکی از بزرگ ترین ومهم ترین دعایی که بنده در این شب مبارک بخواند این است که بگوید: (اللهم إنک عفوٌ کریمٌ تحب العفو فاعف عنی) و در روایت ابن ماجه با این عبارت آمده است: (اللهم إنک عفوٌ تحب العفوَ فاعف عنی). هر دو روایت هم صحیح هستند ومیتوان هر بار با یکی از این دو عبارت دعا کنیم.
این دعای عظیم یکی از بهترین دعاهایی است که در این شب خوانده می شود، اگر این دعا را بخوانی بدون شک چند کار مهم انجام داده ای:
✔ نخست اینکه به صفات نیکوی خداوند توسل جسته ای و از میان صفات مهم خداوند، دو صفت بزرگ را بر زبان جاری ساخته ای: نخست صفت عفو و گذشت؛ خداوند آن ذاتی است که عفو و گذشت می کند، گناهان را می بخشاید،گناهان بندگان را می پوشاند و آن را از بین می برد بلکه آن را به حسنات تبدیل می کند.
✔ دوم صفت صفت کرم (بخشندگی) را برای خداوند ذکر کرده ای که بیانگر گستردگی فضل ومغفرت خداوند است. پس بدان که به دو اسم مهم از اسماء خداوند توسل نموده و به این فرموده ی خداوند عمل کرده ای که می فرماید: ((وَلِلَّهِ الأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا))[الأعراف:۱۸۰].
سپس این دعا را با جمله ی(تحبُّ العفو)، مورد تأکید قرار داده ای؛ یعنی ای پروردگار! تو بخشنده و مهربانی، و مورد عفو قرار دادن بندگان ضعیف وگناه کارت را دوست داری. سپس با جمله ی (فاعف عنی) با صراحت از پروردگارت درخواست کرده ای که تو را مورد عفو ومغفرت خویش قرار دهد. اگر بنده به این عفو و گذشت خداوند نایل آید بالاترین درجات را به دست آورده است؛ زیرا کسی که خداوند او را مورد عفو و گذشت خویش قرار دهد تنها این گونه نیست که خداوند گناهان او را ببخشاید یا تنها گناهان او را بپوشاند بلکه علاوه بر این درجات او را نیز بالا می برد ومقام مهم تری به او می دهد؛ زیرا بخشش خداوند فراوان است تا جایی که گناهان بنده را نیز به حسنات تبدیل می کند چنان که خداوند در این آیه میفرماید: ((إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا))[الفرقان:۷۰]. مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، پس اینانند که خداوند بدی هایشان را به نیکی ها تبدیل می کند و خداوند آمرزنده مهربان است.
پس شایسته است بر خواندن این دعا حریص باشیم و آن را تکرار نماییم زیرا دعایی است که پیامبر اسلام صلی الله علیه و سلم شخصاً ام المؤمنین را به خواندن و تکرار آن سفارش نموده است.
اما سایر دعاها نیز در این شب مشروع بوده و مستحب است خوانده شوند ونباید در این شب تنها این دعا را بخوانیم و به آن اکتفا نماییم اما بخاطر سفارش پیامبر صلى الله علیه وسلم باید این دعا را بسیار تکرار نماییم بخصوص دعاهای مأثوری که از پیامبر صلى الله علیه وسلم روایت شده اند. ان شاء الله در ادامه بعد از جواب سؤال دوم، تعدادی از این دعاها را برای شما نقل خواهیم کرد.
✔✔ جواب سؤال دوم: در این شب آیات مخصوصی که بدان سفارش شده باشد تا بخوانیم، وجود ندارد و مستحب نیست سوره ی مخصوصی تلاوت شود بلکه تلاوت مطلق قرآن مستحب است ومستحب است در این شب قرآن بیشتر تلاوت شود و اعمال نیک مانند صدقه، احسان ونیکوکاری و قیام اللیل انجام گیرد بلکه قیام اللیل یکی از بزرگترین کارهای خوب است که در این شب انجام می گیرد؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید: (من قام لیله القدر إیماناً واحتساباً غفر له ما تقدم من ذنبه)؛ هرکس از روی ایمان و امید به اجر وپاداش شب قدر را قیام کند، گناهان گذشته ی او بخشیده می شود.
پس بر خواندن این دعا و قیام اللیل حریص باشید؛ تا جایی که میتوانید نماز بخوانید، اما این را هم بدانید واجب نیست بعد از نماز عشاء تا هنگام فجر فقط باید نماز بخوانی بلکه کافی است تا جایی که برایت آسان است نماز بخوانی و این را هم بدان اگر نماز تراویح را در مسجد به جماعت بخوانی پاداش شب زنده داری کامل برایت نوشته می شود زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: (من صلى مع الإمام حتى ینصرف کتب له قیام لیله کامله)؛ هر کس تا پایان به همراه امام نماز بخواند برای او پاداش قیام یک شب کامل نوشته می شود. اگر زنان مسلمان در منزلشان نیز مشغول خواندن نماز و راز و نیاز با پروردگار باشند این پاداش برایشان نوشته می شود و لازم نیست که حتماً شب زنده داری آنان در مسجد باشد.
برخی از دعاهایی که شایسته است مسلمانان در همه حالات بخوانند:
® (رب أعنی ولا تعن علی، وانصر لی ولا تنصر علی، وامکر لی ولا تمکر علی، واهدنی ویسر الهدى إلیَّ، وانصرنی على من بغى علی).
پروردگارا کمکم کن و کسی را علیه من کمک نکن ، مرا یاری ده کسی را علیه من یاری نده ، و تدبیر کن برایم، و علیه من تدبیر نکن ، و هدایتم کن، و هدایت را برایم آسان کن، و مرا بر کسی که بر من تجاوز می کند یاری ده.
®(یا مقلِّب القلوب ثبت قلبی على دینک)؛ پروردگارا! ای گردانندهء دلها، دلم را بر دینت ثابت و استوار بدار! ، پیامبر صلی الله علیه و سلم این دعا را بسیار میخواند.
®(یا مصرِّف القلوب صرِّف قلبی على طاعتک)؛ ای تغییر دهنده ی دلها دلم را بر طاعت تغییر ده.
®(اللهم إنی أسألک الیقین والعافیه)؛ پروردگارا! ریقین و عافیت را از تومسئلت می نمایم.
®(اللهم أصلح لی دینی الذی هو عصمه أمری، وأصلح لی دنیای التی فیها معاشی، وأصلح لی آخرتی التی إلیها معادی، واجعل الحیاه زیاده لی فی کل خیر، واجعل الموت راحه لی من کل شر)؛ “خداوندا دینم که سبب نگه داری(وپاکی)کارهایم است؛برایم اصلاح فرما، و دنیایم که در آن زندگی می کنم و آخرتم که به سوی آن بازگشتم است، برایم اصلاح کن، خداوندا! زندگی را برایم افزون در تمام انواع خیر بگردان، و مرگ را برایم استراحت از هر شر (و گناه) قرار بده”.
®(اللهم اقسم لنا من خشیتک ما تحول به بیننا وبین معصیتک، ومن طاعتک ما تبلغنا به جنتک، ومن الیقین ما تهون به علینا مصائب الدنیا، اللهم متعنا بأسماعنا وأبصارنا وقواتنا ما أحییتنا، واجعله الوارث منا، وانصرنا على من عادانا، ولا تجعل مصیبتنا فی دیننا، ولا تجعل الدنیا أکبر همِّنا ولا مبلغ علمنا، ولا تسلط علینا من لا یرحمنا).
خدایا از ترست نصیبم کن آنقدر که به وسیله آن حایل باشی میان ما و میان نافرمانی هدایت، و از طاعت آنقدر که برسانی ما را به وسیله آن به جنتت، و از یقین آنقدر که آسان کنی بر ما مصیبتهای دنیا را، و استفاده بده به ما به وسیله گوشهای ما و چشمهای ما و نیروی ما در آنچه میپسندی، و بگردان آن را وارث ما و بگردان خشم ما را بر کسی که بر ما ظلم کرده است و کمک کن ما را بر دشمنان ما، و نگردان مصیبت ما را در دین ما و نکن دنیا را بزرگترین مقصد ما و نه منتهای علم ما و مسلط نکن بر ما کسی را که بر ما رحم نمی کند.
®(اللهم إنی أسألک الفردوس الأعلى). پروردگارا! فردوس اعلی را از تو مسألت می نمایم. این دعا سه بار خوانده شود.
®(اللهم إنی أعوذ بک من العجز والکسل والجبن والبخل والهرم وأعوذ بک من عذاب القبر، اللهم آت نفوسنا تقواها وزکها أنت خیر من زکاها أنت ولیها ومولاها، اللهم إنی أعوذ بک من علم لا ینفع، ومن قلب لا یخشع، ومن نفس لا تشبع، ومن دعوه لا یستجاب لها).
بار خدایا! من از ناتوانی و تنبلی و ترس و بخل و پیری و عذاب قبر بتو پناه می جویم، پروردگارا! به ما تقوی نفسی عطا کن و پاکش کن که تو بهترین کسی هستی که پاکش نموده، تو متصرف و مولایش می باشی. پروردگارا! من از علمی که نفع نمی رساند، و دلی که (از تو) نمی ترسد و نفسی که سیر نمی شود، و دعایی که قبول نمی گردد، بتو پناه می جویم.
®(اللهم إنی أعوذ برضاک من سخطک، وبمعافاتک من عقوبتک، وأعوذ بک منک لا أحصی ثناءً علیک أنت کما أثنیت على نفسک).
بار الها! من از خشمت به خشنودى تو پناه مى برم. الهى! از عذابت به عفو تو پناه مى برم. الهى! از “عذاب خشم” تو، به تو پناه مى برم. پروردگارا! آنچنان که حق ستایش تو است، نمى توانم آن را بجاى آورم، بدون تردید تو آنچنانى که خود فرموده اى.
®(اللهم زدنا ولا تنقصنا، وأکرمنا ولا تهنا، وأعطنا ولا تحرمنا، وآثرنا ولا تؤثر علینا، وأرضنا وارض عنا)
بارالها! بر ما بیفزای و از ما کم نکن ، گرامی مان بدار وخوارمان نکن ، به ما بده و ما را محروم نگردان ، ما را برگزین و دیگران را بر ما ترجیح مده و ما را راضی کن و از ما راضی باش.
®(اللهم إنی أعوذ بک من زوال نعمتک، وتحول عافیتک، وفجاءه نقمتک، وجمیع سخطک).
” خداوندا! از زوال نعمتت، وتغییر (ودگرگونی) عافیتت، وعذاب ناگهانی ات، وتمام آنچه موجب خشم تو می شود به تو پناه می برم”
®(اللهم إنی أعوذ بک من جهد البلاء ودرک الشقاء وسوء القضاء وشماته الأعداء).
“پناه می برم به خدا از مشقتهای بلا و رسیدن بدبختی و بدی تقدیر و شادی دشمنان”
®(رَبَّنَا لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ))[آل عمران:۸]. پروردگار را پس از اینکه ما را هدایت کرده ای دلهای ما را منحصر مگردان، و از جانب خود به ما رحمتی ببخش، بی گمان ت و بخشایشگری
دعاهای ذکر شده، دعاهایی برگزیده هستند اما مختص به شب قدر نیستند، تنها دعایی که مختص این شب است، دعایی بود که با حدیث صحیح به آن اشاره کردیم؛یعنی: «اللهم انک عفوٌ تحبُ العفوَ فاعف عنِّی». شایسته است در این شب بیشتر از همیشه به ذکر و یاد خداوند مشغول باشیم. بهترین ذکر تلاوت قرآن است بخصوص تلاوت قرآن در نماز. یکی از دعاهای خوب که در این شب خوانده شود این است که جوانان و دوشیزگان دم بخت که قصد ازدواج دارند دعا کنند که خداوند همسر شایسته ای به آنان عطا کند که در امور دین وعبادت و بندگی خداوند یاریگر یکدیگر باشند.
از خداوند میخواهیم سینه ی همه ی ما را فراخ نماید و مشکلات ما را آسان گرداند و قیام شب قدر را نصیب همه بگرد اند وهمه ی ما را مورد عفو و گذشت خویش قرار دهد وما و همه مسلمانان را از آتش دوزخ نجات بخشد.
منبع : اسلام وب
ترجمه: خالد ایوبی نیا.
