دعوت فردی یعنی فراخواندن مردم به صورت انفرادی و خصوصی به سوی اسلام.
دعوت فردی نقطه مقابل دعوت جمعی و گروهی است
مراحل دعوت فردی
سخن گفتن از «دعوت فردی» امری است که با ما در ارتباط خواهد بود و اینک مراحل دعوت فردی و نتایج آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
مراحل دعوت فردی:
مراحلی وجود دارد که دعوت فردی بایستی آن را طی نماید، دعوتگر اگر بخواهد دعوت فردی اش، مثمر ثمر واقع شود؛ باید مراحلی را طی نماید و این مراحل بر حسب دعوت شوندگان متفاوت است، برخی را بایستی همچنانکه اینجا به آن پرداخته ایم، به تدریج با خود به جلو پیش برد و این در هرصورت امری اجتهادی است- و عده ای را هم باید از برخی مراحل گذر داد.
و این امر به خود دعوتگر مرتبط است؛ اوست که انتخاب می کند که چگونه با دعوت شونده برخورد نماید، پس هرگاه تشخیص داد که باید همه مراحل با او طی نماید باید باهاش طی نماید و هرگاه تشخیص داد مرحله ای از مراحلی که آنها را ذکر خواهیم نمود طی نموده است؛ نباید وقت تلفی نمود چون هیچ سودی در بر نخواهد داشت.
مراحل را خدمت شما ارائه خواهیم داد
مرحله اول:
در این مرحله دعوتگر باید ارتباطی از قبیل تعارف و شناخت با دعوت شونده خود داشته باشد، طوری که احساس کند که بهش اهمیت داده می شود، زمانی که حضور دارد و زمانی که حضور ندارد، وقتی حضور ندارد از دلیل غیبتش سؤال کند و اگر مریض شد به عیادتش برود و همه این موارد زمانی است که هنوز در مورد دعوت هیچ سخنی با او در میان نگذاشته است، تا اینکه این چنین دل ها به بهم نزدیک شوند و روح ها بهم الفت بگیرند و دعوت شونده برای دعوت دعوتگر آماده شود، روش صحبت و گفتگو بنا به خواسته او باید باشد و باید دعوتگر بداند که او هراندازه در این مرحله موفقیت داشته باشد، تأثیرات و اجابت بهتری خواهد داشت و هر شتابزدگی در این مرحله ممکن است تنفر در دعوت شونده را بوجود بیاورد.
مرحله دوم:
دعوتگر در این مرحله باید بذر ایمان را در دل دعوت شونده تقویت نماید، هرچند غالباً اصل ایمان موجود است، فقط نسبت ایمان در افراد از لحاظ ضعف و قوت متفاوت است و اگر دعوتگر بخواهد این قضیه را حل کند نبایستی بطور مستقیم وارد موضوع شود، بلکه لازم است از رخدادهای گوناگون، بهره برداری کند و بر او است که رخدادها را به دلایل قرآن و سنت ارتباط دهد، برای مثال خداوند به یکی از فامیل ها یا همسایه ها کودکی داده است، دعوتگر شروع کند به سخن گفتن در مورد ابوالبشر حضرت آدم (ع)، اینکه خداوند چگونه نسل وی را از قطره آبی خلق نمود و چگونه خداوند رَحَم زن را مکانی برای رشد جنین قرار داده است و چگونه برایش در طول ۹ ماه غذا ارسال می نماید، سپس چگونه به دنیا می آید؟؟؟ تا انتهای این موضوع.
شایسته است همه مراحل را به قرآن و سنت ربط دهد؛ ان شاءالله سخنانش هنوز به پایان نرسیده و در دعوت شونده، ایمان افزایش می یابد، طوری که وی را مهیا می سازد برای هرآنچه بهش سپرده شود، هرگاه دعوتگر احساس کرد که دعوت شونده از سخنانش تأثیرپذیر است، او را مقداری بالا می کشد و به مرحله سوّم انتقال می دهد.
مرحله سوم:
در این مرحله دعوتگر شروع می کند به دادن توجیهات و راهنمایی به دعوت شونده، راهنمایی هایی که در پرتو آن بتواند عبادت ها، رفتار و ظاهرش را اصلاح نماید؛ چون بسیار پیش می آید که در عباداتش اشتباهاتی دارد، یا اینکه نمازهای روزانه اش را در مسجد نمی خواند و حال آنکه مسجد در نزدیکی وی قرار داد و این چنین عبادت ها و واجبات را به او آموزش می دهد.
و چگونگی وضو گرفتن و نماز خواندن را بهش آموزش می دهد و بهش سفارش می کند که از راه هایی که منجر به خشم خداوند شوند دوری جوید.و زیبنده و بجا است که دعوتگر برخی کتاب، کاست یا سی دی های سودمند در زمینه عقیده یا ایمان و در زمینه تشویق و ترغیب، به صورت هدیه یا امانت، به دعوت شونده بدهد…الخ
و عده ای از جوانان صالح را به وی معرفی کند و به این جوانان متعهد بگوید که با این شخص در ارتباط باشند؛ تا فرصتی برای دوستان ناباب پیش نیاید و او را دوباره به سمت پلشتی ها بکشانند، ما چنین – به اذن خدا- پایداری و استمرار وی را تضمین می کنیم.
مرحله چهارم:
در این مرحله دعوتگر باید به توضیح دادن در مورد شامل و کاملِ بودن دین اسلام بپردازد و اینکه اسلام در نماز و روزه خلاصه نمی شود، بلکه لازم است که بر همه مسایل کوچک و بزرگ حکم کند و بدین شکل در این مرحله همه حرکات و سکنات دعوت شونده را طبق شرع الله (عز وجل) دگرگون و تغییر خواهد نمود.
مرحله پنجم:
در این مرحله برای دعوت شونده توضیح خواهد داد که معنای اسلام این نیست که ما به اخلاق نیکو آراسته باشیم و همین و کاری به هیچ موضوع دیگر نداشته باشیم؛ بلکه لازم است برایش توضیح دهد که اسلام آئینی اجتماعی، نظامی برای زندگی، حکومت، قانون، دولت و جهاد بوده و نظامی برای امتی یگانه است و مسلمان نمی تواند همه جوانب اسلام را بگیرد، مگر اینکه چنین فهم صحیحی از اسلام داشته باشد، هرگاه این فهم سالم از اسلام را بدست آوردیم؛ آن وقت همین فهم، مسؤولیات و واجبات را به ما دیکته خواهد کرد و ما هم لازم است به انجام آنها اقدام نماییم؛ تا اینکه به دستورات الله تعالی (جل و علا) گردن نهیم و این چنین اجتماع ما، بر اساس و پایه های درست، در همه جوانب؛ سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی شکل گیرد.
مرحله ششم:
در اینجا داعی می تواند وضعیتی که دعوت اسلامی با آن روبرو است، برای مدعوش توضیح دهد، اینکه نیاز به تلاش های بی وقفه و جمع و جور کردن از هم گسستگی ها و یگانه نمودن صف ها و دانش است، تا مسلمانان بتوانند خلافت اسلامی را دوباره بازگردانند، خلافتی که دشمنان خدا در داخل و خارج، کوشیدند تا آن را برچیدند و از آن زمان تا بحال مسلمانان در ذلّت و خواری زندگی می کنند، تاجائی که دشمنان آنها، هیچ محلی برای آنها قرار نمی دهند و همه این بدبختی ها نتیجه رضایت مسلمانان به زندگی دنیا و چسپیدن به آن و دوری جستن از عمل به کلام الله و سنت پیامبرش(ص) و ترک کردن جهاد در راه خدا می باشد؛ لذا رسول الله (ص) می فرمایند: ((إذا تبایعتم بالعِینَه، وأخذتم أذناب البقر، ورَضِیتم بالزَّرْع، وترکتم الجهاد، سلَّط الله علیکم ذلاًّ لا ینزعه عنکم حتى ترجعوا إلى دینکم)). ترجمه: «هر گاه معامله ی عینه کردید و دم گاو را گرفتید(کنایه از اهمیت فوق العاده به کشاورزی است) و به زراعت دل خوش کردید و جهاد را ترک کردید الله شما را خوار خواهد کرد و تنها راه رهایی از آن بازگشت به دین است».
وقال: ((وجُعِلت الذله والصغار على مَن خالف أمری)).ترجمه: (و ذلت و خواری برای کسی قرار داده شده است که با فرمان من مخالفت کند). احمد و… با سند جید روایت کرده اند.
وقال: ((ولیَنْزِعنَّ الله المهابه منکم من قلوب أعدائکم، ولیَقْذِفنَّ الله فی قلوبکم الوَهَن))، قالوا: ما الوَهَن؟ قال: ((حب الدنیا، وکراهیه الموت…)).ترجمه: { الله خوف شما را از دلهاى دشمنانتان مى بردارد ودر دلهاى شما ضعف را مى اندازد. پرسیدند: ضعف چیست؟ گفت: حب دنیا وبد دیدن مرگ.
و اگر ما عزت و پایداری را می خواهیم، و اگر تغییر اوضاع را به بهترین وضع می خواهیم، و اگر درست کردن دولت اسلامی را می خواهیم؛ بر ما است که از اصلاح و خودسازی خویش و خانواده هایمان و جامعه یمان، شروع کنیم؛ چون خداوند متعال می فرماید: ﴿ إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ﴾ [الرعد: ۱۱]. ترجمه: هرگز خداوند حال مردمی را دگرگون نخواهد کرد تا خودشان وضعیت خود را تغییر داده و دگرگون نمایند.
مرحله هفتم:
بر دعوتگر لازم است که دعوت شونده اش را به کسب و جستجوی دانش تشویق نماید، چون ممکن نیست انسان، خداوند را آن طوریکه خودش دستور داده، پرستش نماید، مگر اینکه از روی آگاهی باشد؛ بنابراین مدعوش را تشویق می نماید که در محافل علمی و جلسات علماءِ متعهد از اهل سنت و جماعت و کسانی که صاحب سبک و منهجی درست می باشند، شرکت نماید، و اگر جلسات عمومی و یا کلاس های ویژه ای بود بهش اطلاع دهد و اورا به آن سوق دهد، خواه حضوری بهش خبر دهد یا با تلفن ویرا با خبر نماید، همچنان تشویقش نماید تا کتابهای سودمند و کاست ها و سی دی و مجله های خوب را اکتساب نماید….الخ
و به دعوت شونده اش القاء نماید که بهترین راه بازگرداندنِ خلافت اسلامی، راه رسول الله(ص) است که راه علم و پرورش اجتماع و پالایش نمودن آن است، و اینکه آخر این امّت اصلاح و درست نمی شود مگر بوسیله آنچه اولش را اصلاح و درست نمود که همانا راه و روش پیامبر(ص) است.
و اینکه هرچند تلاشگرانی که از این منهج و سبک دوری نمودند، تلاش کردند تا خلافت اسلامی را بازگردانند، مثال آنها همانند مثال کسی است که ساختمانی را بر پرتگاه بنا نماید که هر لحظه امکان آن است که آن ساختمان فرو بریزید. و از خداوند می خواهیم که مسلمانان را متحد نماید و دنیا را برای آنها مسخر نماید، او شنونده و پاسخ دهنده است.
المراجع:
• العین؛ الخلیل بن أحمد، موقع الوراق.
• الاعتدال فی الدعوه؛ محمد بن صالح العثیمین، موقع الإسلام.
• مجموع الفتاوى؛ أحمد بن عبدالحلیم بن تیمیه الحرانی، أبو العباس، عدد الأجزاء: ۳۵٫
• الدعوه الفردیه وأهمیتها فی تربیه الأجیال؛ لعقیل المقطری.
• فتح الباری لابن حجر العسقلانی؛ موقع الإسلام.
• المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، أبو زکریا یحیى بن شرف بن مری النووی، دار إحیاء التراث العربی – بیروت، الطبعه الثانیه، ۱۳۹۲٫
• مفهوم الدعوه الفردیه د/ أحمد نوفل، موقع إسلام أون لاین من رکن صناعه الدعاه.
• الدعوه الفردیه؛ عبدالحلیم الکنانی.
• الدعوه الفردیه منهج سلفی؛ ولید کمال شکر.
• أسلوب الدعوه الفردیه؛ زینب الراجحی.
• الدعوه الفردیه؛ للشیخ عبدالرحمن بن عابد العاید، موقع الساحات رکن الساحه الإسلامیه.
• القاموس المحیط؛ الفیروزآبادی، موقع الوراق.
• الحکمه فی الدعوه إلى الله تعالى؛ لسعید بن علی بن وهف القحطانی.
• انظر أسالیب الدعوه ووسائل تبلیغها بالتفصیل فی: أصول الدعوه لعبدالکریم زیدان.
ترجمه از عربی: عبدالله رشی مقدم
شبکه الالوکه
