در مدرسه رمضان بیاموزیم….
رمضان مدرسه و دانشگاه عظیمی است و فارغ التحصیلان فرهیخته ای را در طول تاریخ به جهان بشریت تحویل داده است. ثبت نام در این مدرسه و دانشگاه برای همگان آزاد است(فمن شهد منکم الشهر فلیصمه) و بابت پاس نمودن واحدهای آموزشی و مقرر -ترک برخی عادت های ناپسند و یا انجام بعضی عادت های پسندیده -هیچ وجهی مادی از احدی دریافت نمی شود.
کسانی بوده و هستند که مثلا برای ترک سیگار مدت های مدیدی با کمپین های عجیب و غریبی سروکار داشته اند؛علاوه بر هزینه های هنگفت و کمرشکنی که در این راه متحمل شده اند! در حالی که سیگاری های قهاری بوده و هستند که در طول رمضان لب به سیگار نزده و در اثر تحصیل در مدرسه روزه برای همیشه این بلای جان را از خود دور ساخته اند و…
معمولا بیشتر قریب به اتفاق مسلمانان روزه می گیرند ولی آموختن درس های زندگی و دین داری از این مدرسه ربانی بستگی دارد به میزان آمادگی و توفیقات ربانی؛ که متاسفانه شامل حال همه ما نمی شود! و البته درس ها و پیام های آموخته شده از این دانشگاه سماوی می تواند به تعداد روزه داران متفاوت و متعدد باشد ؛ هرچند درس های مشترکی هم برای کلیه روزه داران مومن وجود دارد.
در این مطلب سعی می کنم درس ها و پیام های مختصر و عمومی که به سادگی می توان در این مدرسه و دانشگاه فراگرفت را به استحضار شما روزه داران و قرآن پژوهان عزیز برسانم .
✔ درس اول: استفاده ی بهینه از فرصت ها
نخستین درسی که ما از مدرسه رمضان آموخته ایم این است که هرچند زمان مقدس و ارزشمند است ولی همه زمان ها با همدیگر برابر نیست و فرصت های برتری وجود دارد که باید غنیمت شمرده شوند؛ زیرا موفقیت ها مرهون شناخت و اغتنام همین فرصت هاست و استفاده از این فرصت هاست که عده ای را نابغه نموده و برخی را هم بدلیل سهل انگاری ها در اسفل سافلین فرو می برد!
مدرسه رمضان خود آن فرصتی است طلایی که جا دارد شخص روزه دار جهت استفاده بهینه از آن برنامه ریزی های دقیقی داشته باشد ؛ آری رمضان آن ماهی است که قرآن، کلام الله در آن نازل شده است ؛ پس باید در این ماه با قرآن زیست.
رمضان آن فصل عبادی است که در آن شبی وجود دارد معادل هشتادسال ؛ تازه بیشتر!
مدرسه رمضان علاوه بر اینکه یک فرصت ویژه است فرصت های متعددی را نیز در زندگی دانش آموختگانش می آفریند و شرایط به گونه ای برای عده ای از این شاگردان رمضان رقم می خورد که صفحه ای سیاه و نگونین از زندگیشان به سرنوشتی مملو از آرامش و سفید مبدل می شود و شخص روزه دار به گونه ای ظاهر شده و فرصت ها را مغتنم می شمارد که گذشته نه چندان رضایتبخشش بخشوده و منقلب می شود((مَن صام رَمضان إیمانًا واحتسابًا غُفِر له ما تَقدَّم مِن ذنبه)) ((مَن قام لیلهَ القدْر إیمانًا واحتسابًا غُفِر له ما تَقدَّم من ذنْبه))
رمضان به ما می آموزد که این فرصت ها را با چشم و نگاه اصحاب و تابعانی بنگریم که برای نیل به بهشت جز به اغتنام آن ها نمی اندیشیدند!
رمضان ماه آشتی بین خدا و بندگان چموش او است ؛ در این ماه است که خداوند جهت آشتی با بندگان گنهکارش اعلام پیشدستی می کند و اینگونه آغوشش را برای آنان می گسترد : کجایند آن بندگانی که در طول روز من را نافرمانی نموده اند تا آنان را ببخشایم و کجایند آن بندگانم! که در شب گناه مرتکب شده اند بیایند از من طلب آمرزش نمایند تا آنان را ببخشایم.
✔ درس دوم: ایثار و ازخودگذشتگی
رمضان دربرگیرنده درس ایثار و فداکاری است ؛ اگر عده ای بخاطر لذت های مادی و لقمه ای نان از هر در و دیواری یالا می روند و حاضرند به قیمت عزتشان شکمشان را سیر نمایند! رمضان به شاگردانش آموخته که شایسته نیست انسان برای کسب نان و سیرنمودن شکم ذره ای هم سر فرود آورد!
شخص روزه داری که حاضر است بخاطر پروردگارش بیش از ۱۵ ساعت گشنگی و تشنگی و محرومیت را تحمل کند هرگز در مقابل سودجویان سر فرود نخواهد آورد و در دام استثمارگران نخواهد افتاد!
این درس- تحمل و ایستادگی – شاید بزرگ ترین درسی باشد که از این مدرسه بتوان فراگرفت.
در مکاتب غیر اسلامی هم شخصیت های ماندگاری بوده اند که در اثر مناعت طبع و اپس از اثبات اینکه اسیر شکم شان نبودند توانستند به عنوان رهبرانی فرزانه و موفق خود را به نمایش بگذارند.
از لحاظ سیاسی نیز ریشه تمام ناکامی ها عبارت است از وابستگی به این و آن که مدرسه روزه به نیکی دانش پژوهانش را از این باب آموزش داده و ساپورت می نماید.
✔ درس سوم : عبودیت با چانه و چونه و تعلل میسر نمی شود
خشنودی خدا و تلاش جهت نیل به آن درسی است که در مدرسه روزه می توان آموخت.
خداوند حکیم و دانا اگر نسخه ای را برای سعادت و نیک بختی ما پیچیده باید آن را دقیق و آنگونه که او تجویز نموده مصرف نمایم ؛ چرا که مطمئنا شفا و نیکبختی ما در گرو رضایت و رعایت آن نسخه است.در این نسخه برخی توصیه ها به چشم می خورد که گرچه درنگاه نخست دشوار می نماید؛ ولی پس از دقت و تامل متوجه می شویم که چون توسط طبیبی حکیم و آگاه و واقع بین تجویز شده است رعایت مو به موی آن به نفع ماست.
در این درس بیش از هر چیز بر این نکته تاکید می شود که کسب خشنودی الله از هرچیزی مهم تر و اساسی تر است و باید آن را کسب نمود؛ اگر چه با دوری جستن از امور حلالی همچون خوردنی ها و نوشیدنی های حلال و پاکیزه باشد.
این رتبه از عبودیت نقطه عطفی است که همه انسان های مومن و حتی پیامبران در طول تاریخ برای رسیدن به آن تلاش نموده اند و به تعبیر دیگر در هرشرایطی برای هیچ کسی روانیست که با خداوند چانه و چونه زده و خالق هستی را سؤال پیچ نماید؛ بلکه باید همواره «سمعنا و اطعنا» سر دهد.
✔ درس چهارم: تقوی و احساس مسئولیت
رسیدن به رتبه «متقی» اساسی ترین خروجی این مدرسه محسوب می شود ﴿ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ﴾ [البقره: ۱۸۳].
فلسفه ی اصلی واجب شدن روزه بر مومنان آنگونه که قرآن می گوید، رسیدن به درجه و رتبه « المتقین» می باشد و بس.
روزه داری که در این مدرسه نتواند این درس – تقوی – را به خوبی فراگیرد قطعا رفوزه اعلام شده و در حقیقت تلاش هایش در طول دوره علی رغم تحمل گرسنگی و محرومیت ها ، بی فایده بوده است که این بزگترین ضرر و زیان به شمار می رود!
آری هر سال رمضان می آید تا دل های مومنان را صیقلی داده و آن را برای مراحل جدید و پیچیده زندگی در طول سال آماده نماید، انسان هایی را پرورش دهد که در طول سال الگوی اخلاق و التزامات دینی باشند و زندگیشان صبغه ای باشد از آموزه ها و هدایت های آسمانی و ربانی..
انسان مسلمان به طور طبیعی در طول سال با ضعف ها و سستی هایی مواجه و همچنین با گناهانی نیز آلوده می شود و بدین گونه از قافله « متقیان» فاصله می گیرد ، با ثبت نام مجدد در مدرسه رمضان در واقع می خواهد خوسازی نموده و کاستی ها و نارسایی های احتمالی را تدارک دیده و در طول سی روز متوالی کمالات از دست رفته اش را بازیابد.
و این نکته را هر انسان روزه دار باید بفهمد که نیل به رتبه« تقوی» تنها با انجام مخلصانه عبودیت و گام برداشتن در آن مسیر ربانی که روزه ترسیم نموده میسر و ممکن خواهد بود؛ به تعبیر دیگر زمانی می توان متقی شد که بدون چون و چرا فرمانبردار خالق هستی بود و بس (لعلکم تتقون)
در توضیح این درس همچنین آمده است که متقی شدن تنها با گرسنگی و گشنگی حاصل نمی شود همانگونه که معلم این مدرسه مکررا توضیح می دهد که ((من لَم یَدَع قولَ الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی أن یَدَع طعامه وشرابه)).
ناگفته نماند منظور از تقوی – بویژه به عنوان ثمره روزه – تنها بُعد منفی و سلبی آن که عبارت است از پرهیز و عدم حضور در جامعه نمی باشد ؛ بلکه تقوا عبارت است از حضور فعال در جامعه همراه با احساس مسئولیت و رعایت خطوط قرمزهای موجود و تاثیر گذاشتن بر محیط پیرامون.
تقوای مورد نظر قرآن عبارت است از آن تقوایی که یک شخص توانا و هوشمند از خود بروز می دهد ؛ در واقع تقوا آن تعامل مثبت و سازنده ای است که شخص روزه دار در طول شبانه روز از خود بروز می دهد؛ برای مثال زمانی که شخصی در حق او نادانی می کند ، تقوای روزه حکم می کند که خطاب به آن شخص نادان بگوید: حاضر نیستم با شما یک و دو کنم چرا که من روزه ام !(حدیث نبوی)
تقوای خروجی روزه در اثر اختلاط با مردم و مراوه های روزانه و داد و ستد حاصل می شود نه در اثر غارنشینی و دیرگزینی!
تقوای مورد نظر در مدرسه روزه عبارت است از تقوای آن مبلغ و دعوتگری که در رسالتش چیزی بنام کتمان و سهل انگاری وجود ندارد و همچنین تقوای او حکم می کند که بدون سند و دلیل و ضرورت فتوا صادر نکند و در ارشادهای روزانه اش جانب احتیاط و تحقیق را در نظر بگیرد؛ مبادا خدایی نخواسته در گمراهی عباد و بلاد سهیم باشد که روزگار سختی در انتظارش خواهد بود!(سوره فصلت آیه ۳۶)
تقوی در مدرسه روزه تنها بوسیله پرهیز از مبطلات ظاهری روزه (خوردن و آشامیدن) بدست نمی آید؛ بلکه از طریق بزرگداشت شعایر خدا و پذیرفتن مطلق اوامر و نواهی خدا محقق می شود؛ همانگونه که پیامبر امت می فرماید: ((مَن لَم یَدَع قول الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی أن یدَع طعامه وشرابه)).
متاسفانه این حقیقت نزد بسیاری از مسلمانان روزه دار مورد سهل انگاری و غفلت قرار گرفته است و هرگاه احساس تشنگی و گشنگی بر آنان چیره شد می پندارند که روزه اشان مطابق استانداردهای شریعت بوده است!!
رمضان قطعا رسالتی اساسی مبنی بر ایجاد تغییر در جامعه و انسان ها همراه دارد و هرگز رمضان نیامده است که با گذاشتن مقررات منع خورد و نوش و همسرداری انسان روزه دار را شکنجه و آزار دهد یا اینکه او را وادار کند که جسمش را به نفع روحش تضعیف نموده و بیازارد! هرگز
شخص روزه دار زمانی احساس می کند که در این مدرسه – رمضان – پذیرفته شده است که شعایر و اوامر و نواهی الهی را در طول سال بزرگ داشته باشد و زمانی که در این زمینه قصوری مشاهده می کند مطمئن است که او دیگر نمره قبولی را اخذ ننموده است!
نمی خواهم تفسیر به رای نموده باشم ولی اینجانب معانی فوق را از حدیث ((مَن لَم یدَع قول الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی أن یدَع طعامه وشرابه )) استنباط می نمایم.
ادامه دارد
رسول رسولی کیا
