سؤال:
حکم حرف زدن در خصوص امور دنیوی در داخل مسجد چیست؟
پاسخ:
الحمدلله و صلی الله و سلم و بارک علی رسول الله و علی آله وصحبه.
أما بعد:
أهل علم در این مورد اختلاف نظر دارند و چند نظریه ارائه داده اند:
قول اول: حرف زدن در مسجد، در مورد موضوعات دنیوی که گناه نیستند مباح است و این قول مذهب شافعی و ظاهری است.
قول دوم: حرف زدن در مسجد، در مورد موضوعاتی دنیوی که گناه نیستند مکروه است و این قول مذهب حنبلی است.
قول سوم: حرف زدن در مسجد، در مورد موضوعات دنیوی که گناه نیستند حرام است و این قول مذهب حنفی است و برخی از فقهای آنان گفته اند: اگر صرفا برای حرف زدن در امور دنیوی بنشیند حرام و اگر گاه به گاه، حرف از امور دنیوی پیش بیاید مکروه است.
اختلاف نظر فوق در مواردی است که حرف زدن مباح در مسجد موجب مفسده و حواس پرتی نمازگزار یا تلاوت کننده قرآن نشود در غیر این صورت گمان نمی کنم که در حرام بودن آن اختلافی وجود داشته باشد زیرا رسول الله صلى الله علیه وسلم از بالابردن صدا در تلاوت قرآن زمانی که موجب حواس پرتی حاضران در مسجد شود منع کرده است طوریکه از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است، رسول الله صلى الله علیه وسلم فرمود: ( و لایجهر بعضکم علی بعض بالقراءه فی الصلاه) یعنی: (هیچ یک از شما در نماز- نزد کنار دستی خود- با صدای بلند قرآن تلاوت نکند) این حدیث را امام احمد در مسند خود شماره (۵٣٢۶) روایت کرده است و همچنین این حدیث از طریق حدیث فروه بن عمرو البیاضی در نزد امام احمد (١٨۵۴٣)و امام مالک(١٧٨) روایت شده است و این حدیث از طرق متعددی وارد شده است و صحیح می باشد همانطور که حافظ ابن حجر و عراقی به این مطلب تصریح کرده اند.
از میان أقوال فوق، قول راجح نزد من این است که: “حرف زدن در مسجد در امور مباح دنیوی در صورتی که گاه به گاه باشد جایز است” زیرا مساجد برای این کار ساخته نشده اند و دلیل این قول، حدیثی است که امام مسلم در صحیح خود(۶٧٠) از جابر بن سمره رضی الله عنه روایت کرده است گفت: ( ﻛﺎﻥ ﻟﺎ ﻳﻘﻮﻡ ﻣﻦ ﻣﺼﻠﺎﻩ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺼﻠﻲ ﻓﻴﻪ ﺍﻟﺼﺒﺢ ﺣﺘﻰ ﺗﻄﻠﻊ ﺍﻟﺸﻤﺲ, ﻓﺈﺫﺍ ﻃﻠﻌﺖ ﻗﺎﻡ ﻭﻛﺎﻧﻮﺍ ﻳﺘﺤﺪﺛﻮﻥ, ﻓﻴﺄﺧﺬﻭﻥ ﻓﻲ ﺃﻣﺮ ﺍﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻓﻴﻀﺤﻜﻮﻥ ﻭﻳﺘﺒﺴﻢ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ) یعنى: ( رسول الله صلى الله علیه وسلم هنگامی که نماز صبح را ادا می کرد تا طلوع آفتاب از جایی که نماز خوانده بودند بلند نمی شد-و به ذکر خداوند می پرداخت- و هنگام طلوع آفتاب بلند می شد و صحابه بایکدیگر صحبت می کردند و در مورد کارهایی که در دوران جاهلیت انجام می دادند بایکدیگر صحبت می کردند و می خندیدند و رسول الله صلى الله علیه وسلم لبخند میزد)
و احادیثی در ممنوعیت قرار دادن مساجد جهت سخنان دنیوی وارد شده است که از آن جمله روایتی می باشد که امام طبرانی درالمعجم خود (١٠۴۵٢) از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت کرده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: ( ﺳﻴﻜﻮﻥ ﻓﻲ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﻳﺠﻠﺴﻮﻥ ﻓﻲ ﺍﻟﻤﺴﺎﺟﺪ ﺣﻠﻘﺎ ﺣﻠﻘﺎ, ﺇﻣﺎﻣﻬﻢ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻓﻠﺎﺗﺠﺎﻟﺴﻮﻫﻢ, ﻓﺈﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻪ ﻓﻴﻬﻢ ﺣﺎﺟﺔ) یعنی: (در نزدیکی های روز قیامت افرادی در مساجد حلقه حلقه خواهند نشست که هدف و راستای سخنان شان در مورد دنیا است لذا با آنها همنشینی نکنید زیرا خداوند هیچ توجهی به آنها ندارد)این حدیث ضعیف است زیرا ابن الجوزی در “العلل المتناهیه”(١/۴١٠) می گوید: این حدیث از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت نشده است زیرا در سند آن “بزیع” وجود دارد، و امام دارقطنی می گوید: غیر از بزیع هیچ کس دیگری آن را روایت نکرده است و او”متروک الحدیث” می باشد ( یعنی اگر حدیثی از طریق او روایت شود به آن توجه نمی شود)و امام ابن حبان می گوید: (بزیع روایت های جعلی را به اسم افراد مورد اعتماد نقل می کرد و چنین به نظر می رسد که او عمدا این کار را انجام می داد)و امام ذهبی رحمه الله در میزان الاعتدال(۲/۱۶) گفته است: (ابن عدی می گوید: بزیع روایت های منکر دارد و به همین دلیل به روایت های او توجه نمی شود، و بزیع: أبو خلیل الخصاف است که- به ادعای خود- این حدیث را از طریق راوی ( اعمش) و او از شقیق بن سلمه و او از ابن مسعود رضی الله عنه روایت کرده است.
برادرتان:
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
١۴٢۵/١/۶ هجری قمری
ترجمه:حامد مشکوه
١۴٣٧/٢/١٨ هجری قمری
