رویکرد ما در ارتباط با موضوع فوق، از سر تخیل و پیش فرض نیست، بلکه اکنون حقیقتی است که مسلمانان در کشورهای عربی و اروپایی در ارتباط با آن می پرسند و جویا می شوند.
اگر کشوری درگیر بیماری کرونا شد و شخصی در یکی از بیمارستان ها جان سپرد، این پزشکان و کادر درمانی هستند که تدابیری اندیشیده و تصمیم خواهند گرفت، خصوصاً هنگامی که بیماری در اثر نزدیک شدن به او، یا برخورد مستقیم با وی، موجب شیوع شده و سرایت پیدا نماید.
در فقه اسلامی به مواردی از این قبیل اشاره شده و برای آنها نمونه هایی بیان گردیده که در زمان خود، آنها را گمان و خیال می پنداشتند، لیکن با توسعه و پیشرفت زمان تخیلات به واقعیات بدل شده اند.
یکی از این مسائل که فقها در ارتباط با غسل میت، بر سر آن در مناقشه بودند، این بود که: درصورتی که مردی میان چند زن نامحرم فوت کند و یا برعکس زنی میان چند مرد نامحرم فوت کند، فقها در این مورد نظرشان چیست؟
فقها می گویند: این موضوع دارای چند رأی و نظر می باشد:
بعضی از آنها می گویند: تیمم می شود و غسل داده نمی شود. این نظر امام سعید بن مسیب و حماد و امام مالک و امام ابو حنیفه می باشد و دلیلشان هم این است که درصورت غسل دادن، نگاه به نامحرم وجود دارد.
رأی دیگری می گوید: جسد مرده با پارچه ای پوشانده می شود و از بالای پارچه غسل داده می شود و این هم رأی قتاده، زهری و امام نخعی می باشد.
و بالاخره آخرین رأی هم این است که نه تیمم می گردد و نه غسل داده می شود و بدون اینکه شسته شود، دفن می گردد و این هم رأی امام اوزاعی می باشد.
دو مورد اول در این شرایط همه گیری، کاربرد چندانی ندارند و تنها مورد سوم می ماند که بتوان بدان فتوا داد و آن هم این است که در این شرایط، غسل بر میت ساقط می گردد و حالت فاقدالطهورین (فاقد حدث اصغر و اکبر) برای وی منظور می گردد و این هم بدین خاطر است تا کسی که او را غسل می دهد یا تماس مستقیم با او دارد، از انتقال این بیماری در امان بماند. لذا او نه شسته می شود و نه تیمم داده می شود و بدون انجام دو مورد فوق، دفن می گردد.
چه بسا برخی بگویند: مگر هنگامی که مریض و تحت مداوا بود، این کادر درمانی نبودند که با لباس و تجهیزات پزشکی، نزد او می رفتند و با او سر و کار داشتند؟ چرا اکنون نمی توانند دستورات شرعی را برایش انجام دهند؟
در جواب باید گفت که: این سخنی است تئوریک و غیر قابل انجام، چون غسل و نماز و تکفین و تدفین در زمان حساس کنونی، جزو وظایف کادر درمانی به حساب نمی آید و اگر در صورت امکان هم کسی بتواند این تکلیف را انجام دهد، بلا اشکال است و کاری است مطلوب.
ولی در صورت عدم امکان، شرایط و موقعیت افراد زنده مد نظر قرار داده می شود و بخاطر مقدور نبودن انجام آن از ترس ضرر و زیان وارده، بخاطر مسری بودن بیماری، دیگر فرض کفایه از میت و متوفی ساقط می گردد و آنچه در مورد غسل گفته شد، در مورد نماز میت نیز صدق می کند که اگر باز هم ترس شیوع بیماری وجود داشت، در این صورت نیز می توان بدون نماز بر وی، او را دفن کرد و مسلمانان تنهایی و جدا جدا نماز غائب را بر او خواهند خواند. چنانکه پیامبر خدا(صلی الله عليه و سلم) از دور بر نجاشی نماز غائب خواند و این عمل پیامبر، بعنوان یک حکمی شرعی برای امت اسلامی تلقی گردید.
اما در مورد مراسم عزاداری:
در این شرایط، گذاشتن مجالس عزا جهت تسلی و دلداری بازماندگان، شرعاً حرام می باشد، زیرا این گونه اجتماع، باعث آسیب به مردم و انتقال بیشتر بیماری می گردد و صدور این فتوا، در صورت یقین حاصل نمودن و یا هشدار مقامات ذیصلاح از واگیری مردم، در صورت اجتماع می باشد.
وقتی فتوا داده شده که مردم جهت حفظ سلامتی خویش برای ادای نماز جمعه و جماعت به مساجد سر نزنند، آیا می توان گرفتن مجالس تعزیه و فاتحه خوانی را جایز شمرد، حال آنکه این کار از طریق تماس تلفنی، ارسال پیام و یا هر وسیله دیگر ارتباطی امکان پذیر است که (بی شک) این ساده ترین و کم هزینه ترین روش در احکام جنائز می باشد.
البته جزئیات و تفاصیل شرعی و فقهی بیشتری در اینگونه قضایا و مسائل، ذکر شده است. ولی من خواستم بخاطر نیاز مردم در این برهه از زمان و در پی افزایش تعداد فوتی ها، به اختصار به احکام آن بپردازم، چرا که نیاز به شفاف سازی و اظهارنظر علما (در این خصوص) احساس می شد، تا بلکه مردم بخاطر عدم آگاهی سلامتی شان به خطر نیافتد و سبب به خطر افتادن سلامتی مردم هم بدین خاطر است که: آنها در میان حکم شرع و حکم واقع سرگردان می مانند. آنگونه هستند که تصور می کنند، نه گونه ای که شرع حکم می دهد و حریص بر صحت و سلامتی مردم است.
از جمله قواعد شرعی این است که سلامتی بدن مقدم بر سلامت و حفظ دین می باشد.
عصام تلیمه
منبع: عربی21
ترجمه: سوزی محراب (الف)
99/1/20
سوزی میحراب
