اصولفقه

قصاص چند نفر بخاطر قتل یک نفر !

قصاص چند نفر

مقدمه:

از جمله فرامین الهی واحکام اسلامی که در همه ادیان آسمانی حرمت آن مقرر بوده و نیز عقل به منع آن حکم می نماید قتل انسات بی گناه است.
به احترام حیات هر فردی از بشر نمی توان این حق مسلم خدا داد را از او سلب نمود،مگر در موارد استثنائی که در اسلام مقرر است.(…مانند قصاص که حق حیات از کسی سلب شده)که در این صورت قتل او بر وفق حق ،ثابت و مستقر خواهد بود.

از نظر احترام ، چنانچه زندگی شخصی مورد تضییع و تجاوز  قرار گیرد و آن شخص کشته شود حق انتقام به وارث و ولی او انتقال می یابد و در اثر حق و سلطه ای که در اسلام برای او مقرر شده می تواند قاتل را قصاص کند و یا با رضای تام به اخذ دیه بسنده نموده و یا شخص قاتل را عفو نماید…

سوال:
در صورتی که چند نفر یک نفر دیگر  را بکشند و همه آنان در قتل او سهم داشته باشند، “آیا همه آنان قصاص می شوند”؟

پاسخ:

در باره این قضیه ،فقهای مسلمان سه نظریه دارند:

۱٫همه قاتلان قصاص می شوند.

۲٫فقط یکی از آنان قصاص می شود و بقیه دیه می پردازند.

۳٫هیچ کس از آنان قصاص نمی شود و فقط بابت قتل صورت پذیرفته دیه پرداخت می شود.

از میان سه نظریه فوق ، نظریه نخست مورد تایید و ارجح است؛ آن هم به دلایل زیر:

۱- حضرت عمر(رضی الله عنه)می فرماید :”اگر اهل صنعاء در کشتن یک نفر شرکت داشته باشند تمام آنها را قصاص می کنم” .
و اگر چنانچه قاتل دارای منصب و قدرت بود برکنارکردنش از منصب و قدرت او را ازقصاص تبرئه نمی کند و او قاتل محسوب می شود.
و اگر چنین قتل دسته جمعی بصورت ترور روی داده باشد باز قصاص شخص جنایتکار و قاتل قابل اغماض نخواهد بود و حتی اگر قانون و قدرت جهت اجرای قصاص وجود مداشت پس از ثبوت قتل حق ولیّ خون پا برجا و محفوظ می ماند.
خداوند در این مورد می فرماید:”و کسی را نکشید که خداوند کشتن او را- جز به حق-حرام شمرده است ؛ هر کس که مظلومانه کشته شود به صاحب خون او (که نزدیک ترین خویشاوند بدو است این) قدرت را داده ایم (که با مراجعه به قاضی قصاص خود را درخواست و قاتل را به مجازات برساند) ولی نباید او هم در کشتن اسراف کند (و به جای یک نفر دو نفر و بیشتر را بکشد یا اینکه به عوض قاتل؛دیگری را هلاک سازد)بی گمان صاحب خون یاری شونده (از سوی خدا)است؛ چرا که حق قصاص را بدو داده است.

۲- ابن الرشد می گوید:هرگاه یک نفر از توسط چند قاتل کشته شود،جمهور فقهاء از جمله امام مالک،ابوحنیفه،شافعی،ثوری،احمد،ابوداود و…(رحمهم الله)می گویند: همه آنها صرف نظر از اینکه تعداد قاتلین، زیاد باشد یا کم ، قصاص و مجازات خواهند شد؛ .همان گونه که حضرت عمر (رضی الله عنه )فرموده: اگر اهل صنعاء در کشتن یک نفر شرکت داشته باشند تمام آنها را قصاص می کنم” .

۳- ابن حزم می گوید:هرگاه کسی به برده خود یا شخص دیگری(عبد یا حر )دستور داد کس دیگری را بکشد در حالی که قاتل از حرام بودن این فعل نا آگاه و جاهل باشد در این صورت ،قاتل و جانی واقعی آمر و فرمان دهنده است و شخص او باید قصاص شود.
خداوند می فرماید:…تاشما و تمام کسانی را که این قرآن بدان ها می رسد را بدان بیم دهم…

 

۴- ابومحمد می گوید: چنین دستوری خواه نسبت به برده یا شخص دیگری باشد ، آمر دارای سلطه و قدرت باشد یا نباشد در تمام موارد مذکور،حکم قاتل قابل تغییر نیست و شخصی که عمل قتل را انجام داده قاتل به شمار می رود نه شخص دستور  دهنده ! ؛ زیرا اطاعت از مخلوق تا زمانی قابل اجراست که عاری از معصیت خالق باشد،در غیر این صورت،همان گونه که پیامبر (صلی الله علیه و سلم)می فرماید:”در معصیت خالق نباید از مخلوق اطاعت کرد” و اطاعت او حرام و با نصوص شرعی در تضاد خواهد بود.
امام شافعی (رحمه الله)می گوید:”مالک از یحیی بن سعید و او از سعید بن مسیب،خبر داده ما را که حضرت عمر(رض)پنج نفر یا هفت نفر را در برابر یک مقتول قصاص کرده است و فرموده است:اگر اهل صنعاء در کشتن یک نفر شرکت داشته باشند تمام آنها را قصاص می کنم” .

۵- باز ادامه می دهد و می گوید:”از عده ای از مفتیان که فتوایشان را دریافت کرده ام،شنیده ام که می گویند:”هرگاه دو یا سه شخص یا بیشتر در کشتن یک کس دیگر شریک باشند قصاص شامل همه آنها خواهد بود.

امام شافعی می گوید:تمام احکام (در ارتباط با قصاص چند شخص…) را بر این رای بنا نهاده ام ،آن کسی که می گوید تعدد قاتل در کشتن یک مقتول باعث قصاص همه قاتلین است، لاجرم باید بگوید
هرگاه دو یا چند شخص و یا بیشتر دست کسی را قطع کردند ،دست آنها (بر اساس حدود شرعی)قطع خواهد شد.

منابع و مآخذ:
۱ .مقاله ای از: مشتاق حسین حکیمی
۲٫سوره اسراء/۳۳/تفسیر استاد خرم دل
بدایه المجتهد ونهایه المقتصد:ابن الرشد(۴/۱۸۲)
۳٫المحلی:ابن حزم (۱۱/۱۶۹)
۵٫سوره انعام /۱۹٫همان تفسیر…
۶٫الام :الامام الشافعی(۶/۲۴)

ترجمه و تهیه : علی اجاقی – بوکان

نمایش بیشتر

علی اجاقی

@استان آذربایجان غربی- بوکان @@ نویسنده و مترجم @@ دعوتگر و فعال دینی و اجتماعی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا