اندیشهدعوت اسلامی

مبارزه بی نظیر اسلام با افراط گرایی

مبارزه ی بی نظیر اسلام با افراط گرایی
دکتر علی قره داغی: «هیچ دین یا نظامی را نمی بینیم که مانند اسلام با افراط گرایی مبارزه کرده باشد»

نویسنده : پروفسور علی قرداغی

موضع اسلام در برابر غلوّ و افراط گرایی

هیچ دینی مانند اسلام را نمی بینیم که اساسی ترین توجه و عنایت خود را به مبارزه با افراط گرایی و غلوّ و تفریط در هر چیزی اختصاص داده باشد، اسلام با جدیّت و قاطیت با چنین پدیده هایی اعلام جنگ کرده و شدیداً هشدار داده است و قرآن کریم اهل کتاب را به خاطر غلو وزیاده روی به ناحق در دین شان و گوشه گیری و ابداع رهبانیت و ترک دنیا و نعمت های حلال و پاکیزه اش، چنین سرزنش می کند:

« قل يا أهل الكتاب لا تغلو في دينكم غير الحق»{نساء 171}.« ای اهل کتاب در دین خود غلوّ نکنید ( و در باره ی عیسی راه افراط و تفریط نپویید) و در باره ی خدا جز حق نگویید.»( و او را به اوصاف ناشایستی همچون حلول و اتّحاد و اتّخاذ همسر و انتخاب فرزند، نستایید.)پیامبر بزرگوار (ص) می فرماید:« إياكم والغلو في الدين فإنما هلك مَنْ قبلكم بالغلو في الدين» « از غلوّ و زیاده روی در دین بپرهیزیید، چون نسل های پیش از شما، تنها به خاطر غلوّ در دین هلاک شدند.»

ابن تیمیه در این باره می گوید: عبارت « إیّاکم و الغلوّ فی الدّین » عام است و شامل همه ی انواع غلوّ در اعتقادات و باورها و اعمال می شود و غلوّ به معنی از حد و مرز گذشتن است. مسیحیان از سایر ادیان و اقوام دیگر در اعتقاد و عمل، بیشتر اهل غلوّ و مبالغه هستند.

پیامبر (ص) عاقبت و فرجام ناگوار اهل غلوّ و افراط گرایی را هلاکت در دین و دنیا بیان فرموده؛ آنجایی که سه بار می فرماید:« هلک المُتَنَطّعونَ » « افراط گرایان نابود شدند.» امام نووی می فرماید: « افراط گرایان یعنی فرورفتگان و افرادی که در سخنان و اعمالشان از حدود و مرزهای دینی گذشته اند.»

از این رو اسلام به میانه روی فرا می خواند و این امت را امت وسط می نامد ؛ خدای بلند مرتبه می فرماید:« وكذلك جعلناكم أمة وسطاً لتكونوا شهداء على الناس ويكون الرسول عليكم شهيداَ» ( بقرة 143)« و بیگمان شما را ملت میانه روی کرده ایم( نه در دین افراط و غلوّی می ورزید و نه در آن تفریط و تعطیلی می شناسید، حق روح و حق جسم را مراعات می کنید و آمیزه ای از حیوان و فرشته اید) تا گواهانی بر مردم باشید( و بر تفریط مادیگرایانِ لذایذِ جسمانی طلب و روحانیت باخته و بر افراطِ تارکان دنیا و ترک کننده ی لذایذ جسمانی ناظر بوده و خروج هر دو دسته را از جاده ی اعتدال مشاهده نمایید) و پیامبر نیز بر شما گواه باشد( تا چنانچه دسته ای از شما راه او گیرد و یا گروهی از شما از جاده ی سیرت و شریعت او بیرون رود، با آیین و کردار خویش بر ایشان حجت و گواه باشید.)

به همین دلیل است که خداوند به مسلمانان در عبادات و عقاید و عادات و پوشش و خوردن و نوشیدن سبک میانه روی را یاد داده است و شعار آنان را « ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة» ( بقره 201) عنوان می کند.خدای مهربان مؤمنان را به بهره بردن از دنیا و لذت بردن از نعمت های حلال فرا می خواند و از کسی که می گوید زینت و زیورحرام است، انتقاد می گیرد و می فرماید:« ( قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ»{أعراف: 32}« بگو: چه کسی زینت های الهی را که برای بندگانش آفریده است و همچنین مواهب و روزیهای پاکیزه را تحریم کرده است؟ بگو این ( نعمتها و و موهبت های حلال و ) چیزهای پاکیزه برای افراد باایمان در این جهان آفریده شده است( و دیگران نمی بایست از آن استفاده کنند؛ ولی در این دنیا براین خوانِ یغما چه دشمن چه دوست، از آن استفاده می کنند. و این هم از رحمت واسعه ی خدا و لطف او است ؛ امّا) در روز قیامت این ها همه در اختیار مؤمنان قرار می گیرد. این چنین آیات ( خود را در باره ی احکام حلال و حرام ) برای کسانی توضیح و تشریح می کنیم که آگاهند و می فهمند.»

همچنین خدای بخشنده می فرماید:« ولا تنس نصيبك من الدنيا وأحسن كما أحسن الله إليك ولا تبغ الفساد في الأرض.»{قصص77} « و بهره ی خود را از دنیا فراموش نکن ( و بدان که تو هم حق حیات داری و باید از نعمت ها و لذایذ حلال استفاده بکنی و به خویشتن برسی) و همانگونه که خدا به تو( بخشیده است و در حق تو) نیکی کرده، تونیز ( به دیگران ببخش و بدیشان) نیکی کن و در زمین تباهی مجوی که خدا تبهکاران را دوست نمی دارد.»

پیامبر (ص) برنامه و روش خویش را در تعامل با امور دنیوی روشن ساخته است؛ ایشان زمانی که شنید برخی از اصحاب می خواهند از خوردن گوشت و ازدواج و خواب در شب خودداری کنند، فرمود:« هدف و مقصود کسانی که چنین و چنان می گویند چیست؟ البته من روزه می گیرم و گاهی از روزه گرفتن دست می کشم و می خوابم و برمی خیزم ، گوشت می خورم و با زنان ازدواج می کنم، پس هر کس از سنت و راه و روش من روی گرداند از من نیست.»

تفاوت میان افراط گرایی و پیروی از اسلام

اشاره به این موضوع ضروری است که تمسک و پای بندی به کتاب و سنت یا آرای صحیح و مورد اعتماد فقها ، افراط گرایی به شمار نمی آید؛ بلکه تنها افراط گرایی به معنی گذر از حد و مرز میانه روی؛ همراه با تعصب در رای و نظر خاصی است که همراه با این نظرِ شخصی به وجود دیگران اعتراف نشود. گاهی این نوع افراط گرایی به تکبّر یا اهمیت دادن به کسی یا چیزی بیش از حد لازم می انجامد، از برخی شنیده ایم ( در حالی که آنها همیشه و تا کنون به فهم متون شرعی نیاز دارند) که می گویند: آنها یعنی أبوحنیفه و امام مالک و امام شافعی و امثال آن ها شخصیت هایی هستند و ما نیز شخصیت هایی دیگر هستیم.»

موارد زیر از نشانه های افراط گرایی هستند:

1- پای بندی به سختگیری بر خود و دیگران در جای نامناسب و مجبور ساختن آنان به چیزی که خدا آنها را به اجرای آن مکلّف نساخته است؛ در حالی که اسلام دین آسان گیری در احکام و بشارت دادن در دعوت دیگران به پیروی از اسلام است. پیامبر (ص) فرمود: « يسروا ولا تعسروا وبشروا ولا تنفروا». « آسان بگیرید و سخت گیری و تندروی را پیشه خویش قرار ندهید و مژده دهید و دیگران را از دین متنفر و بیزار نسازید.»

2- سخت گیری و خشونت در تعامل با دیگران: افراط گرایان به آیه ای از قرآن استشهاد و استناد می کنند که خداوند آن را در شرایط جنگ با دشمنان نازل فرموده است که می فرماید: « یا أیُّها الّذینَ آمنوا قاتِلوا الّذینَ یلونکم مِنَ الکُفّارِوليجدوا فيكم غلظة واعلموا أنَّ اللهَ مَعَ المُتّقینَ.» { توبه 123}« ای مؤمنان!با کافرانی بجنگید که به شما نزدیکترند و باید که ( در جنگ) از شما شدّت و حدّت ( و جرأت و شهامت ) ببینند و بدانید که خداوند ( یاری و لطفش) با پرهیزگاران است.»

3- بدگمانی نسبت به مردم و سهل انگاری در غیبت مردم به بهانه ی اصلاح دیگران؛ در حالی که حسن ظن و خوش بینی نسبت به مردم و پیدا کردن عذر برای آنها، جزو اصول اخلاقی اسلام می باشد.

4- یکی از نشانه های مهم افراط گرایی سقوط در پرتگاه فاسق و کافر شمردن مخالفان خویش است؛ و همین موجب پیدایش حوادث ناگوار می شود؛ چرا که افراط گرایان عصمت و پاکی خود را از دست می دهند و به ریختن خون های مردم می پردازند.

در پایان شایسته است،برای کاهش افراط گرایی، به توسعه ی دایره ی ولاء و دوستی و اخوت اسلامی بی نهایت توجه و عنایت شود؛ طوری که این دایره شامل همه ی اهل قبله گردد؛ همزمان با آن، سعی شود که با حکمت و موعظه و پند نیکو مفهوم ولاء و اخوت، تصحیح و به درستی بیان گردد و به نشر و گسترش فرهنگ محبت و دگرپذیری و فرهنگ زیبایی و راه و روش حضور یافتن در جامعه اهمیت داده شود. و بخش جزایی حدود و تعزیرات مرتبط با آن که موجب انحراف فکری مانند افراط گرایی و ترور می گردد به درستی اعلام و تصحیح گردد.

ترجمه: حمید محمودپور – مهاباد

از طريق
حمید محمود پور
منبع
https://sozimihrab.org/
نمایش بیشتر

حمید محمودپور

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - مهاباد @ شغل : دبیر آموزش و پرورش

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا