مبانی هجرت ار دیدگاه اسلام

0 912 خواندن این مطلب 6 دقیقه زمان میبرد

ضمن حمدوستایش برای خداوند متعال ودرود وسلام خدا به محضرمبارک حضرت رسول اکرم (ص)وخاندان پاک ومطهر ایشان

ازخداوندمتعال می خواهیم گناهان راببخشد ومحبت حضرت رسول ویاران ایشان را بیش ازپیش دردل ما برویاندهم چنانکه مستحضرید درآغازسال نوهجری قمری( 1437) قرارگرفته ایم

این تاریخ هجری از زمانی مبنای تاریخ محسوب شد که حضرت رسول اکرم (ص) به طوررسمی مکه راترک گفتند وبه مدینه منوره روی آوردند -علی ساکنها افضل الصلاه واتم التسلیم- ودرآنجا تصمیم به تشکیل دولت گرفتند باآغازاین سال جدید هجری قمری، به امیدخداوندمتعال می خواهیم درمورد مبانی هجرت ازدیدگاه اسلام وداستان هجرت پیامبر(ص)از مکه به مدینه و همچنین اهمیت وطن وخاک ازدیدگاه اسلام صحبت کنیم .

خداوند درقرآن کریم درمورد دوران سعادت برای ما یاد می کند بدون شک خوشبخترین انسانها کسانی بودند که همراه پیامبراسلام (ص) زندگی کرده اند وبا ایشان هم صحبت بوده ، وهمچنین دوران سعادت برای زمین همان دورانی است که حضرت رسول اکرم براین خاک قدم های مبارک نهاده وروی آن زندگی کرده است بدون شک رحلت رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم دردی است که هرگززمین وساکنانش آن رافراموش نخواهند کرد خداوند بزرگ اهمیت حضوراین پیامبربزرگ را به اهل زمین وخصوصا کافران صدراسلام یادآوری میکند ومی فرماید تا زمانی که پیامبراعظم ما میان شما باشد خداوند شماراعذاب نمی دهد:

وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ –انفال33 تازمانی که تومیانشان هستی وتازمانی که استغفارکنندخداوندآنهاراعذاب نمی دهد.

اماچنانچه می دانیم هیچ قومی ارزش حضورپیامبران خدا را درمیان خودشان ندانسته اند به همین جهت پیامبراسلام هم ازاین قاعده مستثنی نیست وسران قریش به مانند سایرکفارگذشته پیامبررا از خاک ودیارخودش بیرون کردند خداوند درقرآن کریم به داستان هجرت او ویارانش می پردازد ومی فرماید:

وَالَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي اللّهِ مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُواْ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَلَأَجْرُ الآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ ﴿41﴾نحل

کسانی که درراه خداهجرت کردندبعدازظلمی که دیدندبرای آنهادردنیانیکی است واجروپاداش روزآخرت بسیاربزرگتر و بهتر است اگر بدانند.

خداوند در باره کسانی صحبت می کند که آنها را مجبور به هجرت کرده اند درحالی که خودشان میلی به هجرت وترک وطن نداشته اند کلمه هاجر درزبان عربی با کلمه هجر متفاوت است هجربه این معنی است که شخصی با میل ورغبت خود ،وطن وشهرش راترک می کند اما هاجرباب مفاعله است ومشارکت وهمکاری درآن دیده می شودبه این معنی که درهجرت پیامبرویارانش عده ای دیگر نقش داشته اندوآنان رامجبوربه مهاجرت وترک وطن نموده اند وهرگزکسی حاضرنمی شودبااراده واختیارخودبه سرزمین دیگری مهاجرت کند ودرمملکت غریب وبی گانه زندگی کند چون وطن وخاک برای انسان مقدس است خاک سرزمینی که درآن قرارگرفته ایم اولین مادر برای انسان است لذا ازدیدگاه قرآن پیامبرهرگزحاضربه ترک وطن نبوده است بلکه اجباروزورازناحیه کفارآنهارا واداربه این کار کرده است پیامبر(ص)هنگام ترک وطن روبه مکه می کند درحالی که اشک ازچشمان مبارکش جاری میشود می فرماید به خدا قسم خاک سرزمین تو، مقدس ترین خاک ،نزد خدا ونزد من است

اگرمردم مرا بیرون نمی کردندهرگزتوراترک نمی کردم .

مشی کافران وستمگران درطول تاریخ یک چیزاست آن هم تهدید مسلمانان به اخراج ازوطن وشهرودیارشان است کافران صدراسلام سه نوع دسیسه رابرای پیامبرچیدند:

وَ إِذْ يَمْکُرُ بِکَ الَّذينَ کَفَرُوا لِيُثْبِتُوکَ أَوْ يَقْتُلُوکَ أَوْ يُخْرِجُوکَ -30 انفال وهنگامی که کافران دسیسه چیدند توراحبس کنندیابه قتل برسانندویا ازوطن اخراجت کنند.

1- بازداشت خانگی پیامبروعدم ارتباط وی بامردم

2- کشتن وبه قتل رساندن پیامبر

3- اخراج ازمکه وتبعید به مدینه از دسیسه های کافران برای پیامبربود.

چنانچه گفته شد تنها اسلحه ی ظالمان درطول تاریخ اخراج مسلمانان وپیامبران ازشهرودیارشان بوده است وآنان رامجبورکردندبه سرزمین های دیگرپناه ببرند درحالی که خداوندزمین رامتعلق به همه مخلوقات خود می داند می فرماید : وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ -10 الرحمن زمین رابرای مخلوقات وضع کرده ایم

گاهی اوقات ظالمان زمین رابا این وسعت بی کران بر مردم تنگ می کنند، وانسان ها را مجبوربه ترک خانه ودیارشان می کنندتا به کشورهای بی گانه پناه ببرند زیرا درآنجاا منیت وآسایش وجوددارد

همچنان که مسلمانان به حبشه هجرت کردند چون درآنجا حاکم عادل وعاقلی وجود داشت اگربه قبل ازاسلام بر گردیم می بینیم که به همین شکل مردم باایمان همیشه ازناحیه ظالمان مجبوربه هجرت وترک وطن شده اند نگاهی به اقوام گذشته خواهیم داشت که قرآن کریم درموردآنان بحث می کند و می فرماید :

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ أَرْضِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَا فَأَوْحَى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ—ابراهیم13

کافران به پیامبران گفتندماشمارااز سرزمین خودمان اخراج میکنیم یابایدبه آئین مابرگردیدخدابه آنهاوحی کردکه ظالمان ازبین میروند.

قوم حضرت شعیب برعلیه وی وهمراهانش دسیسه چیدند که باید آنان را اخراج کنیم:

قالَ المَلَأُ الَّذينَ استَكبَروا مِن قَومِهِ لَنُخرِجَنَّكَ يا شُعَيبُ وَالَّذينَ آمَنوا مَعَكَ مِن قَريَتِنا أَو لَتَعودُنَّ في مِلَّتِنا ۚ قالَ أَوَلَو كُنّا كارِهينَ﴿۸۸﴾-اعراف

اشراف زورمند و متکبّر از قوم او گفتند: «ای شعیب! به یقین، تو و کسانی را که به تو ایمان آورده‌اند، از شهر و دیار خود بیرون خواهیم کرد، یا به آیین ما بازگردید!» گفت: «آیا میخواهید ما را بازگردانید اگر چه مایل نباشیم؟!

پدرحضرت ابراهیم ، ابراهیم موحد را تهدید می کند که اگرازتوحید الله دست برندارد اورا سنگ سار کرده وازدیار وسرزمین خود اخراج می کند:

قَالَ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْرَاهِيمُ ۖ لَئِن لَّمْ تَنتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ ۖ وَاهْجُرْنِي مَلِيًّا-46مریم گفت ای ابراهیم آیا می خواهی ازخدایان خودم دست بردارم اگربه این کارخودت پایان ندهی تورا سنگسارخواهم کرد ومدت طولانی بایداین(( آب وخاک ))راترک کنی.

هنگامی که حضرت لوط به میان قوم فاسق خودرفت وآنان راازسرپیچی فرمان خدا ، منع کرد آن قوم ظالم به او گفتند اگر از نصایح و اندرز ما دست برنداری ، تورا ازاین دیاربیرون می کنیم.

قَالُوا لَئِن لَّمْ تَنتَهِ يَا لُوطُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمُخْرَجِينَ-167 شعرا به اوگفتنداگرازنصایح واندرزما دست نکشی تورا ازاین دیاربیرون می کنیم.

چنانچه قرآن می فرماید ستمگران درطول تاریخ تنها ازتهدید – زور – اخراج – قتل و.. صحبت کرده اند وبه هیچ عنوان اهل منطق – مناظره وگفتگونبوده اند و نیستند یکی ازاشتباهاتی که اکثرمردم مرتکب می شوند این است که آغازهجرت را سفرمسلمانان به مدینه معنا می دانند درحالی که هجرت ازدیدگاه اسلام سرآغاز خاصی دارد ، وآن هم بیزاری جستن ازفکرواعتقاد کافران می باشد

لازم است به شیوه عملی هجرت دراعتقاد ، دروجود ماشکل بگیرد قرآن کریم به این موضوع اشاره کرده ومی فرماید: واصبر علي مايقولون واهجرهم هجرا جميلا-10مزمل

برآنچه به تومی گویند شکیبا باش وبه طرزشایسته وزیبا ازآنان دوری گزین. اولین هجرت دراسلام که به شیوه ی عملی صورت گرفته است هجرت مسلمانان سرشناس قریش مانند جعفرابن ابی طالب – عثمان ابن عفان و…. ازمکه به حبشه بود وپس ازآن هجرت برهمه ی مسلمانان واجب گردید وخداوند به پیامبرش دستورداد کسانی که همراه شماهجرت نمی کنند هیچ گونه مسئولیتی برای شما دردفاع ازآنان نیست به همین دلیل اگرمردم احساس کردند درکشورشان به آنها ظلم میشود ومسئولین کشورمانع ازعبادت مردم وزندگی آزادمنشانه آنهاهستند باید بلافاصله هجرت کنندچون قبل ازظالمان این مردم هستندکه به خودشان ظلم میکنند درسرزمینی که مردم حق هیچ گونه اعتراض واصلاحی ندارند ، مشخص است عبادت وزندگی برای مردم بامحدودیت های شدید روبروخواهد شد لذا درچنین حالتی ظلم اصلی رامردم درحق خودشان اعمال می کنند: إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا (97)نساء همانا فرشتگان به كسانى كه جانشان را در حالى كه ستمكار بر خويش بوده‏اند مى‏ستانند می گويند: [در كار دين‏] در چه [حال‏] بوديد؟ گويند: ما در زمين ناتوان شمرده‏شدگان بوديم. گويند: مگرزمین خدا فراخ نبود تا در آن هجرت كنيد؟ جايگاه اينان دوزخ است و بد بازگشتگاهى است.

درقرآن کریم هجرت الی الله وهجرت فی الله آمده است تفاوتی دربه کاربرد کلمه فی والی وجود دارد که خداوندمی فرماید: وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ -133 آل عمران درآیه فوق کلمه الی به کاررفته است به این معنی که مردم درحالتی بدون خیروبرکت هستند و اعمالی راانجام می دهند که مورد تایید خداوند نمی باشد وخداوند ازآنان می خواهد به سوی اعمالی بروند که خیروبرکت درآن وجود داشته باشد اما درجایی دیگرخداوندمی فرماید:

أُولَٰئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ -61 المومنون

به این معنی است اعمالی که درحال حاضرانجام می دهیم نفع وبرکت خود را دارد ، اما بسوی اعمالی دیگرمی رویم که خیروبرکت بیشتری درآن نهفته است لذا خداوند با بکاربردن کلمه فی الله میخواهد این مطلب را بیان فرماید که ماندن مسلمانان درمکه وتحمل سختی ها پاداش بزرگی برای آنان داشته بوده وحالا با سفربه مدینه که بازهم درراستای رضایت پروردگاراست پاداش به مراتب بزرگتری برای مسلمانان به همراه دارد.

‏ كساني كه براي خدا ( به مدينه ) هجرت كردند ، پس از آن كه ( در مكّه ) مورد ظلم و ستم قرار گرفتند ، در اين دنيا

جايگاه و پايگاه خوبي بدانان مي‌دهيم ، و پاداش اخروي ( ايشان از پاداش دنيوي آنان ) بزرگتر است اگر بدانند . ‏

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

تهیه وتنظیم : خلیل پارسا

منابع : کتاب هجرت در نگاه قران کتاب نظام التواریخ