اصول

ناگفته هایی در باره نوروز!

نوروز؛ درفش سبز يک تمدن

*بیایید همزمان با تكانیدن خانه ها، بالاخانه هاى مغز خویش را نیز تكانى داده و خس و خاشاك آن را بیرون ریزیم.
* نوروز یك مناسبت دینى نیست. عده اى خواسته اند آنرا به آئین زردشت نسبت دهند غافل از اینكه در تمامى اویستا یك بار هم از آن یاد نشده است.
* پیامبر نگفت كه شما نوروز را برگزار نكنید بلكه گفت خداوند عید قربان و عید فطر را براى تان ارزانى داشته كه بهتر از نوروز و مهرگان است
* مسلمان ها به استثناى طالبان در تمامى ادوار تاریخ ، نوروز را گرامى مى داشتند.
* نوروز ارتباط خاصى با آئین مسیحیت هم ندارد.

بارى دیگر نوروز از راه رسید. از راهى به درازاى هزاره ها. زمین به پیشوازش مخمل سبزخود را فرش نموده و انسان ها به افتخارش سفره هاى هفت سین خود را گشوده اند. سپاه سبزه و گل و رویندگى دست بسته به استقبالش ایستاده اند. حضورش شكننده طلسم سرما و سكون است و نسیمش زندگى بخش سرزمین دل و دماغ.
نوروز یكى از باستانى ترین جشن هاى تاریخ بشر بحساب مى آید. میگویند كه انسانها از دوره هاى بسیار قدیم تاریخ روزهایى را جشن مى گرفتند، و میگویند كه انسانها در نخستین مراحل زندگى اجتماعى خویش متوجه تكرار رویدادهاى طبیعى و بازگشت فصول سال شدند. جشن نوروز در تعریف ساده اش چیزى جز تلاقى این دو پدیده نیست. نخستین محاسبه روز و شب با دیدن مهتاب و ملاحظه خورد شدن و بزرگ شدن آن كه براى همگان ممكن و میسر بود صورت می گرفت. در شبه جزیره عربستان كه مردم همیشه یا بدنبال آب و سبزه و علفچرا سرگردان بودند و یا اینكه مصروف نقل و انتقال مال التجاره به قاره هاى سه گانه دنیا، حساب ماه و سال را از روى مهتاب مى سنجیدند.
در حدیثى آمده است كه پیامبر اسلام به عائشه گفت: ما مردمى هستیم كه نه خواندن را بلدیم و نه هم حساب را، ماه هاى ما (كه بر اساس مهتاب اندازه مى شوند) یا سى روز اند و یا اینكه بیست و نه روز.
اما در گوشه دیگرى از شرق زندگى شكل دیگرى را بخود گرفته بود. ساكنان حوزه ما نیاز به دانستن فصول شخم زنى، دانه پاشى و برداشت محصولات شان داشتند. آنها فصول سال را بر اساس گردش آفتاب انجام می دادند كه آن را تقویم دهقانى نیز گویند.
اما نوروز داراى ویژگی هایى است كه این جشن را بر جشن هاى ملل و نحل دیگر برترى مى دهد. نوروز در حوزه تمدنى ما پاسخ گوى الزامات مادى و معنوى و هماهنگ با شیوه هاى تولیدى و نیازمندى هاى جغرافیایى و ساختارهاى اقتصادى این منطقه بوده است. یكى از ویژگی هاى نوروز انطباق آن با شیوه هاى رایج معیشت در این منطقه است. تداوم، انطباق، هم سویی و هماهنگى این جشن با طبیعت و شیوه هاى تولید یكى از ویژگی هاى منحصر به فرد این جشن بحساب مى آید.
سنت هاى آغاز سال نو داراى ریشه اى جهانى است ولى نوروز ما چیز دیگرى است. نوروز یك مناسبت دینى نیست. عده اى خواسته اند آنرا به آئین زردشت نسبت دهند غافل از اینكه در تمامى اویستا یك بار هم از آن یاد نشده است.
گروهى سعى مى ورزند تا آنرا به امامیه پیوند دهند در حالى كه بر اساس روایات شیعه واقعه غدیر خم (بفرض قبول آن) یك هفته قبل از نوروز بوده است و روزى كه امام على (كرم الله وجهه) خلیفه شد اواخر ماه جوزا بود.
پیامبر نگفت كه شما نوروز را برگزار نكنید بلكه گفت خداوند عید قربان و عید فطر را براى تان ارزانى داشته كه بهتر از نوروز و مهرگان است. پیامبر این سخن را زمانى گفته بود كه بر نوروز جامه زردشتى افکنده بودند و نوروزعامه مردم با نوروز زمامداران و زورمندان تفاوت داشته و آئین نوروزى با خرافات زیادى عجین شده بود. ولى اسلام دین فطرت است. آیا همین عید فطر خود از فطرت گرفته نشده است؟ و آیا همین نوروز خود جشن فطرت نیست؟ نوروز سالگرد خویشاوندى انسان با آفرینش و طبیعت است. ولى فراموش نباید نمود كه اسلام تنها در لفظ و متن خلاصه نمى شود. اسلام بعنوان آئینى جارى در سراپاى هستى با نوروز در همسویى قرار دارد. مسلمان ها به استثناى طالبان در تمامى ادوار تاریخ ، نوروز را گرامى مى داشتند. این جشن از طریق مسلمانان تا اسپانیا رسید و فاطمی هاى مصر آداب و رسوم نوروز را پذیرفته و آن را در مصر رواج دادند.
خلفاى اموى و عباسى این روز را با شوكت خاصى جشن مى گرفتند. سلاطین عثمانى و شاهان هند هم نو روز را برگزار می نمودند. حكومتهاى مختلفی این مناسبت را پذیرفتند، از آن مایه گرفتند و بر آن افزودند.
به گفته علامه سلجوقى مردم افغانستان نوروز را مسلمان ساخته اند. این نویسنده ى ژرف اندیش در صفحه (۳۰۹) تقویم انسان خود مى نویسد: “ ما در بلخ از قدیم جشنى و بلكه دو جشنى داشتیم؛ یكى جشن نوروز و دیگرش جشن مهرگان كه این دو جشن خیلى ها قدیم است و شاید قدامت آن تا زمان جمشید و حتى پیش از آن امتداد پیدا كند.
دین مقدس اسلام و مخصوصا در اوایل نشر و تبلیغ خود مى بایست رسوم باستانى را كه تازه كننده عادات و اخلاق و عقاید آن گفته مى شود منع مى نمود (طورى كه روز ها ودوره هاى اول منع شراب ظروف آنرا نیز ممنوع الاستعمال قرار داده بود). ولى بعدها كه مردم آثار جاهلیت را فرامو ش نمودند دیگر استعمال آن ظروف ممنوع نبود! آرى فقها برپا نمودن جشن نوروز را روا نمى دانستند. مگر واقعه ایستر در كشور هاى ما نیز روى كار آمد…
مشكلى كه ما امروز داریم اینست كه عده اى مى خواهند اصول اعتقادى مردم ما را در پاى سنت هاى فرهنگى قربانى نمایند و گروهى در تلاش اند تا ارزش هاى دینى را به بهاى هویت فرهنگى رشد دهند به این معنى كه عده اى بوده اند كه نوروز را سنتى غیر اسلامى خوانده و خواهان الغاى تقویم هجرى قمرى كه مناسك و عبادات اسلامى بر اساس آن سنجیده مى شود، گردیده اند و برخى نو روز را براى آنكه با تقویم هجرى قمرى تضاد دارد ملغى اعلان نمودندآرى! ما نه طرفدار خسوف هستیم و نه هم آرزومند كسوف.
ولى نوروز یك قرارداد مصنوعى اجتماعى و یا یك جشن تحمیلى سیاسى نیست ، نوروز جشن طبیعت است و رستاخیز زیبائى و شور و شگفتن و موسم روییدن و بوییدن.
ما در غرب جشنى داریم كه آنرا كریسمس می نامند ؛ در این روز مردم از فابریكه ها و دفتر ها و كوچه و بازار در پشت درهاى بسته رستوران ها، سالون هاى زیر زمینى و در میان چهاردیوارى هاى ملالت آور جمع مى شوند، در جایى كه گل هاى آن كاغذى است و رنگ هاى آن مصنوعى و دود سگرت و بوى شراب آن فضا را دلگیر و نا مطبوع مى سازد، مردم گردهم مى آیند تا آغاز سال نو را جشن گیرند ؛ اما نوروز انسان ها را به دامان باز طبیعت فرا می خواند تا در زیر چتر نیلگون ، محفلى بیارایند كه قندیلش آفتاب، موسیقى اش نغمهء بلبل، رقصش پرواز خرامان كبوتر، پاى كوبی اش خیز مستانه آب و عطرش بوى خوش گل و سنبل است.
نوروز مربوط به هیچ مذهبى نیست ، با آنكه زردشتى ها آنرا از خود مى پندارند ولى در تمام اوستا یادى از آن نرفته است ، با آنكه پاپ هاى مسیحى از سال ۳۱۳ میلادى تا سال ۱۶۲۲ به مدت بیش از ۱۳ قرن این روز را تجلیل می نمودند و مسیحى هاى مصر تا همین حالا نوروز را بنام جشن (شم النسیم) برگزار می نمایند ولى نوروز ارتباط خاصى با آئین مسیحیت هم ندارد.
نوروز فراتر از تاریخ و مذهب است و ریشه هاى آن در ژرفناى تاریخ و فراتاریخ منطقه فرو رفته است.
نوروز احیاگر شادى ها است ، نوروز جشنى است كه گرد افسردگى از سیماى انسان مى زداید همانطورى كه روح را در كالبد طبیعت و خون را در رگ هاى هستى مى دمد و طراوت و شادى به ارمغان مى آورد.
ما امروز سخت نیازمند نوروز هستیم ؛ در این زمانى كه از دین ،گاز اشك آور ساخته ایم، در این روزگارى كه هر روز به حق یا به ناحق پرچم سیاه ماتم مى افرازیم و عزا و سوگوارى ما را پایانى نیست ، در چنین اوضاع و احوالی ، ما نیازمند روزى هستیم كه كفه شادى هاى ما را بر كفه سوگوارى هاى ما سنگین تر سازد.
نوروز جشنى نیست كه با تولد و یا تاج پوشى این و آن به میان آمده باشد.
نوروز ابزارى براى تثبیت قدرت سیاسى هم نیست ؛ بلکه نوروز در بستر سبز طبیعت و در كنار آبشاران خروشنده سرزمین ما زائیده شده است كه بلبل هزار دستان، نسیم عطر بیز بهار و فرش رنگین سبزه و شکوفه ، مقدمش را گرامى مى دارند.
این اولین نوروز نیست و آخرین آن هم نخواهد بود ، شب به دنبال روز و روز به دنبال شب مى آید و می رود ولى این عمر ما است كه دیگر نمى آید.
بیائید با فرارسیدن بهار و بیدار شدن زمین و سبزه هاى خفته ، ما نیز از خواب چند قرنه زمستانى بیدار شویم كه كاروان بشر منتظر كسى نمى ماند.
ما امروز سخت نیازمند نوروز هستیم و “گویید به نوروز كه امسال بیاید” زیرا حوادث طبیعى و سیاسى چون قحطى، خشكسالى، جنگ، فساد، زلزله، طالبان، مافیا، تفنگ داران بى فرهنگ و… چنان ما را كوفته اند كه ریشه سرور را در روان ما خشكانیده و قدرت خنده را از ما سلب نموده و در جاى آن تخم كینه و عقده و یأس و تباهى پاشیده اند.
ما نیازمند نوروز هستیم ؛ زیرا ماتم هاى ما حد و مرزى را نمى شناسد.
ما نیازمند نوروز هستیم زیرا سنت هاى اجتماعى و قوانین طبیعت در آن انطباق مى یابند.
ما هنگام تجلیل از نوروز نیازمند بلند كردن پارچه اى نیستیم زیرا درفش سبز نوروز به بلنداى هندوكش و بابا و البرز و دماوند و به پهناى سرزمین هاى واقع شده در میان آمو و رود سند و نیل بال افشانى می نماید.
اگر چه نوروز را سرآغاز دست بردارى از زندگى عشایرى به زندگى كشاورزى می دانند، ولى ما تا همین حالا كه آغاز قرن بیست و یكم است نتوانسته ایم بدویت و فرهنگ جنگ و كینه و بلند پروازى هاى آن را پشت سر نهیم.
نوروز سال روز انتقال از بدویت به مدنیت و كشاورزى و استقرار است.
ما به نوروز احتیاج داریم زیرا نوروز وحدت مى آورد ؛ نوروز نقطه تلاقى گروه هاى قومى و اعتقادى مختلف كشور و منطقه ما است.
این مناسبت در محدوده افغانستان عامل تحكیم وحدت و در گستره سرزمین هاى مجاور، عامل همبستگى منطقه اى به شمار مى رود.
نوروز جشن مردمى است كه از كوه هاى پامیر تا انتهاى كوه هاى كردستان و سوریه و قفقاز و خلیج فارس و رود سند سكونت دارند. هنوز که هنوز است قلب مردم همه این سرزمین ها از آمو گرفته تا شمال سوریه و از کابل و هرات و قندهار گرفته تا دوشنبه و تاشکند و سمرقند و بخارا و تهران و گنجه و باکو و دیار بکر و اهواز و سلیمانیه و… با آغاز جشن های شکوهمند بهار تپشی یگانه دارد.
بیایید از فعل و انفعالات بهار و دگرگونى طبیعت درسى براى تحول و دگرگونى درونى خویش بگیریم.
بیایید همزمان با تكانیدن خانه ها، بالاخانه هاى مغز خویش را نیز تكانى داده و خس و خاشاك آن را بیرون ریزیم.
خواجه بشیر احمد انصاری
منبع : سایت رسالت

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا