تعدادی از جوانان تازه به دوران رسیده که ادعای دینداری واقعی می‌کنند به دلیل افکار متفاوتشان در بعضی از مساجد مشکلاتی برای امام جماعت و نمازگزاران بوجود آورده و می‌آورند.
قنوت نماز صبح، نمونه ای از این مشکلات و گرفتاری هاست، که اغلب بدلیل اینکه قنوت را سنت نمی دانند با لحنی و روشی ناشایست با خواندن آن توسط امام جماعت مخالفت ورزیده و از تبعیت از امام در این مورد پرهیز می کنند! و عده ای از همین جوانان مسلمان ، تنها به این دلیل! نه تنها پشت امام جماعت، نماز نمی‌خوانند؛ بلکه او را انسانی بدعت گزار نام می‌برند !
تصور کنید امام مالک یا امام شافعی ( خدا از آنها راضی باشد) در مسجدی برای مسلمانان، امام جماعت باشند و این جوانان پشت سر آن دو نماز نخوانند و آنها به بدعت‌گذار نام ببرند چون قنوت می‌خوانند!!
ای کاش عزیزانی که برای خواندن قنوت نماز صبح به فتاوای چند عالم پشت می‌بندند و استناد می کنند، می دانستند که این دانایان و عالمان در این باره چه می‌گویند و مفهوم آن را به درستی درک می‌کردند!!
حتی عالمان و دانایانی که قنوت نماز صبح در نزد آنها سنت نیست، می‌گویند: باید ماموم پیرو امام جماعت مسجد باشد و برای مسلمانان مشکلات و گرفتاری درست نکنند!
در اینجا فتوای چند عالم مسلمان که قنوت نماز صبح را سنت نمی‌دانند و توجه ویژه ای به حفظ اتحاد و همبستگی مسلمانان دارند را بیان می‌کنیم:
1_ فتوای شیخ الاسلام:
شیخ الاسلام می‌گوید: نمازگزاران باید در مورد مسائل اجتهادی از امام پیروی کنند، اگر امام قنوت بخواند شما هم باید بخوانید، و اگر امام قنوت نخواند شما هم نخوانید، چون پیامبر(ص) می فرماید: وظیفه مأموم پیروی و تبعیت از امام جماعت است، پس خودتان را از امام جدا نکنید .
آن حضرت در حدیث صحیحی فرموده است: هرگاه امام جماعت برایتان نماز خواند، اگر درست خواند شما هم درست خوانده اید و اگر اشتباهی در نماز خواندن انجام داد شما هم آن اشتباه را تکرار کنید ؛ اما گناهش به عهده امام است یعنی شما گناهی مرتکب نشده‌اید.
متن فتوای شیخ الاسلام:
(وَلِهَذَا يَنْبَغِي لِلْمَأْمُومِ أَنْ يَتْبَعَ إمَامَهُ فِيمَا يَسُوغُ فِيهِ الِاجْتِهَادُ، فَإِذَا قَنَتَ قَنَتَ مَعَهُ، وَإِنْ تَرَكَ الْقُنُوتَ لَمْ يَقْنُتْ، فَإِنَّ النَّبِيَّ – صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ – قَالَ: «إنَّمَا جُعِلَ الْإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ» وَقَالَ: «لَا تَخْتَلِفُوا عَلَى أَئِمَّتِكُمْ» . وَثَبَتَ عَنْهُ فِي الصَّحِيحِ أَنَّهُ قَالَ: «يُصَلُّونَ لَكُمْ، فَإِنْ أَصَابُوا فَلَكُمْ، وَلَهُمْ، وَإِنْ أَخْطَئُوا فَلَكُمْ، وَعَلَيْهِمْ» . (1)
همینطور در جای دیگری می‌فرماید: (وَكَذَلِكَ إذَا اقْتَدَى الْمَأْمُومُ بِمَنْ يَقْنُتُ فِي الْفَجْرِ أَوْ الْوِتْرِ قَنَتَ مَعَهُ سَوَاءٌ
قَنَتَ قَبْلَ الرُّكُوعِ أَوْ بَعْدَهُ. وَإِنْ كَانَ لَا يَقْنُتُ لَمْ يَقْنُتْ مَعَهُ.) (2)
2_ فتوای ابن قیم :
ابن القیم در مورد علمای اهل حدیث می‌فرماید: مانع قنوت خواندن هیچ کسی نمی‌شدند و خواندن قنوت را ناپسند و بدعت نمی‌دانستند و کسی را که مرتب – در نماز صبح و و نماز وتر- آن را بخواند مانند کسی نمی دانند که از سنت نبوی نافرمانی می‌کندو اگر چنانچه کسی بخواهد در هنگام بروز مشکلات و گرفتاری ها قنوت بخواند مانعی برایش ایجاد نکرده و نمی بینند و آن را بدعت نمی‌دانند، بلکه می‌گویند: کسی که – در نماز صبح یا سنت وتر و یا به وقت شداید – قنوت می‌خواند و همچنین کسی که آن را نمی‌خواند – بنا به رای علما مسلمان از سنت خارج نشده و – خوب کاری می‌کنند!
متن فتوای ابن القیم: (وَمَعَ هَذَا فَلَا يُنْكِرُونَ عَلَى مَنْ دَاوَمَ عَلَيْهِ، وَلَا يَكْرَهُونَ فِعْلَهُ، وَلَا يَرَوْنَهُ بِدْعَةً، وَلَا فَاعِلَهُ مُخَالِفًا لِلسُّنَّةِ، كَمَا لَا يُنْكِرُونَ عَلَى مَنْ أَنْكَرَهُ عِنْدَ النَّوَازِلِ، وَلَا يَرَوْنَ تَرْكَهُ بِدْعَةً، وَلَا تَارِكَهُ مُخَالِفًا لِلسُّنَّةِ، بَلْ مَنْ قَنَتَ فَقَدْ أَحْسَنَ، وَمَنْ تَرَكَهُ فَقَدْ أَحْسَنَ.(3)
و همچنین او می فرماید: (فَإِذَا قُلْنَا: لَمْ يَكُنْ مِنْ هَدْيِهِ الْمُدَاوَمَةُ عَلَى الْقُنُوتِ فِي الْفَجْرِ، وَلَا الْجَهْرُ بِالْبَسْمَلَةِ، لَمْ يَدُلَّ ذَلِكَ عَلَى كَرَاهِيَةِ غَيْرِهِ، وَلَا أَنَّهُ بِدْعَةٌ، وَلَكِنْ هَدْيُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَكْمَلُ الْهَدْيِ وَأَفْضَلُهُ).(4)
یعنی وقتی می‌گوییم مرتب خواندن قنوت در نماز صبح و بسم الله گفتن با صدای بلند، از روش آن حضرت نبوده است ، بدان معنی نیست که جز این کار مکروه و بدعت است، فقط می خواهیم این نکته را بیان کنیم که روش پیامبر بهتر و کاملتر است و در واقع آ« حضرت (ص) بعضی وقتها قنوت را در نماز صبح و بعضی وقتها در نماز مغرب می‌خوانده اند و همچنین برخی وقت ها بسم الله را با صدای بلند و بعضی وقتها با صدای آهسته می‌گفت.
3_ فتوای ابن عثیمین:
زمانی که درباره ی قنوت در نماز صبح از ابن عثیمین سؤال می شود که عده ای از امامان مساجد همیشه دستها را بلند کرده و قنوت می‌خوانند و اگر یادشان برود برایش سجده سهو می‌کنند، آیا وقتی پشت سر این ها نماز می خوانیم باید از آنها پیروی و تبعیت کرده و دست ها را مانند آنان بلند نموده و برای دعاها آمین بگوئیم؟ یا باید جدا از آن ها نماز بخوانیم؟
ابن عثیمین در پاسخ می‌فرماید: نخیر، باید دست ها را بلند کرده و در جواب دعاهای قنوت که توسط امام با صدای بلند خوانده می شود آمین گفت و خود را از امام جدا نکنید.
امام احمد – رحمت خدا بر او باد – هر چند قنوت در نماز نماز صبح را شرعی نمی داند می فرماید: اگر بعد از امام جماعتی نماز خواندی که در نماز صبح قنوت می‌خواند باید از او تبعیت کنی و به دعاها آمین بگویی تا اتحاد و همبستگی مسلمانان حفظ شود.
و این هم متن فتوای دقیق امام احمد که به این موضوع مربوط است:
(بل يؤمن على دعاء الإمام ويرفع يديه تبعاً للإمام خوفاً من المخالفة. وقد نص الإمام أحمد – رحمه الله – على أن الرجل إذا ائتم برجل يقنت في صلاة الفجر، فإنه يتابعه ويؤمن على دعائه، مع أن الإمام أحمد – رحمه الله – لا يرى مشروعية القنوت في صلاة الفجر في المشهور عنه، لكنه – رحمه الله – رخص في ذلك؛ أي في متابعة الإمام الذي يقنت في صلاة الفجر خوفاً من الخلاف الذي قد يحدث معه اختلاف القلوب).(5)
در آخر امیدوارم که مسلمانان در مسائل فقهی بیشتر به یکدیگر نزدیک شده و هوای همدیگر را داشته باشند و نگذارند مسائل فقهی باعث اختلافات داخلی در بین آنان شده و قلب هایشان را از یکدیگر دور کند.
عثمان محمد غریب – هه ولیر
هجری 11/11/1438
میلادی 3/8/2017
منابع:
(1) مجموع الفتاوى، ابن تيمية، المحقق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، السعودية، 1416هـ/1995م: 23/115-116.
(2) مجموع الفتاوى: 22/268
(3) زاد المعاد في هدي خير العباد، ابن قيم الجوزية، مؤسسة الرسالة، بيروت – مكتبة المنار الإسلامية، الكويت، الطبعة السابعة والعشرون , 1415هـ /1994م: 1/266.
(4) زاد المعاد: 1/266.
(5) مجموع فتاوى ورسائل فضيلة الشيخ محمد بن صالح العثيمين- جمع وترتيب : فهد بن ناصر بن إبراهيم السليمان- دار الوطن – دار الثريا- الطبعة الأخيرة – 1413 هـ:14/133.
مترجم: ناهید ایران
