“وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّى يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ .” ( بقره / ۲۲۲)
“از تو در باره عادت ماهانه [زنان] مى پرسند بگو آن رنجى است پس هنگام عادت ماهانه از [آميزش با] زنان كناره گيرى كنيد و به آنان نزديك نشويد تا پاك شوند پس چون پاك شدند از همان جا كه خدا به شما فرمان داده است با آنان آميزش كنيد خداوند توبه كاران و پاكيزگان را دوست مى دارد.”
معنای لغوی محیض مانند کلمه حیض مصدر (حاضت المراءه _ تحیض ) میباشد و آن عبارت از جریان خون معروفی است که صفات مخصوصی دارد و زنان حائض آن صفات را میشناسند و چون این مصدر، مختص زنان است لذا اسم فاعل آن را به صورت مذکر برای زنان آورده میشود و گفته میشود: زن حائض، همچنان که میگویند زن حامل.
* حیض از نگاه علمی و تجربی:
چرخه قاعدگی در واقع شامل تغییرات فیزیولوژیکی است که در زنان بارور برای تولید مثل رخ میدهد و هرماه یک تخمک، بالغ شده و آماده تشکیل جنین میپشود در این مدت به تدریج بافت رحم نیز آماده نگهداری جنین میگردد، اما در صورتی که لقاح صورت نگیرد تخمک، دفع شده و بافت پوشش رحم ریزش میکند که همان خونریزی ماهانه (حیض) است .
* معنی اصطلاحی در کتب فقهی:
عادت ماهانه (حیض): عبارت است از خونی که با اوصاف خاصی که در کتب فقهی آمده از رحم زن خارج میگردد زن را در چنین حالی ” حائض” و آن خون را “خون حیض” میگویند .
عادت ماهانه یک پدیده جسمانی است که هر ماه چند روزی برای خانمهای بالغ رخ میدهد، وقتی خانمی به سن بلوغ میرسد بدن او توانایی لازم برای بچهدار شدن به دست میآورد سیستم تولید فرزند در خانمها به این شکل است که بدن در ماه، یک بار آماده تولید تخمک و پذیرش اسپرم و پرورش نطفه پیدا میکند این آمادگی به شکلهای گوناگونی بروز میکند که بخشی از آن با ایجاد بافت جدید در دیواره رحم تحقق مییابد، این بافت جدید که حالت خونی دارد زمینه و بستر پرورش نطفه است به تعبیر دیگر این بافت خونی، خوراک و غذای نطفه است که بدون آن نمیتواند رشد و نمو کند و به جنین تبدیل شود؛ تاریخ مصرف این بافت خونی چند روز بیشتر نیست و بعد از گذشت چند روز، این بافت تشکیل شده کهنه میشود و دیگر به درد تغذیه و پرورش نطفه نمیخورد به همین خاطر اگر در این مدت نطفهای منعقد نشده باشد بدن بافت جدید را که بعد از انقضای تاریخ مصرفش دیگر کهنه شده است را بیرون میریزد و در ماه بعد، بافت تازهای ایجاد میکند.
عملیات تخلیهی کامل بافت کهنه، چند روز طول میکشد این عملیات همان عادت ماهانه (حیض) است و چون یک بدن سالم، هر ماه این عملیات را تکرار میکند یک خانم سالم هم هر ماه چند روزی را در عادت ماهانه سپری میکند قرار گرفتن بدن در چرخه قاعدگی به این معناست که زن یک بدن سالم دارد.
طبق آیه قرآن، این حیض یک نوع اذیت ورنج (قل هو اذی …)است .
کلمه (اذی) بطوریکه گفتهاند به معنای ضرر است. لیکن این سخن قابل خدشه است چون اگر اذیت ضرر بود، باید صحیح باشد در مقابل نفع استعمال گردد همانطور که کلمه ضرر در مقابل کلمه نفع استعمال میشود و معلوم است که هیچ وقت به جای دوای مضر نمیگوییم دوای موذی، چون موذی یک معنای دیگری غیر مضر را افاده میکند .
اساسا وقتی که سطح پروژسترون زن کاهش مییابد او چیزی به نام سندرم قاعدگی را تجربه میکند که طول آن، خلق وخوی زن را تحت تاثیر قرار میدهد زن ممکن است در این مقطع، رفتارش به شدت احساساتی شود و تحریک پذیر گردد و به آسانی ناراحت شده یا احساس افسردگی و اضطراب نماید.
طبق گزارشات پزشکی، نود درصد زنان از سندرم قاعدگی رنج میبرند و ده درصد آنان به طور جدی و شدید تحت تاثیر قرار میگیرند .
* نشانههای روحی و روانی زنان در دوران پیش از قاعدگی
بی قراری و اضطراب همراه با تنش، تغییرات روحی رفتاری گاهی باگریه کردن زیاد، احساس خشم و افزایش تعارضهای بین فردی، کاهش علاقه به فعالیتهای روزانه که حتی ممکن است با کنارهگیری فرد از روابط اجتماعی نیز همراه باشد. عدم تمرکز، خستگی و خواب آلودگی، کاهش انرژی جسمانی، تغییر در اشتها که گاه ممکن است باپرخوری یا تمایل زیاد به غذاهای خاص همراه باشد، بی خوابی یا خواب بیش از اندازه، احساس از پاافتادگی و عدم کنترل، سردرد و افزایش وزن که مرتبط با چرخه قاعدگی در زنان است .
سندرم پیش از قاعدگی در زنان متفاوت است این نشانهها در طول ده روز قبل از قاعدگی اتفاق میافتد و مدت کوتاهی قبل یا بعد از شروع جریان قاعدگی ناپدید میشود.
اما آنچه زنها و اطرافیانشان باید بدانند این است که این نشانههاو تغییرات در خلق و خو، کاملا مقطعی است و خیلی زود تمام میشود.
اگر مردان آگاهی داشته باشند که این یک فرایند طبیعی است و بیماری تلقی نمیشود و زن در این مورد قصد تمارض ندارد، در نتیجه حساس بودن و تغییرات خلقی زن را درک میکنند.
* رفتار مناسب با حائض:
خانمها وقتی در دوران قاعدگی هستند باتوجه به تغییرات هورمونی، نیاز به توجه و محبت بیشتری از سوی همسر دارند و آقایان حتما باید به این مسئله توجه داشته باشند گاهی اوقات برای آقایان سخت است که درک کنند خانمها در طول عادت ماهانه چه احساسی دارند به همین دلیل نمیدانند برای کمک به او چه کاری باید انجام دهند .
قرآن (فاعتزلوا النساء فی المحیض …) چنین اموری را با کنایه و استعاره بیان میکند بنابر این در اینجا کلمات ( کنارهگیری کنید ) و (نزدیک نشوید )را به کار برده است، اما این بدین معنا نیست که حتی از نشستن و استراحت و یا غذا خوردن با زن در دوران ماهانه پرهیز شود؛ بلکه اسلام سفارش به مودت و مهربانی و حمایت عاطفی به نسبت زن را همانند ایام پیش از این این دوران نموده این در حالیست در آیین کنونی یهود و مسیحیت، احکام ضد یکدیگر در مورد معاشرت و رفتار با زن در این ایام به چشم می،خورد، جمعی از یهود میگویند معاشرت مردان با این زنان مطلقا حرام است و لو اینکه به صورت غذا خوردن سر یک سفره و یا زندگی در یک اتاق باشد در مقابل این گروه، مسیحیان میگویند هیچ گونه فرقی میان حالت حیض و غیر حیض زن نیست و همه گونه معاشرت حتی آمیزش جنسی با آنان را بلا مانع میدانند.
مشرکین عرب بخصوص آنها که در مدینه زندگی میکردند کم و بیش به خلق وخوی یهود انس گرفته بودند و با زنان حائض مانند یهود رفتار میکردند و در زمان عادت ماهانه از آنها جدا میشدند. ایرانیان قدیم هم معاشرت با زنانی را که در عادت ماهانه بودند را ممنوع ساخته بودند در تورات کنونی می خوانیم که: (اگر زنی جریان دارد و جریانی که در بدنش است خون باشد هفت روز در حیض بماند و هر کس او را لمس نماید تا شام نجس است و بر روی هر چیزی که بخوابد نجس شود و بر هر چیزی نشیند نجس گردد و هر کس بستر او را لمس کند رخت خود را بشوید و به آب غسل کند و تا شام نجس باشد و اگر مردی با او همبستر شود و حیض او بر او باشد تا هفت روز نجس خواهد بود )
“کتاب مقدس ،سفرلاویان باب ۱۵ آیه ۱۹۲
* اسلام راه میانه و اعتدال:
اما اسلام راه میانه و اعتدال را در این موضوع خاص پیموده است و از افراط و تفریط دوری کردە، یعنی از تندروی یهود جلوگیری کرده و گفته است که معاشرت و هر گونه آمیزش و نشست و برخاست با زنان در این حالت، غیر از عمل جنسی هیچ گونه مانعی ندارد. همچنین از رفتار مسیحیان که هیچ گونه محدودیتی برای معاشرت با زنان حائض قائل نیستند جلوگیری کرده است و به این ترتیب ضمن حفظ احترام به شخصیت زن و ترک تحقیر او از کارهایی که زیانهای بهداشتی فراوانی برای مرد و زن دارد پیشگیری نموده است.
.* تابوی قاعدگی:
زنان نیاز دارند در جریان روزهای قاعدگی از درد و مشکلات جسمی و روحیشان برای دیگران بگویند تا اطرافیانشان آنها را درک و در اجرای امور روزانه آنها همکاری نمایند. اما بنا بر تابو بودن این پدیده طبیعی در جامعه، نه تنها خبری از درک نیست بلکه دختران بدترین دردها را در خفا سپری میکنند تا مبادا کسی بفهمد که دلیل دردش “عادت ماهانه طبیعی” اوست. این تابوی اشتباه، دختران و زنان را از شروع نوجوانی تا بزرگسالی با مشکلات زیادی روبرو ساخته است، عدم آگاهی قبلی زنان در مورد قاعدگی (که قرآن آن را شفاف و واضح ذکر کرده و نیاز به شرم و حیای افراطی نیست) باعث شده تا نکات بهداشتی را به شکل درست آن مراعات نکنند و سلامتیشان را به خطر بیندازند .
* راهکارهای تربیتی در این زمینه:
پس لازم است تا دختران قبل از رسیدن به سن بلوغ در مکانهای مناسب، توسط مربیان و مادران دلسوز در مورد تغییرات و وقایعی که در بدن شان رخ میدهد معلومات کافی پیدا کنند.
برخی از آموزشهای صحیح برای دخترانی که به سن بلوغ رسیدهاند عبارت است از: شیوه های درست استفاده از لوازم بهداشتی، درمانهای خانگی برای کاهش دردهای قاعدگی، شرم و عار ندانستن دچار شدن به عادت ماهانه و صحبت کردن در مورد مشکلاتشان، ایجاد سمینار و کارگاهها و مجالس آموزشی برای زنان به ویژه برای دانشآموزان مدارس دخترانه، ایجاد تیمآهای آموزشی برای آموزش خانوادهها در مورد مشکلات و چالشهای دوران قاعدگی، دانستن اینکه پریود ( عادت ماهانه) یک امر کاملا طبیعی و بخشی از چرخه بدن زنان است و صحبت کردن در مورد آن نباید با شرم و ضعف باشد.
همچنین در رابطه با آگاهی زنان و مردان و تغییرات خلقی احتمالی در این دوره باید گفته شود که اگر مردان آگاهی داشته باشند و بدانند این یک فرایند طبیعی است و بیماری تلقی نمیشود و زن در این مورد قصد تمارض ندارد، در نتیجه حساس بودن و تغییرات خلقی وی را درک می کند و آگاهی خانواده نسبت به این موضوع سبب می شود که این قضیه کاملا طبیعی جلوهگر شده و اعضای خانواده زندگی سالمتر و بهتری در کنار تفاوتهای زیستی و بیولوژیکی زن و مرد با یکدیگر داشته باشند.
نکته مهم در این زمینه آن است که زن در ایام عادت ماهانه به لحاظ جسمی و نیز روحی روانی آمادگی آمیزش جنسی را ندارد و کسالت و اختلال مزاج که برای وی پیش میآید او را نسبت به آمیزش بینشاط میسازد و نیز در این دوره که رحم زن در حال تخلیه خون است آمادگی پذیرش نطفه را ندارد و طبق اظهار دانشمندان پزشکی ممکن است انتقال آلودگیهای خون از مجرای مرد، او را برای همیشه عقیم سازد و نیز گفته شده، نطفهای که در این ایام منعقد میشود به لحاظ جسمی و روحی مشکلاتی خواهد داشت. به همین خاطر است که در این آیه به صراحت تاکید شده که از آمیزش جنسی پرهیز شود تا هنگامی که دوره به پایان برسد.
بیان عزیزی /پاوه / ۳۰شهریور۱۴۰۰