محمد حامدی
پرسش
🔴 سوال یکی از مخاطبین
آیه و یا آیات حجاب چگونه نازل شده‌اند؟ آیا واقعه‌ی خاصی در زمان پیامبر (ص) روی داده که برای حل آنها آیات مربوطه نازل شده است؟
🔵 جواب:
با سلام
قرآن کتاب سعادت‌بخش زندگی مادی و معنوی انسان در دنیا و آخرت است و همانند نوشته‌های فلاسفه و روشنفکران در اتاقی در بسته نگاشته نشده است. لذا برای نزول آیاتش وجود دو امر ضروری بود:
۱. وجود جهل مخاطبین قرآن در مورد جهان‌بینی حق و باطل و ایدئولوژی و باید‌ها و نبایدهای اخلاقی خیر وشر، که غالباً نیازمند وقوع حادثه‌ی خاصی نبوده و نیستند و به محض ایجاد سوال مستقیم یا غیر مستقیم مخاطبان، بایستی نازل شوند. که بیشتر آیات قرآن را شامل می‌شود.
۲. حوادثی خاص روی می‌دهند و می‌بایست قرآن در این موارد روشنگری نماید. مثلاً می‌توان به آیات مربوط به جریان «افک» و تهمت منافقان برای مادر مسلمانان یعنی حضرت عایشه اشاره نمود.
در مورد مسئله‌ی حجاب باید گفت بیشتر آیات با توجه به ضرورت وجود اخلاق و پاکدامنی و حفظ جامعه از فساد و تحکیم روابط خانوادگی زوجین و رشد علمی، صنعتی، اخلاقی و … نازل شده اند. ظاهراً در چهار مورد از آیات قرآن به مسئله‌ی حجاب پرداخته شده و بقیه‌ی جزئیات آن را به تبیین‌های پیامبر (ص) سپرده است. که عبارت است از:
۱. لزوم انداختن روسری بر سر و سینه، حفظ چشمان از نگاه به نامحرمان، عدم استفاده از کفش‌های صدادار و تحریک کننده، عدم ظهور زینت‌های خدایی به زنان غیر از دست و صورت، حفظ عورت‌هایشان از نامحرمان، باعث نزول آیه‌ی ۳۱ سوره‌ی نور شده است:
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ [سوره النور : آیه ۳۱]و به زنان با ایمان بگو چشمهای خود را فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‌کیششان، یا بردگانشان [=کنیزانشان]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند؛ و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهان‌یشان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد). و همگی بسوی خدا بازگردید ای مؤمنان، تا رستگار شوید!
۲. در زمان نزول قرآن چند مورد از جانب مردان لاابال به زنان مسلمان بی‌ادبی شده است و این در حالی بوده که زنان مسلمان نیز همچون زنان نامسلمان از پوشش خاصی که آنها را از سایرین جدا کند، برخوردار نبوده اند؛ لذا خداوند برای جدا کردن زنان مسلمان از دیگران دستوراتی خاص را برای پوشش اسلامی بیان داشته‌اند. مانند آیات ۵۳ و ۵۹ سوره‌ی احزاب:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَن يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلَىٰ طَعَامٍ غَيْرَ نَاظِرِينَ إِنَاهُ وَلَٰكِنْ إِذَا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنكُمْ وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ ذَٰلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ وَمَا كَانَ لَكُمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمًا [سوره الاحزاب : آیه ۵۳]ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در خانه‌های پیامبر داخل نشوید مگر به شما برای صرف غذا اجازه داده شود، در حالی که (قبل از موعد نیایید و) در انتظار وقت غذا ننشینید؛ امّا هنگامی که دعوت شدید داخل شوید؛ و وقتی غذا خوردید پراکنده شوید، و (بعد از صرف غذا) به بحث و صحبت ننشینید؛ این عمل، پیامبر را ناراحت می‌نماید، ولی از شما شرم می‌کند (و چیزی نمی‌گوید)؛ امّا خداوند از (بیان) حق شرم ندارد! و هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را (بعنوان عاریت) از آنان [= همسران پیامبر] می‌خواهید از پشت پرده بخواهید؛ این کار برای پاکی دلهای شما و آنها بهتر است! و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است!
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا [سوره الاحزاب : آیه ۵۹]ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلبابها [= روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ (و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.
و من الله التوفیق …
